O. Eugeniusz Augustyn urodził się 7 lutego 1954 r. w Ołpinach w diecezji tarnowskiej. Święcenia kapłańskie otrzymał z rąk abp. Damiana Zimonia w 1986 roku. Przez 7 lat był wikariuszem w parafii św. Floriana w Wąchocku, przez kolejne 7 lat – jej proboszczem, a potem przez 5 lat był proboszczem w Krzeszowie. Od 2006 roku jest opatem w Wąchocku. Ukończył studia na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie na kierunku historia Kościoła. Oprócz Wąchocka, główne klasztory Cystersów znajdują się w Jędrzejowie, Krakowie i Szczyrzycy.
13 sierpnia 2021 roku w opactwie w Szczyrzycu odbyła się Kapituła Kongregacji Polskiej Zakonu Cysterskiego. Do Szczyrzyca przybyli opaci ze wszystkich polskich opactw wraz z delegatami, aby dokonać wyboru opata prezesa kongregacji. W wyniku głosowania wybrany został opat wąchocki Najprzewielebniejszy Ojciec Eugeniusz Augustyn, który przez najbliższą kadencję będzie pełnił tę funkcję.
Ojciec Opat Eugeniusz Augustyn został wybrany Opatem Prezesem Polskiej Kongregacji Zakonu Cystersów. Wyboru dokonano w czasie zjazdu kapituły w opactwie w Szczyrzycu, której przewodniczył o. Mauro G. Lepori, opat generalny zakonu. W spotkaniu uczestniczyli opaci ze wszystkich polskich opactw wraz z delegatami.
Prezes kongregacji monastycznej posiada wszystkie prawa i obowiązki najwyższego przełożonego kongregacji. Do jego zadań należy dbanie o to, aby życie w klasztorach było zabezpieczone i rozwijało się zgodnie przepisami regulującymi życie zakonne oraz zapisanym w konstytucjach kongregacji. Z jego urzędem związanych jest kilka obowiązków i przywilejów, które mają na celu utrzymanie zakonnej dyscypliny w poszczególnych klasztorach oraz zapewnienie ich rozwoju zgodnie z charyzmatem rozeznanym jako właściwy dla naszej kongregacji.
„…Do klasztoru Cystersów w Wąchocku przyjechałem po raz pierwszy z Janem Ważyńskim 2 maja 2022 r. Muszę powiedzieć, mimo tego, że jako jedyny w historii otrzymałem zgodę z Watykanu na wejście z aparatem w ręku, do klauzurowego klasztoru Wizytek w Warszawie w 2000 r., z czego postał album i wystawa, ze wstępem ks.Twardowskiego, spowiednika sióstr Wizytek. Opactwo Cystersów w Wąchocku zrobiło na mnie duże wrażenie. W związku z tym, że jedno zdjęcie, to więcej niż 1000 słów, pokażę to na zdjęciach…” – Czesław Czapliński.
Opactwo Cystersów w Wąchocku zostało ufundowane w 1179 roku przez biskupa krakowskiego Gedeona. Opactwo powstało jako filia opactwa Morimond. Mnisi przybyli do Wąchocka w 1179 roku z legendarnym opatem – bratem Haymo.
W 1218 roku papież Honoriusz III wydał bullę protekcyjną dla opactwa. Opactwo szybko się bogaciło na skutek gospodarczo-przemysłowej działalności klasztoru. W XIII wieku klasztor trzykrotnie najechali Mongołowie (w 1260 i 1289), rabując i zabijając braci, a także paląc zabudowę. Bolesław Wstydliwy po zniszczeniach w 1260 r. nadał opactwu nowe dobra i sprowadził z Morimondu nowych cystersów. Biskup krakowski Paweł z Przemankowa ok. 1270 r. konsekrował odbudowany kościół klasztorny.
Pod koniec XV wieku opat Jan Klecisz podwyższył szczyty kościoła i pokrył nowym dachem. W XVI wieku były wprowadzane zmiany przez kolejnych opatów w wystroju kościoła. Wyposażono kościół w dodatkowe, renesansowe ołtarze ozdobione obrazami, ustawiono także renesansowe stalle i organy. W latach 1636-43 po pożarze została przeprowadzona gruntowna przebudowa klasztoru. Klasztor zachował obowiązek udzielania stacji.
W 1656 roku, podczas potopu szwedzkiego i najazdu Siedmiogrodzian księcia Jerzego Rakoczego, kościół został zniszczony. W latach 1656-59 cystersi podjęli ponowną renowację świątyni i klasztoru.
Mocą zawartego ze Stolicą Apostolską konkordatu wschowskiego w 1737 roku królowie Polski mieli prawo mianować tutaj opatów komendatoryjnych.
Ok. 1750 roku po otynkowaniu wewnętrznych ścian kościoła ozdobiono je freskami Radwańskiego. Prace snycerko-stolarskie przed rokiem 1740 prowadził warsztat Antoniego Frączkiewicza, nawiązującego do sztuki Baltazara Fontany. Rzeźby do ołtarzy i ambony wykonał mistrz krakowski Wojciech Rojowski. Do nawy północnej dobudowano kaplicę bł. Wincentego Kadłubka.
W 1819 roku, na mocy bulli „Ex imposita Nobis” papieża Piusa VII, zgodnie z dekretem prymasa Franciszka Skarbka-Malczewskiego, Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego pod przewodnictwem Stanisława Kostki Potockiego i Stanisława Staszica dokonała kasaty opactwa, a cystersi zmuszeni byli opuścić klasztor, który został opieczętowany i zamknięty. Zakonnicy powrócili do klasztoru dopiero w 1951 roku. W międzyczasie kościół klasztorny zaczął pełnić funkcję kościoła parafialnego w miejsce nieistniejącego obecnie kościoła św. Elżbiety.
W ostatniej ćwierci XVI wieku Opactwo Cystersów posiadało w województwie sandomierskim następujące dobra ziemskie. Powiat radomski: Bzin, Chronów Mniszy, Gadka, Grzybowa Góra, Jabłonica Mnisza, Jagodno, Krupa młyn, Laskowa Wola, Lipowe Pole, Łączany, Mierc, Modrzewice, Mniszek, Osiny, Pomorzany, Polany, Rogowa, Rzeczków, Wierzbica miasto, Skarżysko, Suliska, Świerczek, Trębowiec, Wawrzyszów, Zalesice. Powiat sandomierski: Kamień, Krzyżowa Wola, Lisów, Łukawa, Ostrów, Pękosławice, Ruda Bzin kuźnica, Ruda Marcinkowska kuźnica, Ruda Siekliny kuźnica, Ruda Starzechowska kuźnica, Ruda Wierzbnik kuźnica, Świątniki, Wąchocko miasto, Waśniów miasto, Wielawieś, część wsi Prusinowice. Powiat chęciński: Marzysz, Radomice, Wola Łabęcka.
W roku 1788 w trybunale radomskim kończy się trwający blisko 100 lat spór pomiędzy zakonami Cystersów i Benedyktynów. Za zgodą obu stron miało nastąpić rozgraniczenie posiadłości Krzyżowa Wola przeszła na własność Benedyktynów świętokrzyskich
Pierwsze fundacje klasztorów cysterskich w Polsce przypadają na koniec I połowy i II połowę XII wieku. Powstają wówczas: Jędrzejów (fundowany w 1141-1149), Łekno (fund. 1153), Kołbacz (fund. 1173), Ląd (fund. 1175?), Lubiąż (fund. 1175), Sulejów (fund. 1176-77), Wąchock (fund. 1179), Koprzywnica (fund. 1185) Oliwa (fund. 1186).
Czas wznoszenia opactw nie pokrywał się zawsze z datą jego fundacji. Równolegle z wielkopolskimi wznoszono pierwsze obiekty klasztorne w Małopolsce. Okres intensywnych prac budowlanych przypada tu na końcowe lata XII wieku oraz I połowę XIII wieku. Zabudowy czterech filii burgundzkiego Morimondu wzniesione zostały przy użyciu miejscowego piaskowca oraz techniki ceglanej.
Rozplanowanie świątyń cysterskich w Małopolsce pokrywa się z klasycznym, bernardyńskim typem filarowej bazyliki transeptowej, o prosto zamkniętym prezbiterium, ujętym po bokach kaplicami. O charakterze wnętrz decydują ciężkie, lekko tylko załamane gurty, dzielące żebrowe sklepienia na przęsła, wsparte na nadwieszonych służkach, co jest luminescencją kościołów burgundzkich (Opactwo Fontenay), wprowadzono jednak w Małopolsce ostrołukowe sklepienia krzyżowo-żebrowe z ornamentalnie potraktowanymi zwornikami. Zachowano jednocześnie romański charakter wnętrz, podkreślony rytmem przysadzistych półkolistych arkad międzynawowych i wyrazistym gzymsem odcinającym sferę sklepienną stanowiącym mocny akcent poziomy. Ciężar ostrołukowych żeber sklepiennych przejmują zewnętrzne skarpy.
Plan kościoła św. Floriana nawiązuje do tzw. planu bernardyńskiego, czyli plan bazylikowy o trzech nawach, z transeptem i płytkim, prosto zamkniętym prezbiterium, flankowanym przez prostokątne kaplice umieszczone przy transepcie.
Po raz pierwszy w Polsce zastosowano system sklepień krzyżowo-żebrowych. Architektura cysterska w tym czasie na terenie Małopolski wyróżnia się: poprawnością proporcji, dyskretnym zaakcentowaniem podziałów horyzontalnych za pomocą gzymsów i przepasek wydzielających sferę okienną od arkadowej oraz rytmizujące je elementy wertykalne: półkolumny i podwieszone służki podtrzymujące sklepienia (podobne rozwiązanie w Sulejowie, Koprzywnicy i Wąchocku).
W Wąchocku podstawowym materiałem był kamień. Bloki szarożółtego i brunatno-czerwonego piaskowca ułożono pasami, uzyskując w ten sposób interesujący efekt optyczny. Pojawia się również cegła, której użyto do konstruowania części żeber sklepiennych.
Rzeźba architektoniczna koncentrowała się na głowicach półkolumn i służek wspierających żebra sklepienne oraz na zwornikach i bazach kolumn. Zgodnie z zaleceniami Kapituły Generalnej z 1134 zabraniającej rzeźb i malowideł figuralnych oraz barwnych witraży dominuje ornament roślinny i abstrakcyjno-geometryczny. Mimo to pojawiają się sporadycznie przedstawienia figuralne. W Wąchocku pojawia się rzadko występujący motyw uskrzydlonej postaci Chrystusa a w kapitularzu bazy czterech kolumn ozdobiono wizerunkami wilków, lwów, gołębi i smoków.
Opracowanie rzeźbiarskie wąchockiego klasztoru wyraźnie wyróżnia się na tle małopolskich opactw cysterskich z tego samego okresu, które wyróżniają finezyjne sercowate sploty wici akantowych i latorośli, między którymi umieszczono palmety i kuliste pąki. Potwierdzone jest także, że rzeźbione ornamenty pokryte były polichromią. W Wąchocku znajdowała się dekoracja malarska naśladująca układ ciosów, malowana na zasadzie pozornych spoin, nie zawsze pokrywających się z rzeczywistością. Barwnymi spoinami pokryto również żebra sklepienne zachowane we fragmentach w refektarzu wąchockim. Ściany refektarza pierwotnie pokryte były także dekoracją malarską wykorzystującą motywy stylizowanych kwiatów lilii, wici palmetowych i figur geometrycznych. Bliskość formalna kościołów w Jędrzejowie, Koprzywnicy, Sulejowie i Wąchocku jest wynikiem czerpania przez ich budowniczych ze wspólnego źródła form architektonicznych bezpośrednio z Burgundii bądź pośrednio przez Italię, która uważana jest za enklawę infiltracji ze środowiska burgundzkiego.
W Wąchocku działał zespół kamieniarzy włoskich, którzy ze względów dekoracyjnych zastosowali dwubarwny wątek z piaskowców szarego i czerwonego układane przemienne w poziome pasy. Opactwo, założone zostało jako bezpośrednia filia Morimondu, nie posiadało nigdy obsady czysto włoskiej. Zespół włoskich kamieniarzy pod kierownictwem budowniczego, być może szkolonego w Burgundii, przybył tu zapewne w ramach międzynarodowej współpracy istniejącej w obrębie zakonu.
Klasztor został wybudowany po południowej stronie kościoła. Jego układ jest oparty na schematach wykształconych już w pierwszych klasztorach benedyktyńskich, tzn. wokół głównego wewnętrznego dziedzińca – wirydarza, który otacza krużganek komunikacyjny. Składa się z trzech skrzydeł: wschodnie na przedłużeniu południowego transeptu, w którym mieściły się armarium, kapitularz, karcer dla mnichów, klatka schodowa (sień) prowadząca na pierwsze piętro, gdzie się znajduje dormitorium, dalej na parterze – audytorium i sala opacka oraz fraternia. Na jednokondygnacyjnym skrzydle południowym znajdowały się refektarz ustawiony prostopadle do osi krużganka, ogrzewalnia (calefactorium) i kuchnia, natomiast zachodnia część przeznaczona była na magazyny i pomieszczenia konwersów.
Elewacje artykułowały lizeny, gzyms cokołowy oraz fryz arkadkowy. Lico muru ograniczało się jedynie do szarego piaskowca, jak można odczytać z zachowanych fragmentów.
Kapitularz klasztorny, zdjęcie wyróżnione w konkursie Wiki Lubi Zabytki 2022 Kapitularz, mający pierwotny wystrój, został wybudowany na rzucie kwadratowym. Jego sklepienia podzielono na dziewięć pól spoczywających na czterech wolno stojących kolumnach oraz przyściennych wspornikach. W ścianie wejściowej znajdowały się wejście pośrodku oraz po jego bokach po jednym przeźroczu okiennym w formie biforium zwieńczonym kamiennym maswerkiem półkolistym, którego arkady opierają się o środkową kolumienkę i boczne półkolumienki. W podłuczach arkadek przeźrocza pojawia się odmiana warkoczowa ornamentu plecionkowego wpisana w obramienie w formie prostokąta. Kapitel środkowej kolumienki zdobi krzyż palmetowy, tzw. crux florida, natomiast kapitele bocznych półkolumienek – rozmieszczony w trzech strefach ornament liściasty. Natomiast przeciwległą ścianę akcentuje triada otworów okiennych. Środkowe to bogato rozglifiona rozeta, a po jej obu stronach symetrycznie ustawione podłużne okna.
W tym pomieszczeniu został ukazany szczególnie bogaty program formalny opracowania ornamentalnego, który zdobi kapitele i bazy kolumn, a także wsporniki. Głowice typu koszowego z wysoko profilowanym abakusem dźwigającym żebra i wałkowate gurty.
Wsporniki także charakteryzuje bogate opracowanie rzeźbiarskie. Na ścianie północnej wsporniki ograniczają się do motywów roślinnych takich jak: umieszczone w trzech strefach jedna nad drugą prążkowane pionowo liście, motyw długich liści o blaszkach na przemian wklęsłych i wypukłych oraz koncepcja trójkątnego liścia palmetowego przewiązanego wstęgą o potrójnie żłobkowanej łodydze o profilu półkolistym. Ścianę południową zdobią wsporniki, w których pojawia się element animalistyczny.
Refektarz, wspólna jadalnia zakonników z wczesnogotyckimi elementami na prostokątnym planie. Zajmuje część środkową południowego skrzydła. Pomieszczenie jest trzyprzęsłowe o sklepieniu krzyżowo-żebrowym o gurcie ostrołukowym. Ścianę południową zdobi triada otworów o różnych wymiarach okien.
Te reprezentacyjne pomieszczenia w claustrum pokryte były niegdyś polichromią, wykorzystującą motywy stylizowanych kwiatów lilii, wici palmetowych i figur geometrycznych.
Opracowanie rzeźbiarskie ogranicza się do płaskorzeźb na wspornikach, w którym pojawia się wyłącznie ornament roślinny z wyjątkiem wspornika przyściennych w kształcie głowy mnicha. Ten pierwszy operuje szczególnie różnymi odmianami palmet i półpalmet oraz stylizowanych lilii, również drzewka z półpalmetami w miejsce liści.
W Wąchocku znajdowała się dekoracja malarska naśladująca układ ciosów, malowana na zasadzie pozornych spoin, nie zawsze pokrywających się z rzeczywistością. Barwnymi spoinami pokryto również żebra sklepienne zachowane we fragmentach w refektarzu wąchockim.
Fraternia zwana salą braci – sala robót mnichów jest pomieszczeniem na planie kwadratu (7,8 x 7,8 m) o sklepieniu palmowym. Na czworobocznym centralnym filarze podtrzymują się gurty i cztery pola sklepienia żebrowo-krzyżowego wspierane także na półfilarach przyściennych i narożnych wspornikach. Pierwotna posadzka została podwyższona, dlatego zostały przysłonięte bazy filarów. Potwierdzone jest także, że rzeźbione ornamenty pokryte były polichromią.
Rozszerzono górne piętra o przestrzeń nad krużgankami w celu urządzenia cel dla zakonników. Przesklepiono wyżej krużganki. Filary od wnętrza krużganków zostały wzmocnione skarpami. Na przecięciu naw zbudowano w tym czasie ażurową sygnaturkę. Nad skarpą zachodnią wyryto rok ukończenia prac w 1666 r. Klasztor otrzymał nowe skrzydło zachodnie o charakterze architektury pałacowej. Elewacja zachodnia o symetrycznym planie flankowana ośmiobocznymi narożnymi wieżyczkami z centralnie usytuowaną wieżą. Elewacje zachodnia i południowa otrzymały podwójny rząd wnękowych arkad. Szczyty skrzydeł otrzymały późnorenesansowe attyki, nawiązujące do budownictwa jezuickiego – Collegium Gostomianum w Sandomierzu.
Od 2011 roku opactwo jest gospodarzem koncertów i międzynarodowych festiwali muzycznych Muzyka w Opactwie Bach u Cystersów. Muzyka rozbrzmiewa w posiadającym doskonałe warunki akustyczne kościele przyklasztornym. Do artystów zaproszonych na festiwal należą: Trinity Boys Choir, Warszawscy Soliści Concerto Avenna pod dyrekcją Andrzeja Mysińskiego, Marcin Zdunik, Aleksander Dębicz, Urszula Kryger, Arkadiusz Krupa, Christine Schornstein, Krzysztof Janowicz. Organizatorem koncertów jest współpracująca z opactwem Fundacja Wspierania Kultury Magna Res.
PORTRAIT with HISTORY Father Eugeniusz Augustyn - Cistercian Abbey in Wąchock
Father Eugeniusz Augustyn was born on February 7, 1954 in Ołpiny in the Tarnów diocese. He was ordained a priest by Archbishop. Damian Zimoń in 1986. For 7 years he was a vicar in the parish of St. Florian in Wąchock, for the next 7 years - its parish priest, and then for 5 years he was the parish priest in Krzeszów. Since 2006, he has been the abbot in Wąchock. He graduated from the Pontifical Academy of Theology in Krakow, majoring in Church history. Apart from Wąchock, the main Cistercian monasteries are located in Jędrzejów, Kraków and Szczyrzyca.
On August 13, 2021, the Chapter of the Polish Congregation of the Cistercian Order was held at the abbey in Szczyrzyc. Abbots from all Polish abbeys along with delegates came to Szczyrzyc to elect the abbot and president of the congregation. As a result of the vote, the Most Reverend Father Eugeniusz Augustyn, the abbot of Wąchock, was elected and will hold this position for the next term of office. Father Abbot Eugeniusz Augustyn was elected Abbot President of the Polish Congregation of the Cistercian Order. The election was made during the chapter meeting at the abbey in Szczyrzyc, chaired by Father Mauro G. Lepori, abbot general of the order. The meeting was attended by abbots from all Polish abbeys and delegates.
The president of a monastic congregation has all the rights and obligations of the supreme superior of the congregation. His tasks include ensuring that life in monasteries is secured and developed in accordance with the regulations governing monastic life and those recorded in the constitutions of the congregations. His office is associated with several duties and privileges that are intended to maintain religious discipline in individual monasteries and ensure their development in accordance with the charisma recognized as appropriate for our congregation.
"...I came to the Cistercian monastery in Wąchock for the first time with Jan Ważyński on May 2, 2022. I must say, despite the fact that I was the only one in history who received permission from the Vatican to enter the cloistered monastery of the Visitation Sisters in Warsaw in 2000 with a camera in hand. ., which turned into an album and an exhibition, with an introduction by Father Twardowski, confessor of the Visitation sisters. The Cistercian Abbey in Wąchock made a great impression on me. Due to the fact that one photo is more than 1000 words, I will show it in photos..." - Czesław Czapliński.
The Cistercian Abbey in Wąchock was founded in 1179 by the Bishop of Krakow, Gideon. The abbey was founded as a branch of the Morimond Abbey. The monks came to Wąchock in 1179 with the legendary abbot - Brother Haymo.
In 1218, Pope Honorius III issued a bull of protection for the abbey. The abbey quickly grew rich as a result of the economic and industrial activities of the monastery. In the 13th century, the monastery was invaded three times by the Mongols (in 1260 and 1289), robbing and killing the brothers, and burning the buildings. After the destruction in 1260, Bolesław the Chaste gave the abbey new estates and brought new Cistercians from Morimond. The Bishop of Kraków, Paweł of Przemanków, consecrated the rebuilt monastery church around 1270.
At the end of the 15th century, abbot Jan Klecisz raised the gables of the church and covered it with a new roof. In the 16th century, subsequent abbots introduced changes to the church's decoration. The church was equipped with additional Renaissance altars decorated with paintings, and Renaissance stalls and organs were also installed. In the years 1636-43, after the fire, the monastery was thoroughly rebuilt. The monastery retained the obligation to provide stations.
In 1656, during the Swedish Deluge and the Transylvanian invasion of Prince George Rákóczi, the church was destroyed. In the years 1656-59, the Cistercians again renovated the temple and the monastery.
By virtue of the Wschowa Concordat concluded with the Holy See in 1737, the kings of Poland had the right to appoint commandatory abbots here.
Approx. In 1750, after the interior walls of the church were plastered, they were decorated with Radwański's frescoes. Woodcarving and carpentry work before 1740 was run by the workshop of Antoni Frączkiewicz, referring to the art of Baltazar Fontana. The sculptures for the altars and pulpit were made by Krakow master Wojciech Rojowski. A chapel of blessed was added to the northern nave. Wincenty Kadłubek.
In 1819, pursuant to the bull "Ex imposita Nobis" of Pope Pius VII, in accordance with the decree of Primate Franciszek Skarbek-Malczewski, the Government Commission for Religious Denominations and Public Enlightenment, chaired by Stanisław Kostka Potocki and Stanisław Staszic, dissolved the abbey, and the Cistercians were forced to leave the monastery , which was sealed and closed. The monks returned to the monastery only in 1951. In the meantime, the monastery church began to function as a parish church in place of the now non-existent church of St. Elizabeth.
In the last quarter of the 16th century, the Cistercian Abbey had the following estates in the Sandomierz Voivodeship. Radom County: Bzin, Chronów Mniszy, Gadka, Grzybowa Góra, Jabłonica Mnisza, Jagodno, Krupa Mill, Laskowa Wola, Lipowe Pole, Łączany, Mierc, Modrzewice, Mniszek, Osiny, Pomorzany, Polany, Rogowa, Rzeczków, Wierzbica town, Skarżysko, Suliska, Świerczek, Trębowiec, Wawrzyszów, Zalesice. Sandomierz poviat: Kamień, Krzyżowa Wola, Lisów, Łukawa, Ostrów, Pękosławice, Ruda Bzin forge, Ruda Marcinkowska forge, Ruda Siekliny forge, Ruda Starzechowska forge, Ruda Wierzbnik forge, Świątniki, Wąchocko town, Waśniów town, Wielawieś, part of the village of Prusinowice. Chęciny County: Marzysz, Radomice, Wola Łabęcka.
In 1788, the Radom tribunal ended the nearly 100-year-long dispute between the Cistercian and Benedictine orders. With the consent of both parties, the estate was to be delimited. Krzyżowa Wola became the property of the Świętokrzyskie Benedictines
The first foundations of Cistercian monasteries in Poland date back to the end of the first half and second half of the 12th century. Then the following were built: Jędrzejów (founded in 1141-1149), Łekno (founded in 1153), Kołbacz (founded in 1173), Ląd (founded in 1175?), Lubiąż (founded in 1175), Sulejów (founded in 1176-77), Wąchock (fund. 1179), Koprzywnica (fund. 1185), Oliwa (fund. 1186).
The time when abbeys were built did not always coincide with the date of their foundation. The first monastic buildings in Lesser Poland were built in parallel with those in Greater Poland. The period of intensive construction works here took place in the final years of the 12th century and the first half of the 13th century. The buildings of the four branches of Burgundy's Morimond were built using local sandstone and brick techniques.
The layout of Cistercian temples in Lesser Poland coincides with the classic Bernardine type of pillared transept basilica, with a straight closed presbytery flanked by chapels on the sides. The character of the interiors is determined by heavy, slightly bent arches, dividing the ribbed vaults into bays, supported by overhanging pillars, which is the luminescence of Burgundian churches (Fontenay Abbey). However, ogival cross-ribbed vaults with ornamental keystones were introduced in Lesser Poland. At the same time, the Romanesque character of the interiors was preserved, emphasized by the rhythm of squat semicircular arcades between the naves and a distinctive cornice cutting off the vault sphere, constituting a strong horizontal accent. The weight of the ogival vault ribs is taken by the external slopes.
Plan of the church of St. Floriana refers to the so-called Bernardine plan, i.e. a basilica plan with three naves, a transept and a shallow, straight closed presbytery, flanked by rectangular chapels located next to the transept.
The cross-rib vault system was used for the first time in Poland. Cistercian architecture at that time in Małopolska is distinguished by: correct proportions, discreet emphasis on horizontal divisions using cornices and architraves separating the window sphere from the arcade, and rhythmic vertical elements: semi-columns and suspended pillars supporting the vaults (a similar solution in Sulejów, Koprzywnica and Wąchock).
In Wąchock, the basic material was stone. Blocks of gray-yellow and brown-red sandstone were arranged in strips, thus obtaining an interesting optical effect. The brick that was used to construct parts of the vault ribs also appears.
Architectural sculpture focused on the capitals of semi-columns and pillars supporting the vault ribs, as well as on the keystones and column bases. In accordance with the recommendations of the General Chapter of 1134, which prohibited sculptures, figural paintings and colorful stained glass windows, floral and abstract-geometric ornaments dominate. Despite this, figural representations appear occasionally. In Wąchock there is a rare motif of the winged figure of Christ, and in the chapter house the bases of four columns are decorated with images of wolves, lions, doves and dragons.
The sculptural design of the Wąchock monastery clearly stands out from the Cistercian abbeys in Lesser Poland from the same period, which are distinguished by delicate heart-shaped weaves of acanthus tendrils and vines, between which palmettes and spherical buds are placed. It is also confirmed that the carved ornaments were covered with polychrome. In Wąchock there was a painted decoration imitating the arrangement of ashlars, painted on the principle of apparent joints, which did not always coincide with reality. The vault ribs preserved in fragments in the Wąchock refectory were also covered with colorful joints. The walls of the refectory were originally covered with painted decorations using motifs of stylized lilies, palmette tendrils and geometric figures. The formal proximity of the churches in Jędrzejów, Koprzywnica, Sulejów and Wąchock is the result of their builders drawing from a common source of architectural forms, either directly from Burgundy or indirectly from Italy, which is considered an enclave of infiltration from the Burgundian environment.
There was a team of Italian stonemasons in Wąchock who, for decorative reasons, used a two-color thread made of gray and red sandstone arranged in alternating horizontal stripes. The abbey, founded as a direct branch of Morimond, never had a purely Italian staff. A team of Italian stonemasons led by a builder, perhaps trained in Burgundy, probably arrived here as part of the international cooperation existing within the order.
The monastery was built on the southern side of the church. Its layout is based on the patterns developed in the first Benedictine monasteries, i.e. around the main internal courtyard - a patio, which is surrounded by a communication cloister. It consists of three wings: the eastern wing on the extension of the southern transept, which housed the armarium, chapter house, solitary for monks, a staircase (hall) leading to the first floor, where the dormitory is located, and further on the ground floor - the auditorium, the abbot's hall and the fraternity. The single-story southern wing contained a refectory perpendicular to the axis of the cloister, a heating room (calefactorium) and a kitchen, while the western part was intended for warehouses and lay brothers' rooms.
The facades were characterized by pilaster strips, a plinth cornice and an arcade frieze. The face of the wall was limited only to gray sandstone, as can be read from the preserved fragments.
Monastery chapter house, photo awarded in the Wiki Likes Monuments 2022 competition. The chapter house, with its original design, was built on a square plan. Its vaults were divided into nine fields resting on four free-standing columns and wall brackets. In the entrance wall there was an entrance in the middle and on its sides one window pane in the form of a biforium topped with semicircular stone tracery, the arcades of which rest on the central column and side semi-columns. In the arches of the arcades there is a braided version of the woven ornament embedded in a rectangular frame. The capital of the central column is decorated with a palmette cross, the so-called crux florida, and the capitals of the side semi-columns - a leaf ornament arranged in three zones. The opposite wall is accentuated by a triad of window openings. The central one is a richly carved rosette, with symmetrically placed longitudinal windows on both sides.
This room shows a particularly rich formal program of ornamental work that decorates the capitals, column bases, and corbels. Basket-type heads with a highly profiled abacus supporting ribs and roller-shaped bulges.
The brackets are also characterized by rich sculptural work. On the northern wall, the brackets are limited to plant motifs such as: vertically striated leaves placed in three zones one above the other, a motif of long leaves with alternately concave and convex blades, and the concept of a triangular palmette leaf tied with a ribbon with a triple-fluted stem with a semicircular profile. The southern wall is decorated with brackets with animal elements.
Refectory, common dining room for monks with early Gothic elements on a rectangular plan. It occupies the central part of the southern wing. The room has three bays with a cross-ribbed vault and a pointed arch. The southern wall is decorated with a triad of openings with different window sizes.
These representative rooms in the claustrum were once covered with polychrome, using motifs of stylized lilies, palmette tendrils and geometric figures.
The sculptural work is limited to bas-reliefs on corbels, in which only plant ornaments appear, with the exception of the wall corbels in the shape of a monk's head. The former uses especially various varieties of palmettes and half-palmettes, as well as stylized lilies, as well as trees with half-palmettes instead of leaves.
In Wąchock there was a painted decoration imitating the arrangement of ashlars, painted on the principle of apparent joints, which did not always coincide with reality. The vault ribs preserved in fragments in the Wąchock refectory were also covered with colorful joints.
The fraternity called the brothers' hall - the monks' work hall is a square-shaped room (7.8 x 7.8 m) with a palm vault. The four-sided central pillar supports pillars and four areas of the ribbed vault, also supported by wall half-pillars and corner brackets. The original floor was raised, so the bases of the pillars were covered. It is also confirmed that the carved ornaments were covered with polychrome.
The upper floors were expanded to include the space above the cloisters in order to provide cells for the monks. The cloisters were vaulted higher. The pillars from the inside of the cloisters were reinforced with slopes. At that time, an openwork bell tower was built at the intersection of the naves. Above the western slope, the year of completion of the works was inscribed in 1666. The monastery received a new western wing in the style of palace architecture. The western façade has a symmetrical plan, flanked by octagonal corner turrets with a centrally located tower. The western and southern facades received a double row of recessed arcades. The tops of the wings received late Renaissance attics, referring to the Jesuit construction - Collegium Gostomianum in Sandomierz.
Since 2011, the abbey has hosted concerts and international music festivals Music at the Bach Abbey of the Cistercians. Music resounds in the monastery church, which has excellent acoustic conditions. The artists invited to the festival include: Trinity Boys Choir, Warsaw Soloists of Concerto Avenna conducted by Andrzej Mysiński, Marcin Zdunik, Aleksander Dębicz, Urszula Kryger, Arkadiusz Krupa, Christine Schornstein, Krzysztof Janowicz. The organizer of the concerts is the Magna Res Cultural Support Foundation, which cooperates with the abbey.