Tadeusz Włodzimierz Gromada ang. Thaddeus Vladimir Gromada (ur. 30 lipca 1929 w Passaic w stanie New Jersey/USA) – polsko-amerykański historyk i działacz polonijny.
Syn górali Jana i Anieli z domu Pudzisz. Ukończył studia historyczne – doktorat z historii Europy Środkowo-Wschodniej pod kierownictwem Casimira Cecysa i Oskara Haleckiego w Fordham University w Nowym Jorku, 1966. The Slovak Question in Polish Foreign Policy 1934-1939. Główne zainteresowanie badawcze: stosunki polsko-słowackie-czeskie, polska polityka zagraniczna, dzieje polskiej emigracji, ludowa kultura podhalańska.
Od 1961 roku członek Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku (PIASA). W latach 1971-1988 sekretarz generalny, od 1991 roku dyrektor wykonawczy PIASA a od w latach 2008-2011 prezes. Jednocześnie aż do przejścia na emeryturę 1992 wykładowca historii i studiów etnicznych/imigracyjnych na New Jersey City University.
Był wiceprzewodniczącym i członkiem zarządu Fundacji Kościuszkowskiej w latach 1981–2009, prezesem Polsko-Amerykańskiego Stowarzyszenia Historycznego (PAHA) w roku 1984 i w latach 1996–1997. Członek zagraniczny Polskiej Akademii Umiejętności (PAU) od roku 2016. Honorowym członkiem Związku Podhalan w Polsce i w Ameryce. Założył i współredaguje z siostrą Janiną Gromada Kedroń kwartalnik dwujęzyczny folklorystyczny "Tatra Eagle/ Orzeł Tatrzański".
Zwiazany z Polskim Instytutem Naukowym w Ameryce, głównym amerykańskim centrum wiedzy o Polsce i badań nad Polonią Amerykańską. Od 1971 Sekretarz Generalny, a od 1991 Dyrektor PIN’u. Dwukrotnie pelnił funkcję prezydenta “Polish American Historical Association” (Polsko Amerykanskie Stowarzyszenie Historyczne). Od 2008 Prezes i Dyrektor PIN’u. Dzięki jego staraniom podjęta została współpraca pomiędzy Polskim Instytutem Naukowym w Nowy Jorku a Polska Akademią Umiejętności w Krakowie, a Polska Akademia Nauk i Naczelną Dyrekcja Archiwów Państwowych, a Biblioteka Narodowa, a Uniwersytetem Jagiellońskim, a także Fundacją Na Rzecz Nauki Polskiej. Czlonek Honorowy Związku Podhalan w Polsce i również Związku Podhalan w Ameryce.
Spotkaliśmy się po raz pierwszy w styczniu 1981 w Polskim Instytucie Naukowym na 59 East 66th Street w Manhattanie (dziś 208 E 30th St.), kiedy fotografowałem wybitne postaci do mojej pierwszej wystawy w Nowym Jorku „PORTRAITS Americans of Polish Origin in the New York Metropolitan Area”. A potem 1 maja 1981 r., gdzie razem z Feliksem Grossem otwierał moją wystawę w PIN. Potem jeszcze wielokrotnie w czasie ciekawych spotkań w PIN z Czesławem Miłoszem czy Zbigniewem Brzezińskim.
Wielokrotnie nagradzany m.in.: nagrodzony w 1985 medalem im. Mieczysława Haimana, najwyższym odznaczeniem przyznawanym przez PAHA, nagroda ministra kultury „Zasłużony dla kultury polskiej” 1995 "Distinguished Service Award" od American Council of Polish Culture r. 2000, Krzyż Oficerski (1993) i Komandorski (2000) Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, Nominacja do nagrody im. Andrzeja Drawicza, Fundacja Semper Polonia 2002, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2020), medalem "Honoris Gratia" od Prezydenta Stołecznego Miasta Krakowa r. 2017.
Autor książek i artykułów, a także założyciel i współredaktor czasopisma (Orła Tatrzańskiego) i wydawca prac zbiorowych poświeconych polskiej polityce zagranicznej, stosunkom polsko-czeskim i polsko-słowackim, Polonii amerykańskiej oraz stosunkom interetnicznym w USA. Gorący propagator polskiej nauki i kultury w USA oraz rzecznik zbliżenia pomiędzy społeczeństwem polskim i amerykańskim.
Jest autorem książek m.in.: Essays on Poland's foreign policy 1918-1939, New York 1970; "Poland and Slovakia during the September-October Crisis of 1938", Studies in Polish Civilization, red. Damian S. Wandycz, (Nw York, 1971); "Polish-Slovak Relations Between the Wars 1918-1939", Slovakia in the 19th and 20th Centuries, red. Joseph M. Kirschbaum, (Toronto, 1973); "The Polish American Experience", Roots of America, National Education Association (wydawca) (Washinton, DC, 1975; "Rola regionalizmuw życiu w Polonii amerykańskiej" Stan i Potrzeby Badań Nad Zbiorowościami Polonijnymi, redaktorzy) Hieronim Kubiak i Andrzej Pilch, (Wrocław 1976); "The Image of Poles in American Film and Television", Ethnic Images in American Film and Television red. Randall M. Miller, (Philadelphia 1978); (wydawca) O. Halecki, Jadwiga of Anjou and the rise of East Central Europe, red. Thaddeus V. Gromada, (New York 1991); (redakcja) Polonia amerykańska. Przeszłość i współczesność, red. Hieronim Kubiak, Eugene Kusielewicz i Tadeusz V. Gromada, Wrocław - Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1988; Report of the New Jersey Governor's Commission On Eastern and Captive Nations History, (Trenton, NJ, 1988); 50th Anniversary: 1942-1992. Polish Institute of Arts & Sciences of America, New York: Polish Institute of Arts & Sciences of America 1995; Oskar Halecki, A history of Poland: A New Edition, with additional material by Antony Polonsky and Thaddeus V. Gromada, (New York, 1993); Oskar Halecki, Jadwiga Andegaweńska i kształtowanie się Europy Środkowowschodniej, przeł. Maria Borowska-Sobotka, przedm. Thaddeus V. Gromada, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", cop. 2000; "Woodrow Wilson and Self-Determination for Spisz and Orawa", Wilsonian East Central Europe red. John S. Micgiel, (New York, 1995); "Mój Mistrz, Oskar Halecki" Oskar Halecki i Jego Wizja Europy, I, red. Małgorzata Dąbrowska, (Warszawa-Łódź 2012); Oskar Halecki 1891-1973: Eulogies and Reflections, red. Thaddeus V. Gromada, (Hasbrouck Heights, NJ, 2013); Tatra highlander folk culture in Poland and America. Collected essays from "The Tatra Eagle", Hasbrouck Heights, NJ: Tatra Eagle Press 2012; My Years in and Out of "The Ivory Tower", (Hasbrouck Heights, NJ 2014).
Bibliografia m.in.: Michał Kozłowski, Oskar Halecki i jego uczniowie. Wzajemne relacje po latach [w:] Oskar Halecki i jego wizja Europy, red. Małgorzata Dąbrowska, t. 3, Warszawa–Łódź: IPN 2014, s. 24-77; Rafał Stobiecki, "Tadeusz Gromada. Historyk i organizator życia naukowego", Klio Za Wielką Wodą: Polscy historycy w Stanach Zjednoczonych po 1945, (Warszawa, 1917).
„…Największym osiągnięciem Haleckiego w okresie jego pobytu w Ameryce było uświadomienie amerykańskim i zachodnioeuropejskim historykom, że ignorując i lekceważąc rolę Europy Środkowo-Wschodniej zniekształcają ogólną historię Starego Kontynentu. Swoje tezy najlepiej wyłożył w pracy “Limits and Divisions of European History”. Dowodził, że Europa Wschodnia jest czymś odrębnym od Rosji, a jednocześnie jest nie mniej europejska od Zachodu. Podkreślał, że obie części Starego Kontynentu są integralnie ze sobą związane, opierają się na tych samych wartościach duchowych i kulturowych tradycjach. Udało mu się rozpocząć powolny proces rewizji spojrzenia na historię Europy w Ameryce, a także w Europie Zachodniej dzięki swoim licznym publikacjom w języku angielskim. Uderza mnie też pogląd Haleckiego, że Ameryka jest niezwykle istotna dla Polski i dla całej Europy. Był on przenikliwym obserwatorem, co widać po wypowiedzi zamieszczonej w jego książce “The Millennium of Europe”, że Ameryka oddala się od koncepcji “melting pot” w stronę koncepcji pluralizmu kulturalnego. Spostrzegał proroczo proces historyczny, który w efekcie końcowym ma stworzyć nową społeczność atlantycką, którą nazywał Euro-Ameryka…” – Tadeusz Gromada o O.Haleckim.
PORTRAIT with HISTORY
Tadeusz Włodzimierz Gromada English Thaddeus Vladimir Gromada (born July 30, 1929 in Passaic, New Jersey / USA) - Polish-American historian and Polish community activist.
Son of highlanders Jan and Aniela nee Pudzisz. He completed history studies - a doctorate in the history of Central and Eastern Europe under the supervision of Casimir Cecys and Oskar Halecki at Fordham University in New York, 1966. The Slovak Question in Polish Foreign Policy 1934-1939. Main research interest: Polish-Slovak-Czech relations, Polish foreign policy, history of Polish emigration, folk culture of Podhale.
From 1961, a member of the Polish Scientific Institute in New York (PIASA). In the years 1971-1988 he was the secretary general, from 1991 the executive director of PIASA and from 2008-2011 the president. At the same time, until his retirement in 1992, he was professor of History and Ethnic / Immigration Studies at New Jersey City University.
He was vice-president and board member of the Kościuszko Foundation in 1981–2009, president of the Polish-American Historical Association (PAHA) in 1984 and in 1996–1997. A foreign member of the Polish Academy of Learning (PAU) since 2016. An honorary member of the Polish and American Highlanders Association. He founded and co-edits with his sister Janina Gromada Kedroń bilingual folklore quarterly "Tatra Eagle / Orzeł Tatrzański".
Associated with the Polish Scientific Institute in America, the main American center of knowledge about Poland and research on the American Polish diaspora. From 1971 the Secretary General, and from 1991 the Director of PIN. He was the president of the "Polish American Historical Association" twice. Since 2008, the President and Director of PIN. Thanks to his efforts, cooperation was established between the Polish Scientific Institute in New York and the Polish Academy of Learning in Krakow, and the Polish Academy of Sciences and the General Directorate of State Archives, and the National Library, and the Jagiellonian University, as well as the Foundation for Polish Science. Honorary member of the Association of Polish Highlanders and also of the Association of Polish Highlanders in America.
We met for the first time in January 1981 at the Polish Scientific Institute at 59 East 66th Street in Manhattan (today 208 E 30th St.), when I photographed outstanding figures for my first exhibition in New York "PORTRAITS Americans of Polish Origin in the New York Metropolitan Area ". And then on May 1, 1981, where, together with Feliks Gross, he opened my exhibition at PIN. Then, many times during interesting meetings at PIN with Czesław Miłosz or Zbigniew Brzeziński.
Awarded many times, including: awarded in 1985 with the medal of Mieczysław Haiman, the highest distinction awarded by PAHA, the award of the Minister of Culture "Zasłużony dla Kultury Polskiej" 1995 "Distinguished Service Award" from the American Council of Polish Culture 2000, Officer's Cross (1993) and Commander's Cross (2000) of the Order of Merit of the Republic of Poland, Nomination to the award Andrzej Drawicz, Semper Polonia Foundation 2002, Commander's Cross with the Star of the Order of Polonia Restituta (2020), the medal "Honoris Gratia" from the President of the Capital City of Krakow, 2017.
Author of books and articles, as well as the founder and co-editor of the periodical (Orła Tatrzański) and the publisher of collective works devoted to Polish foreign policy, Polish-Czech and Polish-Slovak relations, Polish American community and interethnic relations in the USA. An ardent promoter of Polish science and culture in the USA and a spokesman for rapprochement between Polish and American society.
He is the author of books, including: Essays on Poland's foreign policy 1918-1939, New York 1970; "Poland and Slovakia during the September-October Crisis of 1938", Studies in Polish Civilization, ed. Damian S. Wandycz, (New York, 1971); "Polish-Slovak Relations Between the Wars 1918-1939", Slovakia in the 19th and 20th Centuries, ed. Joseph M. Kirschbaum, (Toronto, 1973); "The Polish American Experience", Roots of America, National Education Association (publisher) (Washinton, DC, 1975; "Role of regionalism in life in the American Polonia" State and Needs of Research on Polish Communities, editors) Hieronim Kubiak and Andrzej Pilch, (Wrocław 1976); "The Image of Poles in American Film and Television", Ethnic Images in American Film and Television edited by Randall M. Miller, (Philadelphia 1978); (publisher) O. Halecki, Jadwiga of Anjou and the rise of East Central Europe, ed. Thaddeus V. Gromada, (New York 1991); (editorial staff) American Polonia. Past and Present, edited by Hieronim Kubiak, Eugene Kusielewicz and Tadeusz V. Gromada, Wrocław - Kraków: National Institute for them. Ossoliński 1988; Report of the New Jersey Governor's Commission On Eastern and Captive Nations History, (Trenton, NJ, 1988); 50th Anniversary: 1942-1992. Polish Institute of Arts & Sciences of America, New York: Polish Institute of Arts & Sciences of America 1995; Oskar Halecki, A history of Poland: A New Edition, with additional material by Antony Polonsky and Thaddeus V. Gromada, (New York, 1993); Oskar Halecki, Jadwiga Andegaweńska and the Shaping of Central and Eastern Europe, trans. Maria Borowska-Sobotka, preface Thaddeus V. Gromada, Krakow: Society of Authors and Publishers of Scientific Papers "Universitas", cop. 2000; "Woodrow Wilson and Self-Determination for Spisz and Orawa", Wilsonian East Central Europe edited by John S. Micgiel, (New York, 1995); "My Master, Oskar Halecki" Oskar Halecki and His Vision of Europe, I, ed. Małgorzata Dąbrowska, (Warsaw-Łódź 2012); Oskar Halecki 1891-1973: Eulogies and Reflections, ed. Thaddeus V. Gromada, (Hasbrouck Heights, NJ, 2013); Tatra highlander folk culture in Poland and America. Collected essays from "The Tatra Eagle", Hasbrouck Heights, NJ: Tatra Eagle Press 2012; My Years in and Out of "The Ivory Tower", (Hasbrouck Heights, NJ 2014).
Bibliography, among others: Michał Kozłowski, Oskar Halecki and his students. Mutual relations after the years [in:] Oskar Halecki and his vision of Europe, ed. Małgorzata Dąbrowska, vol. 3, Warsaw-Łódź: IPN 2014, pp. 24-77; Rafał Stobiecki, "Tadeusz Gromada. Historian and organizer of scientific life", Klio Behind the Great Water: Polish historians in the United States after 1945, (Warsaw, 1917).
“... Halecki's greatest achievement during his stay in America was to make American and Western European historians aware that by ignoring and disregarding the role of Central and Eastern Europe, they distort the general history of the Old Continent. He presented his theses best in the work "Limits and Divisions of European History". He argued that Eastern Europe is something separate from Russia, and at the same time it is no less European than the West. He emphasized that both parts of the Old Continent are integrally connected with each other, they are based on the same spiritual values and cultural traditions. He managed to start the slow process of reviewing European history in America as well as in Western Europe thanks to his numerous publications in English. I am also struck by Halecki's view that America is extremely important for Poland and for the whole of Europe. He was a keen observer, as can be seen from the statement in his book "The Millennium of Europe" that America is moving away from the concept of "melting pot" towards the concept of cultural pluralism. He perceived the historical process prophetically, which in the end is to create a new Atlantic community, which he called Euro-America ... "- Tadeusz Gromada on Father Halecki.
