Maryna Kaston (1913-1989) – kolekcjonerka i marszand sztuki.
Przyczyniła się do zamówienia popiersia z brązu Artura Rubinsteina, wykonanego przez wybitnego rzeźbiarza Nathana Rapoporta (m.in. autora Pomnika Bohaterów Getta w Warszawie) i przekazanie go do nowojorskiego Carnegie Hall, którego odsłonięcie nastąpiło 11 marca 1976 roku.
Marynę Kaston poznałem w Nowym Jorku i odwiedziłem ją we wrześniu 1981 r. w jej mieszkaniu na 245 W. 74th St. w Manhattanie, wypełnionym szczelnie dziełami sztuki. Dziś u większości marszandów, główną rolę odgrywają pieniądze, u niej była to pasja. Każda rozmowa z nią odkrywała coś nowego. Połaczyła mnie z Janem Lebensteinem, którego ściągnęła z Paryża do Nowego Jorku.
Spotykaliśmy się potem na otwarciach wystaw w Andre Zarre Gallery na 57th Street, przyjaźniąc się z jej właścicielem.
Czesław Czapliński – Pasja i szacunek dla artysty, nowojorski „Przegląd Polski” 7-13 X 1981:
Pasja i szacunek dla artysty nie są w przypadku Maryny Kaston – kolekcjonera i marszanda w jednej osobie – pustym frazesem, lecz rzeczywistością od wielu lat.
Maryna Kaston wraz z mężem Henrykiem (skrzypkiem) wyjeżdża z Polski w 1938 roku na studia do Paryża, gdzie nawiązuje pierwsze kontakty ze światem sztuki. W 1941 roku opuszczają Paryż wraz z mężem. który walczył w polskiej dywizji na Linii Maginota – tuż przed zajęciem miasta przez wojska hitlerowskie, W czasie podroży statkiem z Francji do Ameryki przychodzi na świat jej syn. Od monentu przyjazdu do Stanów Zjednoczonych Maryna Kaston mieszka na stałe w Nowym Jorku, często podrózując.
Zainteresowanie sztuką przeradza się w pasję życia. Zaczynając od kolekcjonowania dzieł sztuki, które z upływem lat staje się jej stałym zajęciem – Maryna Kaston zdobywa żmudną pracą coraz większe uznanie jako nowojorski art dealer.
Swoja wiedzą i umiejętnościami czesto służy społeczności polonijnej: była między innymi organizatorką wystawy prac znanego karykaturzysty Zdzisława Czermarlskiego – wystawy, która towarzyszyła II Zjazdowi Polskiego Instytutu Naukowego, odbywającego się w Columbia University. Doprowadziła do realizacji, a następnie do przekazania w 1976 roku popiersia Artura Rubinsteina (wykonanego przez rzeźbiarza Nathana Rapoporta) do Carnegie Hall w związku z 89. rocznicą urodzin wielkiego pianisty.
Od wielu lat działa czynnie jako jeden z dyrektorów Komitetu dla Ociemniałych w Laskach – zorganizowała między innymi kilkakrotnie w Fundacji Kościuszkowskiej aukcje dziel sztuki, z których całkowity dochód przeznaczony był na pomoc niewidomym dzieciom w Polsce.
Po dość długim zainteresowaniu sztuka (kolekcjonowanie i prowadzenie ekspertyz naukowych), na poczatku lat sześćdziesiątych, utrzymujac kontakt z Paryżem, zaczęła Maryna Kaston coraz częścieJ wystepować jako art dealer. Dużo zawdzięcza tu swojej dobrej znajomej Dinie Vierny, która w przeszłości była modelką takich artystów jak A.Maillol i H. Matisse, a obecnie jest znanym marszandem i prowadzi jedną z paryskich galerii. M. Kaston kolekcjonuje i pośredniczy w sprzedaży prac takich artystów jak: Rastislaw Racoff (ur. w 1904 roku w Rosji; od 1929 w Paryżu) oraz polskich malarzy naiwnych – Nikifora Krynickiego i J.Płaskocińskiego.
Pasją życia Maryny Kaston stał się polski malarz naiwny Nikifor-Krynicki (nazywany czesto Matejko-Krynicki), o którym może mówić godzinami; „…dla ogromnej większości słowo Nikifor jest pustym dźwiękiem, dlatego chciałabym tę lukę uzupełnić; jak również nie zakończyła sie jeszcze walka o sławę na świecie tego artysty...”. Maryna Kaston jest w posiadaniu jednej z największych poza granicami Polski kolekcji prac Nikifora Krynickiego.
Nikifor urodził się około 1895 roku (obecnie dość trudno ustalić dokładną datę) w Krynicy. gdzie spędził nieomal całe swoje życie. Był synem głuchoniemej żebraczki, a sam miał wrodzoną wadę wymowy, Malowanie obrazków Nikifor poprzedzał rysunkiem ołówkiem, a następnie wypełniał go kolorem (akwarela). Obrazki wykonywał na papierze, tekturze, niejednokrotnie na pudełkach po papierosach, serwetkach – co było spowodowane tym, iż Nikifor przez kilkadziesiąt lat żył jak żebrak, a jego sztuka nie była zrozumiana. Głównym tematem prac Nikifora były pejzaże miejskie, koścoły, rzadziej sceny realistyczne lub portrety, często na obrazach umieszczał trudne do odczytania podpisy. Taki stan rzeczy tłumaczyć może fakt, że skromne obrazki Nikifora nie pasowały do przestrzennych salonów.
Pierwszym odkrywcą Nikifora był Eoman Turyn, który to w 1930 roku przywiózł do Paryża kilka jego obrazków i pokazał je grupie polskich artystów plastyków tzw. kapistom (J.Cibis, J.Czapski, T.P. Potworowski, J.Wolff), przebywającym na studiach w Paryżu. Prace Nikifora wzbudziły ich zachwyt.
Jerzy Wolff w 1938 roku w „Arkadach” w artykule pod tytułem: Malarz naiwnego realizmu w Polsce: Nikifor, tak pisze o Nikiforze: „…Obcuję z tą sztuką od paru lat i nie znużyłem się nią; owszem odkrywam w niej coraz to nowe wartości. W absolutnej wrażliwości Nikifora na barwę, którą porównać można do absolutnego słuchu, przeglądają się jak w zwierciadle naszego własnego marzenia malarskie; w jego realizacji chromatycznej odnajdujemy siebie bez żadnych zastrzeżeń tak, jak odnajdujemy się w każdej innej wielkiej sztuce. Mało jest pejzażystów, którzy by naturę tak głęboko, tak od wenątrz pojęli; zachód słońca urasta tutaj do potęgi symbolu i wydaje się nam, że obcujemy tutaj jakby z najgłębszą treścią, z istotą letniej zorzy wieczornej…”. Po tym uznaniu wartości prac Nikifora sytuacja artysty nie uległa zmianie; nadal znajdował się bez środków do życia. Nie zdobył też dużego rozgłosu, gdyż pismo znane było jedynie wąskiej grupie specjalistów.
Po wojnie, w 1947 roku, Nikifor ponownie zostaje odkryty przez historyka sztuki dr. Andrzeja Banacha z Krakowa. Banach i jego żona poświęcili kilkadziesiąt lat życia, aby zaściankowego malarza naiwnego, znanego tylko kuracjuszom z Krynicy, pokazać w Polsce, a następnie na świecie.
Już w 1949 roku Związek Plastyków w Warszawie zorganizował pierwszą indywidualną wystawę prac Nikifora – nadając mu honorową godność w uznaniu wartości artystycznych. W tym samym roku obrazki Nikifora wystawiane są również w pałacu Pod Baranami w Krakowie i na Festiwalu Plastyki w Sopocie obok rzeźb Xawerego Dunikowskiego – zdobywając ogromną popularność.
W 1955 roku czasopismo „Polska Sztuka Ludowa” zamieszcza artykuł o Nikiforze, a jego prace pokazane są na wystawie polskiej sztuki ludowej w Galerii Królewskiego Towarzystwa Akwarelistów w Londynie.
W 1956 roku zrealizowany został przez J.Łomnickiego film o Nikiforze, którzy wzbudził ogromne zainteresowanie w Paryżu, gdzie był wyświetlony razem z filmem A.Wajdy Kanał.
Pierwsza książka o Nikiforze ukazuje się w 1957 roku. Nikifor mistrz z Krynicy, praca napisana przez A.Banacha, jak również liczne jej recenzje sprawiły, że Nikifor stał się jednym z najpopularniejszych żyjących polskich artystów.
Dzień 15 kwietnia 1959 roku był dniem wernisażu wystawy prac Nikifora w Galerii Diny Vierny w Paryżu; dodać tu należy, iż była to pierwsza powojenna wystawa żyjącego polskiego malarza w Paryżu. Paryski „L’Express” w artykule pt. Genialny polski clochard Nikifor – uznał wystawę za rewelację roku.
Prace Nikifora były pokazywane jeszcze wiele razy w Paryżu, zarówno w tej samej galerii, jak i na wystawie oficjalnej polskiego malarstwa w Galerii Charpentier oraz w Galerii de I’Institut.
Rok 1959 był bardzo owocny dla Nikifora, gdyż poza wymienionymi wyżej odbyły się jeszcze wystawy w Amsterdamie (Stedelijk Muzeum) i Brukseli (w Galerii „La Proue” oraz w Liege). W Polsce natomiast ukazała się druga książka o Nikiforze pióra A.Banacha pt. Pamiątka z Krynicy.
Duża wystawa Nikifora odbyła się w 1960 roku w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Izraelu; w 1961 roku wystawia kolejno w Baden-Baden, Frankfurcie nad Menem, Hanowerze, Bazylei.
Zbiorowa wystawa największych światowych sław malarstwa naiwnego odbywa się w 1964 roku Musee National d’art. Moderne w Paryżu, gdzie Nikifor Krynicki wystawia obok Rousseau, Metelli, Hirschfielda.
W 1966 roku ukazuje się następna książka A.Banacha pt. Historia o Nikiforze. W 1967 roku Biuro Wystaw Artystycznych „Zachęta” w Warszawie organizuje retrospektywną wystawę, gromadząc kilkaset prac tego artysty i wydając duży katalog. Dzięki przekładom na angielski Maryny Kaston Nikifor włączony został do zbiorów Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku. Od wielu lat chory na gruźlicę, Nikifor umiera w 1968 roku w Krynicy.
Nikifor Krynicki wszedł na stałe do światowego malarstwa naiwnego, znaleźć go można we wszystkich ważniejszych monografiach: Die Kunst der Nahven, Zurich 1975, Peintres naifs Anatole’a Jakovskiego – Bazylea 1976. Niejednokrotnie dane o Nikiforze Krynickim, zamieszczone w zagranicznych pracach, są niepełne lub błędne; wielokrotnie Maryna Kaston koryguje i uzupełnia biografię Nikifora w obcojęzycznych wydawnictwach.
Jednym ze źródeł kolekcji obrazków Nikifora, będącej w posiadaniu Maryny Kaston było zakupione w latach sześćdziesiątych prace tego artysty bezpośrednio od J.Wolffa.
Oprócz prac prynitywistów Maryna Kaston posiada również obrazy Byrona Browne’a (1907-1961) – jednego z pierwszych amerykańskich abstrakcjonistów, Jesusa Reyesa Ferreiry (1882-1977) – malarza meksykańskiego; grafiki takich twórców jak: Marilyn Sica, Ilja Bołotowsky, J.Lebenstein, T.Łapiński.
Do największych swych osiągnięć jako marszand Maryna Kaston zalicza transakcje sprzedaży poważnej kolekcji dzieł Alfreda H.Maurera (1868-1932), której wartość sięga dziś kiluset tysięcy dolarów, rysunków Matisse’a, obrazów Henryego Ossawy Tannera – murzyńskiego malarza amerykańskiego pochodzenia, zamieszkałego w Paryżu.
PORTRAIT with HISTORY
Maryna Kaston (1913-1989) - collector and art dealer.
She contributed to the order of the bronze bust of Arthur Rubinstein, made by the eminent sculptor Nathan Rapoport (including the author of the Monument to the Ghetto Heroes in Warsaw) and its transfer to the Carnegie Hall in New York, which was unveiled on March 11, 1976.
I met Maryna Kaston in New York and visited her in September 1981 in her apartment at 245 W. 74th St. in Manhattan, packed with works of art. Today, most art dealers have the main role to play with money, with her it was a passion. Each conversation with her discovered something new. She connected me with Jan Lebenstein, whom she brought from Paris to New York.
We then met at the exhibition openings at the Andre Zarre Gallery on 57th Street, becoming friends with the owner.
Czesław Czapliński - Passion and respect for the artist, New York "Przegląd Polski" 7-13 October 1981:
In the case of Maryna Kaston - a collector and art dealer in one person - passion and respect for the artist are not an empty phrase, but a reality for many years.
Maryna Kaston, together with her husband Henryk (violinist), leaves Poland in 1938 to study in Paris, where she establishes her first contacts with the world of art. In 1941, she and her husband left Paris. who fought in the Polish division on the Maginot Line - just before the city is occupied by the Nazi army, her son is born during a ship trip from France to America. Since her arrival in the United States, Maryna Kaston has lived in New York City, traveling frequently.
Interest in art turns into a passion for life. Starting with collecting works of art, which over the years has become her constant occupation - Maryna Kaston is gaining more and more recognition as a New York art dealer with her tedious work.
Her knowledge and skills are often used by the Polish community: she was, among others, the organizer of the exhibition of works by the famous cartoonist Zdzisław Czermarlski - an exhibition that accompanied the 2nd Congress of the Polish Scientific Institute, held at Columbia University. She led to the realization and then handing over in 1976 of the bust of Arthur Rubinstein (made by the sculptor Nathan Rapoport) to Carnegie Hall in connection with the 89th anniversary of the great pianist's birth.
For many years she has been active as one of the directors of the Committee for the Blind in Laski - she has organized several auctions of works of art at the Kościuszko Foundation, the total income of which was allocated to help blind children in Poland.
After quite a long interest in art (collecting and conducting scientific opinions), at the beginning of the 1960s, while maintaining contact with Paris, Maryna Kaston began to appear more and more often as an art dealer. He owes a lot to his good friend Dina Vierna, who in the past was a model for artists such as A. Maillol and H. Matisse, and is now a famous art dealer and runs one of the Parisian galleries. M. Kaston collects and acts as an intermediary in the sale of works by such artists as: Rastislaw Racoff (born in 1904 in Russia; from 1929 in Paris) and Polish naive painters - Nikifor Krynicki and J. Płaskociński.
The Polish naive painter Nikifor-Krynicki (often called Matejko-Krynicki) has become the passion of Maryna Kaston's life, about whom he can talk for hours; “… For the vast majority the word Nikifor is an empty sound, so I would like to fill this gap; as well as the fight for this artist's fame in the world is not over yet ... ”. Maryna Kaston owns one of the largest collections of Nikifor Krynicki's works outside Poland.
Nikifor was born around 1895 (now it is quite difficult to establish the exact date) in Krynica. where he has spent almost his entire life. He was the son of a deaf beggar, and he himself had a congenital speech defect. Painting Nikifor's pictures was preceded by a pencil drawing and then filled with color (watercolor). He made pictures on paper, cardboard, often on cigarette boxes, napkins - which was caused by the fact that Nikifor lived like a beggar for several dozen years and his art was not understood. The main subject of Nikifor's works were city landscapes, churches, less often realistic scenes or portraits, he often placed captions that were difficult to read on his paintings. This state of affairs may be explained by the fact that Nikifor's modest pictures did not fit into spacious living rooms.
The first discoverer of Nikifor was Eoman Turin, who in 1930 brought several of his pictures to Paris and showed them to a group of Polish artists, the so-called Kapists (J. Cibis, J. Czapski, T.P. Potworowski, J. Wolff), studying in Paris. Nikifor's works delighted them.
Jerzy Wolff in 1938 in "Arkady" in an article entitled: Painter of naive realism in Poland: Nikifor, writes about Nikifor: "... I have been dealing with this art for several years and I have not got tired of it; yes, I discover more and more new values in it. In Nikifor's absolute sensitivity to color, which can be compared to absolute hearing, they view each other as if in a mirror of our own painting dreams; in its chromatic realization we find ourselves unreservedly, just as we find ourselves in any other great art. There are few landscapes who would understand nature so deeply from the inside; The sunset here grows to the power of a symbol and it seems to us that we are communing here with the deepest content, with the essence of the summer evening aurora… ”. After this recognition of the value of Nikifor's works, the artist's situation did not change; he was still destitute. It also did not gain much publicity, as the magazine was known only to a small group of specialists.
After the war, in 1947, Nikifor is rediscovered by art historian Dr. Andrzej Banach from Krakow. Banach and his wife devoted several dozen years of their lives to show a parochial naive painter, known only to patients from Krynica, in Poland, and then around the world.
Already in 1949, the Association of Artists in Warsaw organized the first individual exhibition of Nikifor's works - giving him an honorary dignity in recognition of artistic values. In the same year, Nikifor's paintings are also exhibited at the Pod Baranami Palace in Krakow and at the Art Festival in Sopot, alongside the sculptures by Xawery Dunikowski - gaining immense popularity.
In 1955, the "Polska Sztuka Ludowa" magazine published an article about Nikifor, and his works were shown at the exhibition of Polish folk art at the Gallery of the Royal Society of Watercolors in London.
In 1956, J. Łomnicki made a film about Nikifor, which aroused great interest in Paris, where it was shown together with A. Wajda's film Kanał.
The first book about Nikifor appears in 1957. Nikifor master from Krynica, the work written by A. Banach, as well as its numerous reviews made Nikifor one of the most popular living Polish artists.
April 15, 1959 was the opening day of the exhibition of Nikifor's works at the Dina Vierny Gallery in Paris; it should be added here that it was the first post-war exhibition of a living Polish painter in Paris. Parisian "L'Express" in the article entitled Brilliant Polish clochard Nikifor - considered the exhibition a revelation of the year.
Nikifor's works have been shown many times in Paris, both in the same gallery and at the official exhibition of Polish painting at the Charpentier Gallery and at the Galeria de I'Institut.
The year 1959 was very fruitful for Nikifor, because apart from the above-mentioned, there were also exhibitions in Amsterdam (Stedelijk Muzeum) and Brussels (in the "La Proue" Gallery and in Liege). In Poland, however, the second book about Nikifor by A. Banach, entitled A souvenir from Krynica.
A major Nikifor exhibition took place in 1960 at the Museum of Modern Art in Israel; in 1961 he exhibited successively in Baden-Baden, Frankfurt am Main, Hanover and Basel.
A collective exhibition of the world's greatest naive painting celebrities takes place in 1964, Musee National d'art. Moderne in Paris, where Nikifor Krynicki exhibits alongside Rousseau, Metella and Hirschfield.
In 1966, the next book by A. Banach, entitled A story about Nikifor. In 1967, the Zachęta Art Exhibition Office in Warsaw organizes a retrospective exhibition, collecting several hundred works by this artist and publishing a large catalog. Thanks to translations into English of Maryna Kaston, Nikifor was included in the collection of the Museum of Modern Art in New York. For many years, he has been ill with tuberculosis, and Nikifor dies in Krynica in 1968.
Nikifor Krynicki has permanently entered the world of naive painting, he can be found in all major monographs: Die Kunst der Nahven, Zurich 1975, Anatole Jakovski's Peintres naifs - Basel 1976. Data on Nikifor Krynicki included in foreign works are often incomplete or wrong; Many times Maryna Kaston corrects and supplements Nikifor's biography in foreign-language publications.
One of the sources of the collection of Nikifor's paintings owned by Maryna Kaston was the artist's works purchased in the 1960s directly from J. Wolff.
In addition to the works of primitists, Maryna Kaston also has paintings by Byron Browne (1907-1961) - one of the first American abstractionists, Jesus Reyes Ferreira (1882-1977) - a Mexican painter; graphics by such artists as: Marilyn Sica, Ilja Bołotowsky, J.Lebenstein, T.Łapiński.
Among his greatest achievements as a dealer, Maryna Kaston includes the sale of a major collection of works by Alfred H. Maurer (1868-1932), the value of which today amounts to several hundred thousand dollars, drawings by Matisse, paintings by Henry Ossawa Tanner - a Negro painter of American origin, living in Paris.
