„…Jestem tu na swoim miejscu,/choć daleko od siebie/i od własnej, niepowtarzalnej/przeszłości…” – Julian Kornhauser.
Julian Kornhauser (ur. 20 września 1946 w Gliwicach) – poeta, prozaik, krytyk literacki, eseista, autor książek dla dzieci, znawca i tłumacz literatury serbskiej i chorwackiej, współtwórca grupy literackiej „Teraz”, prof. nauk humanistycznych wykłada na krakowskim UJ.
Jest jednym z najbardziej znanych przedstawicieli poetyckiej Nowej Fali z lat 70. XX wieku.
Syn krakowskiego Żyda Jakuba Kornhausera (1913–1972), więźnia obozów w Płaszowie, Natzweiler, Neckarelz oraz Dachau i pochodzącej z Chorzowa Ślązaczki Małgorzaty Glombik (1914–1987). Absolwent V Liceum Ogólnokształcącego w Gliwicach. Magisterium uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim (1970; serbistyka i kroatystyka). Tam też w 1975 uzyskał doktorat, w 1982 habilitację (na podstawie książki Sygnalizm: propozycja serbskiej poezji eksperymentalnej), a tytuł naukowy profesora został mu nadany przez Prezydenta RP w 1996.
Julian Kornhauser jest żonaty z polonistką Alicją Wojną-Kornhauser i ma dwoje dzieci. Córka Agatę w 1994 poślubiła Andrzeja Dudę. Syn, dr Jakub Kornhauser, jest literaturoznawcą, nauczycielem akademickim Uniwersytetu Jagiellońskiego, tłumaczem i poetą.
W konsekwencji przebytego w 2008 roku krwotocznego udaru mózgu prof. Julian Kornhauser cierpi na afazję i paraliż prawej strony ciała. Wycofał się z pracy zawodowej i twórczej oraz życia publicznego. Po latach milczenia w roku 2015 opublikował na łamach miesięcznika „Twórczość” (nr 12) dwa wiersze: Do Stanisława Barańczaka oraz Powidła.
Pracował w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ od 1970 roku, kolejno na stanowisku asystenta (1970-1972), starszego asystenta (1972-1977), adiunkta (1977-1984), docenta (1984-1993), profesora nadzwyczajnego UJ (1993-1996), profesora nadzwyczajnego (1997-2001) i profesora zwyczajnego od 2002 do przejścia na emeryturę w 2010 roku. W latach 1987-1988 i 1990-1991 wicedyrektor, a w latach 1993-2002 dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1991-1993 kierownik Zakładu Literatur Słowiańskich w IFS UJ, a w latach 1997-2010 kierownik Katedry Filologii Chorwackiej, Serbskiej i Słoweńskiej w IFS UJ. Prowadził także warsztaty poetyckie w Studium Literacko-Artystycznym. Ponadto w latach 2002-2005 kierował Katedrą Slawistyki w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Opolskiego.
Był członkiem kilku Komisji PAN i PAU, a także wiceprzewodniczącym Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN i członkiem Komitetu Słowianoznawstwa PAN. Od 2001 roku jest redaktorem naczelnym „Pamiętnika Słowiańskiego”. W latach 2002-2005 był członkiem Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 2005-2008 pełnił funkcję kierownika Studiów Doktoranckich przy Wydziale Filologicznym UJ. W latach 2006-2013 był jurorem Nagrody Literackiej Europy Środkowej Angelus (w latach 2008-2013 w obradach jury zastępował go Jakub Kornhauser). Członek SPP o PEN Clubu.
Specjalizuje się w literaturo- i kulturoznawstwie chorwackim i serbskim XX wieku, historii literatury polskiej po 1945 roku oraz w zagadnieniach przekładoznawstwa i komparatystyki (głównie poezja i życie literackie). Jest autorem ponad trzystu publikacji (w tym 14 monografii naukowych i tomów szkiców krytycznoliterackich). Wypromował sześcioro doktorów nauk humanistycznych.
Tom poezji „Zabójstwo” z 1973 roku Juliana Kornhausera, który zawierał wiersze odrzucone przez cenzurę, był jednym z pierwszych polskich samizdatów. W 1975 roku był sygnatariuszem Listu 59, protestu polskich intelektualistów przeciw zmianom w konstytucji PRL, zwłaszcza o wpisaniu do niej kierowniczej roli PZPR i wieczystego sojuszu z ZSRR.
Był rozpracowywany w ramach SOR „Myśliciel” KR 14382 z powodu sygnowania „listu 59”, publikacji swoich tekstów w drugim obiegu i ich kolportażu, jak również utrzymywania kontaktów ze środowiskami tworzącymi KOR. Służba Bezpieczeństwa utrudniała publikacje jego utworów oraz awans na uczelni. Po ogłoszeniu stanu wojennego był internowany w dniach 15–24 grudnia 1981.
Jego debiut miał miejsce na łamach miesięcznika Poezja i w Almanachu młodych „Iskier” w 1967 roku. Od 1968 do 1975 roku był członkiem grupy poetyckiej Teraz. W latach 1981-1983 współredagował miesięcznik Pismo, następnie był współautorem drugoobiegowego czasopisma „NaGłos”, gdzie publikował swoją prozę oraz interpretował swoją poezję. W latach 90. ogłaszał eseje i recenzje na łamach „Gazety Wyborczej” oraz „Tygodnika Powszechnego”, w latach dwutysięcznych publikował również w „Dzienniku Polska-Europa-Świat” i „Rzeczpospolitej”. Stale współpracował z prasą kulturalną i literacką, jest członkiem zespołu redakcyjnego „Kwartalnika Artystycznego”, był członkiem redakcji „Dekady Literackiej”, a szkice krytycznoliterackie, wiersze i przekłady publikował m.in. w „Twórczości”, „Odrze”, „Literaturze na Świecie”, „Tekstach Drugich” i in. Julianowi Kornhauserowi poświęcono m.in. numer monograficzny czasopisma literackiego „Topos” (nr 3/2006). W 2016 roku ukazał się obszerny tom krytyczny poświęcony recepcji Juliana Kornhausera pt. Rzeczy do nazwania. Wokół Kornhausera (2016), a także potężny, liczący ponad siedemset stron, tom Wiersze zebrane (2016).
Juliana Kornhausera odwiedziłem 10 października 2001 r. w Krakowie, o którym wcześniej wspomniał mi Adam Zagajewski. Prowadziłem wówczas rozmowy i sesje zdjęciowe z najbardziej znanymi w Polsce i na świecie poetami i pisarzami, którzy odpowiadali mi na takie same pytania. Co ciekawe, każdy z nich odpowiedział inaczej, ale każdy niezwykle interesująco.
– Cz.Czapliński: Pierwsze zapamiętane wspomnienie?
– Julian Kornhauser: Podwórko w Gliwicach, gorące lato, pachnący sad wokół domu, słodkie gruszki, wołanie ojca.
– Cz.Czapliński: Niespełniona miłość?
– Julian Kornhauser: Warkocze, wiatr, smutna rzeka oplatająca miasto, niewyraźny uśmiech dziewczyny czy losu?
– Cz.Czapliński: Czym jest przemijanie?
– Julian Kornhauser: Pytaniem i odpowiedzią, przeszłością i przyszłością, tak i nie.
Muszę powiedzieć, że jak wracałem do Warszawy, a potem do Nowego Jorku, myślałem o Julianie Kornhauserze jako niezwykłym człowieku i poecie, ujmując mnie swoją bezpośredniością i prostotą…Pamiętając wypowiedź mojego polskiego Mistrza fotografii portretowej Bendykta Jerzego Dorysa, który powiedział, że prostota jest najtrudniejsza i do niej trzeba dążyć.
„…Nie umiem wyłowić z tej nieprzeliczonej chmary słów/ani jednego życia, w którego blasku/ogrzałbym swoje serce…” – Julian Kornhauser.
Jego twórczość poetycka była publikowana w wielu antologiach XX-wiecznej poezji polskiej wydawanych w Polsce i za granicą. Książki doczekały się tłumaczeń na języki obce: m.in.: na język angielski: Been and Gone, 2009; na język bułgarski: Osa za stykłoto, 1997; na język chorwadki: Kuća, san i dječje igre (Dom, sen i gry dziecięce), 1996; na język niderlandzki: Poetri, Rotterdam: Rotterdamse Kunststichtung, 1986; na język niemiecki: Zuhause, Traum und Kinderspiele (Dom, sen i gry dziecięce), 2003; na język serbski: Načelne teškoće, 1989; Kamičak i senka (Kamień i cień), 1998; Signalizam (Sygnalizm) 1998; na język węgierski: Otthon, álmok, gyermekkori játékok. Szentimentális történet (Dom, sen i gry dziecięce), 2008.
Jest autorem zbiorów wierszy m.in. Nastanie święto i dla leniuchów, 1972; W fabrykach udajemy smutnych rewolucjonistów, 1973; Zabójstwo, 1973; Stan wyjątkowy, 1978; Zjadacze Kartofli, 1978; Zasadnicze trudności, 1979; Każdego następnego dnia, 1981; Hurrraaa!, 1982; Inny porządek, 1985; Za nas, z nami, 1985; Wiersze z lat osiemdziesiątych, 1991; Kamyk i cień, 1996; Było minęło, 2001; Origami, 2007; Tylko błędy są żywe, 2015; Wiersze zebrane, 2016.
Jest autorem prozy, esejów i krytyki literackiej m.in.: Kilka chwil, 1975; Stręczyciel idei, 1980; Dom, sen i gry dziecięce. Opowieść sentymentalna, 1995; Świat nie przestawiony wraz z Adamem Zagajewskim, 1974; Od mitu do konkretu. Szkice o modernizmie i awangardzie w poezji chorwackiej, 1978; Współczesna poezja jugosłowiańska, 1980; Sygnalizm – propozycja serbskiej poezji eksperymentalnej, 1981; Wspólny język, 1983; Światło wewnętrzne, 1984; Strategie liryczne serbskiej awangardy, 1991; Międzyepoka. Szkice o poezji i krytyce, 1995; Postscriptum. Notatnik Krytyczny, 1999; Uśmiech Sfinksa. O Poezji Zbigniewa Herberta, 2001; Świadomość regionalna i mit odrębności. O stereotypach w literaturze serbskiej i chorwackiej, 2001; Poezja i codzienność, 2003.
Jest autorem wielu przekładów m.in. Marko Ristić, Wiersze, 1977; Dušan Matić, Tajny płomień, 1980; Slavko Mihalić, Sen w świetle, 1980; Tragarze zdań. Antologia młodej poezji serbskiej, 1983; Josip Osti, Wszystkie flagi są czarne, 1995; Lament nad Sarajewem. Siedmiu poetów z Bośni: Antologia poezji bośniackiej, 1996.
Wielokrotnie nagradzany i odznaczany m.in. Nagroda Fundacji im. Kościelskich(1975); Nagroda Poetycka im. A. Bursy (1981); Europejska Nagroda Literacka (1989); Nagroda Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich (1997); Nagroda Miasta Krakowa (1998); Złoty Krzyż Zasługi (1999); Nagroda Krakowska Książka Miesiąca (1999); nominacja do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius 2008 w kategorii książka roku za tom Origami; Wrocławska Nagroda Poetycka „Silesius” 2016 za całokształt twórczości; Międzynarodowa Nagroda Poetycka Balatonu (Węgry, 2016).
Wydawnictwo Literackie w Krakowie pisząc o książce poezji „148 wierszy” (1968-1979) „…Julian Kornhauser pozostaje jednym z najwybitniejszych i stale obecnych w życiu literackim przedstawicieli poetyckiej Nowej Fali z lat 70. Uczestniczył w ówczesnym ruchu kontestacji przeciw komunistycznej władzy, ale jako poeta był zjawiskiem osobnym, obok nowofalowej wrażliwości na kłamstwo tkwiące w formułach języka publicznego odznaczał się oryginalną, często surrealną wyobraźnią i bardzo szeroką paletą poetyckich środków i tematów: od sprawozdawczego zapisu scen z życia po niezwykłe wizje nasycone językiem symbolicznym. Jako twórcę odznacza Kornhausera świadomość pokoleniowa i obywatelska, potrzeba obrony podstawowych wartości, ale jest to również liryk wsłuchany we własną, bardzo osobistą prawdę i indywidualne przeżycie świata…”.
PORTRAIT with HISTORY Julian Kornhauser
"... I am here in my place, / although far from myself / and from my own unique / past ..." - Julian Kornhauser.
Julian Kornhauser (born September 20, 1946 in Gliwice) - poet, prose writer, literary critic, essayist, author of books for children, expert and translator of Serbian and Croatian literature, co-founder of the literary group "Teraz", prof. He teaches humanities at the Jagiellonian University in Kraków.
He is one of the most famous representatives of the poetic New Wave of the 1970s.
Son of a Jewish Jew Jakub Kornhauser (1913–1972), prisoner of the camps in Płaszów, Natzweiler, Neckarelz and Dachau, and a Silesian girl from Chorzów, Małgorzata Glombik (1914–1987). A graduate of the 5th Secondary School in Gliwice. He obtained his master's degree at the Jagiellonian University (1970; Serbian Studies and Croatian Studies). There, he obtained his doctorate in 1975, habilitation in 1982 (on the basis of the book Signalalizm: a proposal of Serbian experimental poetry), and the academic title of professor was awarded to him by the President of the Republic of Poland in 1996.
Julian Kornhauser is married to Alicja Wojna-Kornhauser, a Polish teacher, and has two children. Agata's daughter married Andrzej Duda in 1994. The son, Dr. Jakub Kornhauser, is a literary scholar, academic teacher at the Jagiellonian University, translator and poet.
As a consequence of a hemorrhagic stroke in 2008, prof. Julian Kornhauser suffers from aphasia and paralysis of the right side of the body. He withdrew from professional and creative work as well as from public life. After years of silence, in 2015 he published two poems in the monthly “Twórczości” (No. 12): To Stanisław Barańczak and Powelki.
He worked at the Institute of Slavic Philology of the Jagiellonian University from 1970, successively as an assistant (1970-1972), senior assistant (1972-1977), assistant professor (1977-1984), assistant professor (1984-1993), associate professor of the Jagiellonian University (1993-1996) , associate professor (1997-2001) and full professor from 2002 until his retirement in 2010. In 1987-1988 and 1990-1991 deputy director, and in 1993-2002 director of the Institute of Slavic Philology of the Jagiellonian University. In the years 1991-1993 head of the Department of Slavic Literatures at IFS UJ, and in 1997-2010 head of the Department of Croatian, Serbian and Slovenian Philology at IFS UJ. He also conducted poetry workshops at the Literary and Artistic College. In addition, in the years 2002-2005 he headed the Department of Slavic Studies at the Institute of Polish Philology at the University of Opole.
He was a member of several PAN and PAU Committees, as well as vice-chairman of the Polish Language Council at the Presidium of the Polish Academy of Sciences and a member of the Committee of Slavic Studies of the Polish Academy of Sciences. Since 2001, he has been the editor-in-chief of “Pamiętnik Słowiański”. In 2002-2005 he was a member of the Senate of the Jagiellonian University, in 2005-2008 he was the head of the Doctoral Studies at the Faculty of Philology of the Jagiellonian University. In the years 2006-2013 he was a juror of the Angelus Central European Literary Award (in 2008-2013 he was replaced by Jakub Kornhauser in the jury deliberations). A member of SPP about the PEN Club.
He specializes in Croatian and Serbian literary and cultural studies of the 20th century, the history of Polish literature after 1945, and in translation and comparative studies (mainly poetry and literary life). He is the author of over three hundred publications (including 14 scientific monographs and volumes of critical literary essays). He promoted six doctors of humanities.
Julian Kornhauser's 1973 volume of poetry, which contained poems rejected by censorship, was one of the first Polish samizdatów. In 1975, he was a signatory of Letter 59, a protest by Polish intellectuals against the changes in the constitution of the Polish People's Republic, especially about including the leading role of the PZPR and a perpetual alliance with the USSR.
It was worked on in the framework of the SOR "Myśliciel" KR 14382 due to the signing of the "letter 59", publication of his texts in the second circulation and their distribution, as well as maintaining contacts with the circles forming the KOR. The Security Service hindered the publication of his works and his promotion at the university. After the declaration of martial law, he was interned on December 15-24, 1981.
His debut took place in the pages of the Poezja monthly and in the Young Almanac "Iskier" in 1967. From 1968 to 1975, he was a member of the Teraz poetry group. In the years 1981-1983 he co-edited the monthly Pismo, then he was a co-author of the second-circulation magazine "NaGłos", where he published his prose and interpreted his poetry. In the 1990s, he published essays and reviews in Gazeta Wyborcza and Tygodnik Powszechny, and in the 2000s he also published in Dziennik Polska-Europa-Świat and Rzeczpospolita. He constantly collaborated with the cultural and literary press, he is a member of the editorial team of "Kwartalnik Artystyczny", he was a member of the editorial board of "Dekada Literacka". in "Twórczości", "Odra", "Literatura na Świecie", "Teksty Drugie" and others. Julian Kornhauser was dedicated, among others, to monographic issue of the literary magazine "Topos" (No. 3/2006). In 2016, an extensive critical volume devoted to the reception of Julian Kornhauser, entitled Things to name. Around Kornhauser (2016), as well as the powerful, over seven hundred pages long volume Wiersze zebrane (2016).
I visited Julian Kornhauser on October 10, 2001 in Krakow, which was previously mentioned to me by Adam Zagajewski. At that time, I conducted talks and photo sessions with the most famous poets and writers in Poland and in the world, who answered me the same questions. Interestingly, each of them answered differently, but each was extremely interesting.
- Czapliński: First remembered memory?
- Julian Kornhauser: Backyard in Gliwice, hot summer, fragrant orchard around the house, sweet pears, father's cry.
- Czapliński: Unfulfilled love?
- Julian Kornhauser: Braids, wind, a sad river flowing around the city, a blurry smile of a girl or fate?
- Czapliński: What is transience?
- Julian Kornhauser: Question and answer, past and future, yes and no.
I must say that when I was returning to Warsaw and then to New York, I thought of Julian Kornhauser as an extraordinary man and poet, captivating me with his directness and simplicity ... Remembering the statement by my Polish Master of Portrait Photography, Bendykt Jerzy Dorys, who said that simplicity was the most difficult and you have to strive for it.
"... I cannot pick out from this countless number of words / not a single life in which light / I would warm my heart ..." - Julian Kornhauser.
His poetry was published in many anthologies of 20th-century Polish poetry published in Poland and abroad. The books have been translated into foreign languages: including: English: Been and Gone, 2009; for Bulgarian: Osa za stykłoto, 1997; for Croatian: Kuća, san i dječje igre (Home, sleep and children's games), 1996; into Dutch: Poetri, Rotterdam: Rotterdamse Kunststichtung, 1986; into German: Zuhause, Traum und Kinderspiele (Home, sleep and children's games), 2003; into Serbian: Načelne teškoće, 1989; Kamičak i senka (Stone and Shadow), 1998; Signalizam (Signalizam) 1998; into Hungarian: Otthon, álmok, gyermekkori játékok. Szentimentális történet (Home, Children's Dreams and Games), 2008.
He is the author of a collection of poems, incl. A feast will come and for the lazy, 1972; We pretend to be sad revolutionists in factories, 1973; Murder, 1973; State of emergency, 1978; Potato Eaters, 1978; Fundamental Difficulties, 1979; Every Next Day, 1981; Hurrayaa !, 1982; Another order, 1985; For us, with us, 1985; Poems from the 1980s, 1991; Pebble and Shadow, 1996; It Was Gone, 2001; Origami, 2007; Only Bugs Are Alive, 2015; Collected Poems, 2016.
He is the author of prose, essays and literary criticism, including: A few moments, 1975; Tormentor of Ideas, 1980; Home, sleep and children's games. A Sentimental Tale, 1995; The World Not Presented with Adam Zagajewski, 1974; From myth to concrete. Sketches on modernism and avant-garde in Croatian poetry, 1978; Contemporary Yugoslav Poetry, 1980; Signalism - a Proposal of Serbian Experimental Poetry, 1981; Common Language, 1983; Inside Light, 1984; Lyrical Strategies of the Serbian Avant-garde, 1991; Międzyepok. Sketches on poetry and criticism, 1995; P.S. Critical Journal, 1999; The smile of the Sphinx. On Poezji Zbigniew Herbert, 2001; Regional awareness and the myth of distinctiveness. On stereotypes in Serbian and Croatian literature, 2001; Poetry and Everyday Life, 2003.
He is the author of many translations, incl. Marko Ristić, Poems, 1977; Dušan Matić, The Secret Flame, 1980; Slavko Mihalić, Dream in light, 1980; Sentence porters. Anthology of Young Serbian Poetry, 1983; Josip Osti, All Flags Are Black, 1995; Lamentation over Sarajevo. Seven Poets from Bosnia: An Anthology of Bosnian Poetry, 1996.
He has been awarded and decorated many times, incl. Foundation Prize Kościelski (1975); The Poetry Award A. Bursy (1981); European Literary Award (1989); Award of the Association of Polish Translators and Interpreters (1997); Krakow City Award (1998); Golden Cross of Merit (1999); Krakow Book of the Month Award (1999); nomination for the Silesius Poetry Award 2008 in the book of the year category for the volume Origami Wrocław Poetry Award "Silesius" 2016 for lifetime achievement; International Balaton Poetry Prize (Hungary, 2016).
Wydawnictwo Literackie in Krakow, writing about the book of poetry "148 poems" (1968-1979) "... Julian Kornhauser remains one of the most outstanding and constantly present in the literary life of the poetic New Wave representatives of the 1970s. the poet was a separate phenomenon, apart from the New Wave sensitivity to lies inherent in the formulas of public language, he was distinguished by an original, often surreal imagination and a very wide range of poetic means and themes: from reporting scenes from life to extraordinary visions saturated with symbolic language. As the creator, Kornhauser is distinguished by generational and civic awareness, the need to defend basic values, but it is also a lyric listening to his own, very personal truth and individual experience of the world ... ”.