"Różewicz" - pisał Konrad Eberhardt - "do nowoczesnego filmu dochodzi własną drogą, właśnie przez oszczędną refleksyjność, intelektualizm, zainteresowanie wewnętrzna sferą ludzkich doznań i przemian."
Stanisław Roch Różewicz (ur. 16 sierpnia 1924 w Radomsku, zm. 9 listopada 2008 w Warszawie, został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie) – reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta.
Stanisław był młodszym bratem Tadeusza – poety i dramaturga – oraz Janusza - poety, żołnierza AK, który niestety nie przeżył wojny. Od najmłodszych lat interesował sztuką, filmem. W tajniki świata kultury wprowadzał go szczególnie starszy brat – Janusz. To on prenumerował pisma literackie, korespondował z wybitnymi twórcami. Swoimi pasjami dzielił się z młodszymi braćmi. Janusz był dla nich wzorem i przewodnikiem. Wiele wspólnych wspomnień łączyło go również z Tadeuszem. To właśnie z nim chodził na seanse do kinoteatru „Kinema”. To tutaj rodziły się jego filmowe fascynacje.
Ukończył Gimnazjum im. Feliksa Fabianiego (1946). Różewicz podejmował pierwsze próby filmowe u boku Jerzego Zarzyckiego, jako asystent reżysera. Jeszcze w tym samym roku zrealizował wspólnie z Wojciechem Jerzym Hasem krótkometrażowy film dokumentalny „Ulica Brzozowa”, na samodzielny debiut przyszło mu jednak poczekać do 1953 roku, kiedy zrealizował socrealistyczną „Trudną miłość”.
Wykładowca w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, współzałożyciel i wieloletni kierownik artystyczny (1967–1980) Zespołu Filmowego „Tor”. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki. Brat poetów Janusza Różewicza i Tadeusza Różewicza.
Stanisław Różewicz jest bratem poety, dramaturga i prozaika Tadeusza Różewicza, z którym, obok prozaika Kornela Filipowicza, wielokrotnie współpracował przy scenariuszach swoich filmów. Wraz z bratem i Kornelem Filipowiczem stworzył w połowie lat 50. nieformalną grupę twórczą, nazwaną żartobliwie od imienia kotki Filipowicza "Miczura-film".
W latach 60-tych duet braci Różewiczów, wspólnie z Tadeuszem tworzyli scenariusze, a Stanisław reżyserował. Tak powstały „Świadectwo urodzenia” (1961), „Echo” (1964), „Piwo” (1965) czy „Mąż pod łóżkiem” (1967).
Stanisław Różewicz był reżyserem filmów m.in. 1954 – Trudna miłość, 1956 – Trzy kobiety (premiera 1957), 1958 – Wolne miasto, 1959 – Miejsce na ziemi (premiera 1960), 1961 – Świadectwo urodzenia, 1962 – Głos z tamtego świata, 1964 – Echo, 1966 – Piekło i niebo, 1967 – Westerplatte, 1968 – Samotność we dwoje (premiera 1969), 1970 – Romantyczni, 1972 – Szklana kula, 1973 – Drzwi w murze (premiera 1974), 1975 – Opadły liście z drzew, 1977 – Pasja (premiera 1978), 1981 – Ryś (premiera 1982), 1983 – Pensja pani Latter, 1985 – Kobieta w kapeluszu, 1987 – Anioł w szafie (premiera 1988), 1989 – Nocny gość (premiera 1990), 1994 – Nasz starszy brat (film dokumentalny, biograficzny), 1999 – Kinema (film dokumentalny), 2007 – Gdzie zabawki tamtych lat(film dokumentalny).
"Westerplatte" (1967) jest - według Bukowieckiego - "najlepszym polskim filmem wojennym i jednym z najlepszych filmów wojennych w całej historii kina". "To wspaniałe męskie kino. Film świetny pod względem batalistycznym, poruszający zarazem bardzo ważne tematy, charakterystyczne dla Polskiej Szkoły Filmowej. Obraz ten wpisał się w dyskusję o tym, jak walczyć o wolność, jak radzić sobie w sytuacjach krytycznych, beznadziejnych".
Różewicz realizował również spektakle teatru TV (m.in. "Spotkanie wśród gwiazd", "Pułapka", "Wyszedł z domu", "Mateczka", "Śmieszny staruszek", "Dragon") oraz w teatrach w Warszawie i Gdańsku.
Na przełomie lat 90-tych i nowego stulecia, Różewicz zrealizował filmu biograficzny – krótkometrażowy „Kinema”, historii najstarszego kina w rodzinnym Radomsku. W 2007 roku powrócił, aby stworzyć prawdziwie autobiograficzny, krótkometrażowy film „Gdzie zabawki z tamtych lat”, opowiadający o zabawkach braci Różewiczów.
Wielokrotnie nagradzany m.in. 1960 – za Miejsce na ziemi: Dyplom Hiszpańskiej Szkoły Filmowej na MFF w San Sebastian, 1961 – za Świadectwo urodzenia: Lew Św. Marka na MFF dla Dzieci i Młodzieży w Wenecji, Grand Prix Jury Młodzieżowego i Wyróżnienie FIPRESCI na MFF dla Młodzieży w Cannes (1962), 1962 – za Głos z tamtego świata: „Syrena Warszawska” Polskiej Krytyki Filmowej, 1967 – za Westerplatte: Srebrny Medal na Festiwalu Filmowym w Moskwie, „Syrena Warszawska” Polskiej Krytyki Filmowej, 1975 – za Opadły liście z drzew: I Nagroda Główna na FPFF w Gdańsku, 1978 – za Pasję: Grand Prix na FPFF, 1985 – za Kobietę w kapeluszu: Srebrny Medal na Festiwalu Filmowym w Moskwie, Złote Lwy Gdańskie na FPFF w Gdańsku. Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal 40-lecia Polski Ludowej.
Przewodniczący kapituły Alei Gwiazd Łódzkiej Drogi Sławy prof. Jerzy Woźniak z PWSFTiT im. L. Schillera w Łodzi podkreślił, że Stanisław Różewicz "był wielkim twórcą filmowym oraz przyjacielem polskiego kina i łódzkiej szkoły filmowej".
18 październik 1996 na 21.Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, spotkałem się na prywatnej sesji ze Stanisławem Różewiczem, który był w jury festiwalu. Dużym ułatwieniem było to, że już w połowie lat 80-tych znałem i fotografowałem w Nowego Jorku jego brata Tadusza.
Muszę powiedzieć, że Stanisław Różewicz idealnie zgadzał się z opisem ze wspomnień Andrzeja Bukowieckiego "ogromnie miły, ciepły i bezpośredni, a zarazem ogromnie zwyczajny, który nie miał w sobie nic z gwiazdorstwa. Był dowodem na to, że im większy człowiek, tym bardziej jest skromny i zwyczajny - ponieważ nie musi niczego udawać, nie musi +pozować+ i +pchać się na szkło".
Spędziliśmy z sobą sporo czasu, najpierw długa wyczerpująca rozmową, opowiadałem mu o spotkaniu w Nowym Jorku jego brata Tadeusza, który przyjechał odebrać w 1987 r. Nagrodę im. Alfreda Jurzykowskiego, potem o jego filmach…na samym końcu zrobiłem właściwie wszystko co chciałem, jeśli chodzi o zdjęcia. Nieraz się zdarza, że po fakcie żałuję, że czegoś nie zrobiłem, w tym przypadku mam wszystko, co mogłem w tej sytuacji zrobić.
Stanisławowi Różewiczowi nadano tytuł Honorowego Obywatela Miasta Radomska. Natomiast w październiku 2010 r. na dziedzińcu Miejskiego Domu Kultury w Radomsku odsłonięto ponad dwumetrowe krzesło reżyserskie Stanisława Różewicza. Odsłonięcia dokonał syn reżysera – Paweł Różewicz oraz władze miasta. Fundatorem i wykonawcą krzesła jest Adam Świerczyński.
Niedługo przed śmiercią Stanisław Różewicz był bohaterem Dni Kina. To cykliczna impreza poświęcona wybitnym twórcom polskiego filmu organizowana przez I Liceum Ogólnokształcące i Miejski Dom Kultury w Radomsku. Cykl konkursów i warsztatów, ale również przegląd filmów bohatera kolejnych edycji. Młodzi ludzie mieli możliwość nie tylko zapoznać się z bogatą spuścizną artystyczną Stanisława Różewicza, ale również odbyło się spotkanie z reżyserem. Jedno z ostatnich w Radomsku…
"Włoscy neorealiści uczyli, że tematy leżą na ulicy. Stary Zavattini wychodził z prostej sytuacji. Kobieta zamierza kupić parę butów. Gość idzie do lombardu i sprzedaje patefon. Dzisiaj to byłoby preludium jakiejś kryminalnej intrygi z trupami w tle. Ale można też wokół tego zbudować piękny film o nowej rzeczywistości. Takich butów i patefonów jest dzisiaj mnóstwo. Tylko trzeba się rozejrzeć..." – Tadeusz Różewicz(Barbara Hollender "Rzeczpospolita" 14.08.2004).
PORTRAIT with HISTORY Stanisław Różewicz
"Różewicz," wrote Konrad Eberhardt, "arrives at modern film in its own way, precisely through frugal reflection, intellectualism, and interest in the inner sphere of human experiences and transformations."
Stanisław Roch Różewicz (born August 16, 1924 in Radomsko, died November 9, 2008 in Warsaw, was buried in Aleja Zasłużonych at the Powązki Military Cemetery in Warsaw) - film and theater director, screenwriter.
Stanisław was the younger brother of Tadeusz - a poet and playwright - and Janusz - a poet, a Home Army soldier, who unfortunately did not survive the war. From an early age, he was interested in art and film. His older brother, Janusz, introduced him to the secrets of the world of culture. It was he who subscribed to literary magazines and corresponded with eminent authors. He shared his passions with his younger brothers. Janusz was an example and a guide for them. He also had many common memories with Tadeusz. It was with him that he attended screenings at the "Kinema" cinema. It was here that his film fascinations were born.
He graduated from the Gymnasium Feliks Fabiani (1946). Różewicz made his first film attempts alongside Jerzy Zarzycki as an assistant director. In the same year, he made a short documentary "Ulica Brzozowa" with Wojciech Jerzy Has, but he had to wait for his independent debut until 1953, when he made the socialist realist "Difficult Love".
Lecturer at the State Higher School of Film, Television and Theater Leon Schiller in Łódź, co-founder and long-term artistic director (1967–1980) of the "Tor" Film Group. In 1969 he was a member of the Awards Committee of the Ministry of Culture and Art. Brother of the poets Janusz Różewicz and Tadeusz Różewicz.
Stanisław Różewicz is the brother of the poet, playwright and prose writer Tadeusz Różewicz, with whom, along with prose writer Kornel Filipowicz, he has collaborated many times on screenplays for his films. Together with his brother and Kornel Filipowicz, he created an informal creative group in the mid-1950s, jokingly named after Filipowicz's cat "Miczura-film".
In the 1960s, the Różewicz brothers' duo, together with Tadeusz, created scripts, and Stanisław directed. This is how the "Birth Certificate" (1961), "Echo" (1964), "Beer" (1965) and "Husband Under the Bed" (1967) were created.
Stanisław Różewicz was a director of films including 1954 - Difficult Love, 1956 - Three Women (premiere 1957), 1958 - Wolne Miasto, 1959 - A Place on Earth (premiere 1960), 1961 - Birth Certificate, 1962 - Głos z tamtym świat, 1964 - Echo, 1966 - Hell and Heaven , 1967 - Westerplatte, 1968 - Loneliness for Two (premiere 1969), 1970 - Romantic, 1972 - Glass Ball, 1973 - Door in the Wall (premiere 1974), 1975 - Fallen Leaves from Trees, 1977 - Passion (premiere 1978), 1981 - Lynx (premiere 1982), 1983 - Mrs. Latter's salary, 1985 - A Woman in a Hat, 1987 - Angel in the Wardrobe (premiere 1988), 1989 - The Night Visitor (premiere 1990), 1994 - Our older brother (documentary, biographical film), 1999 - Kinema (documentary), 2007 - Where are the toys of those years (documentary).
"Westerplatte" (1967) is - according to Bukowiecki - "the best Polish war film and one of the best war films in the history of cinema". "It is a great male cinema. A great film in terms of battle, touching at the same time very important topics, characteristic of the Polish Film School. This picture became part of the discussion on how to fight for freedom, how to deal with critical and hopeless situations".
Różewicz also produced TV theater performances (including "A meeting among the stars", "Pułapka", "He left home", "Mother", "Funny old man", "Dragon") and in theaters in Warsaw and Gdańsk.
At the turn of the 90's and the new century, Różewicz made a biographical film - a short film "Kinema", the history of the oldest cinema in Radomsko. In 2007, he returned to create a truly autobiographical short film "Where the toys of those years", about the toys of the Różewicz brothers.
Awarded many times, incl. 1960 - for Place on Earth: Spanish Film School Diploma at the International Film Festival in San Sebastian, 1961 - for Birth Certificate: Lew Św. Marek at the International Film Festival for Children and Youth in Venice, Grand Prix of the Youth Jury and the FIPRESCI Mention at the IFF for Youth in Cannes (1962), 1962 - for Voice of the Other World: "Warsaw Syrena" by Polish Film Critics, 1967 - for Westerplatte: Silver Medal at the Moscow Film Festival, "Warsaw Mermaid" by Polish Film Critics, 1975 - for Fallen Leaves from Trees: 1st Main Prize at the Polish Film Festival in Gdańsk, 1978 - for the Passion: Grand Prix at the Polish Film Festival, 1985 - for a Woman in a Hat: Silver Medal at At the Film Festival in Moscow, Golden Lions of Gdańsk at the Polish Film Festival in Gdańsk.
Decorated, among others Order of the Banner of Labor, 2nd class, Knight's Cross of the Order of Polonia Restituta, Medal of the 40th Anniversary of People's Poland.
On October 4, 2010, the Star of the director Stanisław Różewicz, who died in 2008, was unveiled at Aleja Gwiazd Łódzka Droga Sławy on ul. Piotrkowska. The ceremony was attended, among others, by the director's son Paweł and sister-in-law of Wiesław, wife of the poet Tadeusz Różewicz. Chairman of the Chapter of the Avenue of the Stars of the Łódź Way of Fame, prof. Jerzy Woźniak from the PWSFTiT im. L. Schiller in Łódź stressed that Stanisław Różewicz "was a great filmmaker and friend of Polish cinema and the Łódź film school".
On October 18, 1996, at the 21st Polish Feature Film Festival in Gdynia, I met Stanisław Różewicz, who was on the festival jury, at a private session. It was a great help that in the mid-1980s I knew and photographed his brother Tadusz in New York.
I must say that Stanisław Różewicz was in perfect agreement with the description from Andrzej Bukowiecki's memoirs, "extremely nice, warm and direct, and at the same time extremely ordinary, who had nothing of stardom in him. He was a proof that the bigger the man, the more he is. modest and ordinary - because he does not have to pretend anything, he does not have to + pose + and + push himself against the glass. "
We spent a lot of time together, first with a long, exhausting conversation, I told him about the meeting in New York of his brother Tadeusz, who came to collect the Alfred Jurzykowski, then about his films ... at the very end I did pretty much everything I wanted when it comes to cinematography. It often happens that after the fact I regret not having done something, in this case I have everything I could do in this situation.
Stanisław Różewicz was awarded the title of Honorary Citizen of Radomsko. In October 2010, Stanisław Różewicz's director's chair was unveiled in the courtyard of the Municipal Cultural Center in Radomsko. The unveiling was made by the director's son - Paweł Różewicz and the city authorities. The chair was founded and built by Adam Świerczyński.
Shortly before his death, Stanisław Różewicz was the hero of the Cinema Days. It is a cyclical event devoted to outstanding Polish filmmakers, organized by the 1st High School and the Municipal House of Culture in Radomsko. A series of competitions and workshops, but also a review of the hero's films in subsequent editions. Young people had the opportunity not only to learn about the rich artistic legacy of Stanisław Różewicz, but also to meet the director. One of the last ones in Radomsko ...
"Italian neorealists taught that the themes lie in the street. Old Zavattini came out of a simple situation. The woman is going to buy a pair of shoes. The visitor goes to the pawnshop and sells a pathephon. Today it would be a prelude to some criminal plot with dead bodies in the background. But you can also build around it. a beautiful film about the new reality. Today there are plenty of such shoes and phonographs. You just have to look around ... "- Tadeusz Różewicz (Barbara Hollender" Rzeczpospolita "14.08.2004).
