“…Dom to nie miejsce, w którym mieszkasz, ale miejsce, gdzie ciebie rozumieją…” – Janusz Morgenstern.
Janusz „Kuba” Morgenstern (ur. 16 listopada 1922 w Mikulińcach, zm. 6 września 2011 w Warszawie, jego pogrzeb odbył się 12 września na stołecznym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, spoczął w Alei Zasłużonych, w uroczystościach uczestniczyli m.in. prezydent Bronisław Komorowski, minister kultury Bogdan Zdrojewski, Roman Polański… w ostatniej drodze towarzyszyła mu muzyka Krzysztofa Komedy z filmu Do widzenia, do jutra i Andrzeja Kurylewicza z serialu Polskie drogi) – reżyser i producent filmowy.
Urodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Dawida Morgensterna i Estery z domu Druks. Młodość spędził na Podolu, tam zdał maturę. Przed wojną uczęszczał do Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego im. Króla Władysława Jagiełły w Przeworsku, gdzie zamieszkiwał brat jego matki. W trakcie okupacji niemieckiej ukrywał się, m.in. w domu ukraińskiego dyrektora szkoły w Mikulińcach. Jego rodzice i najbliższa rodzina padli ofiarą Holocaustu.
Po wojnie podjął studia na Wydziale Reżyserii PWSFTviT w Łodzi, które ukończył w 1954. Na początku kariery był asystentem reżysera w filmach Wandy Jakubowskiej i Andrzeja Wajdy (Kanał). Był II reżyserem w filmach Lotna, Pokolenie oraz Popiół i diament. Jako reżyser zadebiutował filmem Do widzenia, do jutra.
Największy rozgłos przyniosły mu oryginalne współczesne dramaty, poruszające problemy młodych ludzi: Do widzenia, do jutra, Jowita, Trzeba zabić tę miłość.
Wielką popularnością cieszyły się również zrealizowane przez niego pod koniec lat 60. seriale telewizyjne Stawka większa niż życie i Kolumbowie oraz późniejsze Polskie drogi.
Reżyserował też szereg spektakli Teatru Telewizji (m.in. Arszenik i stare koronki na podstawie sztuki Josepha Kesserlringa). Od 1990 pracował jako producent filmów. W 2004 Antoni Krauze stworzył filmowy portret Morgensterna zatytułowany Ćwiczenia z niepamięci.
Nie zawsze jest tak, że umawiam się na zdjęcia, nieraz o zdjęciach decyduje przypadek. Oczywiście nie jestem paparatzzi, abym na kogoś czatował i bez jego zgody go fotografował. 27 września 2009 w warszawskim Aninie, byłem na przyjęciu u przyjaciela. Nagle jeden z zaproszonych gości Janusz Morgerstern, który siedział z drugiej strony stołu, wyciągnął telefon komórkowy, przeczytał SMS i wyszedł do ogrodu, gdzie przez kilka minut rozmawiał. Kiedy wrócił, nie usiadł już za stołem, ale powiedział, że w ciągu godziny przyjedzie TVN, które pilnie chce z nim nagrać rozmowę. Ktoś zapytał o co chodzi? Morgerstern powiedział, że jego przyjaciel
Roman Polański został aresztowany w Szwajcarii, gdzie się pojawił. Aresztowanie nastąpiło na podstawie nakazu z 1978 roku (gwałt na nieletniej w Ameryce). Znałem tę sprawę jeszcze z Ameryki, wyszedłem do Morgersterna do ogrodu, zaczęliśmy o tym rozmawiać. Miałem z sobą aparat, więc zapytałem go, czy mogę mu w takiej sytuacji zrobić kilka zdjęć. Kiwnął głową, więc zrobiłem całą serię zdjęć, które myślę, że ze wszystkich jakie mu robiłem, są najciekawsze, gdyż myślał co ma za chwilę powiedzieć o swoim przyjacielu Palańskim.
„…Myślę, że nie znajdzie się w Warszawie nikogo, kto by źle o Kubie mówił. To był bardzo dobry człowiek i bardzo utalentowany…” – Roman Polański.
Jego najważniejsze filmy to m.in.: "Do widzenia, do jutra" (1960; Srebrny Bumerang w Melbourne, nagroda za reżyserię w Stratford w Kanadzie), "Ambulans" (1961, krótki metraż; I nagroda w San Francisco), "Życie raz jeszcze" (1964, był wyświetlany w amerykańskich kinach), "Potem nastąpi cisza" (1966), "Jowita" (1967, dwie nagrody, w tym za reżyserię, w San Sebastian, wyświetlana w amerykańskich kinach), "Stawka większa niż życie" (1965-68, serial, 9 z 18 odcinków), "Kolumbowie" (1970, serial; Złoty Ekran), "Trzeba zabić tę miłość" (1972, Złote Grono w Łagowie w 1976), "S.O.S." (1974, serial), "Polskie drogi" (1977, serial; Złoty Ekran), "Godzina W" (1979), "Mniejsze niebo" (1980, Grand Prix w Poitiers, nagroda za scenariusz w Panamie), "Żółty szalik" (2000, Złoty Klakier w Gdyni), "Mniejsze zło" (2009).
Reżyserował też w Teatrze Telewizji, m.in. "Równy podział" i "Herbatkę u Stalina" Ronalda Harwooda.
Od 1978 r. szef Studia Filmowego "Perspektywa", gdzie powstały m.in.: "Korczak", "Pierścionek z orłem w koronie", "Panna Nikt" i "Zemsta" Andrzeja Wajdy, "Europa, Europa" Agnieszki Holland, "Kolos" i "Requiem" Witolda Leszczyńskiego oraz telewizyjna seria "Święta polskie".
Wilokrotnie nagradzany i odznaczany m.in.: 1997 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski; 2005 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”; 2008 –otrzymał Orła w kategorii osiągnięcie życia (przyznawane za całokształt); 2010 – został uhonorowany nagrodą honorową na Nowojorskim Festiwalu Filmów Polskich; 2011 – odsłonił swoją gwiazdę w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi.
„…Był najbardziej twórczym reżyserem, jakiego znałem. Wniósł do moich filmów mnóstwo scen, oddał mi swój najlepszy pomysł – ten z płonącymi kieliszkami, a przecież mógł go sobie zostawić. Wtedy jednak nie myślało się w ten sposób. Oddał mi go, bo to był nasz wspólny film…” – Andrzej Wajda.
„…Gdyby Morgenstern wyemigrował i robił filmy w Hollywood, miałby na własność archipelag wysp na Pacyfiku. Ale nie wyjechał, więc archipelagu nie miał. Ale miał Krysię, swoje filmy, domek i psa. W sumie bardzo dużo…” – Janusz Głowacki.
PORTRAIT with HISTORY Janusz Morgenstern
"... Home is not a place where you live, but a place where they understand you ..." - Janusz Morgenstern.
Janusz "Kuba" Morgenstern (born November 16, 1922 in Mikulińce, died September 6, 2011 in Warsaw, his funeral took place on September 12 at the Warsaw Military Cemetery in Powązki, he rested in the Avenue of Merit, the celebrations were attended by, among others, President Bronisław Komorowski , Minister of Culture Bogdan Zdrojewski, Roman Polański ... in his final journey he was accompanied by music by Krzysztof Komeda from the film Goodbye, Until Tomorrow and Andrzej Kurylewicz from the Polish roads series) - director and film producer.
He was born to a Jewish family, son of David Morgenstern and Estera née Druks. He spent his youth in Podolia, where he passed his high school diploma. Before the war, he attended the Municipal Coeducational Gymnasium of King Władysław Jagiełło in Przeworsk, where his mother's brother lived. During the German occupation, he was in hiding, incl. in the house of the Ukrainian school headmaster in Mikulińce. His parents and immediate family fell victim to the Holocaust.
After the war, he started studies at the Directing Department of the Polish National Film, Television and Theater School in Łódź, which he graduated in 1954. At the beginning of his career, he was an assistant director in films by Wanda Jakubowska and Andrzej Wajda (Kanał). He was the second director in the films Lotna, Generation and Ashes and Diamonds. He made his debut as a director with Goodbye, Until Tomorrow.
He was most famous for his original contemporary dramas, touching the problems of young people: Goodbye, do tomorrow, Jowita, You have to kill this love.
The television series Stawka greater than Życie i Kolumbowie and the later Polish roads, which he made in the late 1960s, were also very popular. He has also directed a number of Television Theater performances (including Arsenic and Old Lace, based on a play by Joseph Kesserlring). From 1990 he worked as a film producer. In 2004, Antoni Krauze created a film portrait of Morgenstern, entitled Exercises from oblivion.
It is not always the case that I arrange photos, sometimes it is a coincidence that the photos are taken. Of course, I am not paparatzzi, so that I would chat with someone and photograph them without their consent. On September 27, 2009 in Anin, Warsaw, I was at a party at a friend's. Suddenly, one of the invited guests, Janusz Morgerstern, who was sitting on the other side of the table, took out his cell phone, read the text message and went out into the garden, where he talked for a few minutes. When he returned, he did not sit down at the table anymore, but said that TVN would arrive within an hour, urgently wanting to record the conversation with him. Someone asked what's going on? Morgerstern said his friend Roman Polański was arrested in Switzerland, where he appeared. The arrest was based on a 1978 warrant (rape of a minor in America). I knew this from America, I went to Morgerstern in the garden, we started talking about it. I had my camera with me, so I asked him if I could take some pictures of him in this situation. He nodded, so I took a whole series of photos which I think are the most interesting of all I have taken for him, as he was thinking about what to say about his Palansky friend.
“… I don't think there will be anyone in Warsaw who would speak badly about Cuba. He was a very good man and a very talented… ”- Roman Polański.
His most important films include: "Goodbye, Until Tomorrow" (1960; Silver Boomerang in Melbourne, award for directing in Stratford, Canada), "Ambulance" (1961, short film; 1st prize in San Francisco), " Life Again "(1964, it was shown in American cinemas)," Then there will be silence "(1966)," Jowita "(1967, two awards, including for director, in San Sebastian, shown in American cinemas)," The rate is greater than life "(1965-68, series, 9 out of 18 episodes)," Kolumbowie "(1970, series; Golden Screen)," It's necessary to kill this love "(1972, Złote Grono in Łagów in 1976)," SOS " (1974, series), "Polish roads" (1977, series; Golden Screen), "Hour W" (1979), "Less Sky" (1980, Grand Prix in Poitiers, award for the script in Panama), "Yellow scarf" (2000, Złoty Klakier in Gdynia), "Lesser evil" (2009).
He also directed at the Television Theater, incl. "Equal Division" and Ronald Harwood's "Tea at Stalin".
From 1978, head of the "Perspektywa" Film Studio, where he produced, among others: "Korczak", "Ring with an eagle in a crown", "Panna Nikt" and "Zemsta" by Andrzej Wajda, "Europe, Europe" by Agnieszka Holland, " Kolos "and" Requiem "by Witold Leszczyński and the TV series" Polish Holidays ".
Many times awarded and decorated, among others: 1997 - Commander's Cross with a Star of the Order of Polonia Restituta; 2005 - Gold Medal for Merit to Culture - Gloria Artis; 2008 - received the Eagle in the Life Achievement category (awarded for lifetime achievement); 2010 - was awarded an honorary award at the New York Polish Film Festival; 2011 - unveiled his star on the Avenue of Stars on Piotrkowska Street in Łódź.
“… He was the most creative director I have known. He brought a lot of scenes to my films, he gave me his best idea - the one with burning glasses, and he could leave it for himself. But you didn't think that way at the time. He gave it back to me, because it was our joint film ... ”- Andrzej Wajda.
“… If Morgenstern had emigrated and made films in Hollywood, he would have owned an archipelago of islands in the Pacific. But he did not leave, so he did not have the archipelago. But he had Krysia, his films, a house and a dog. All in all, a lot ... ”- Janusz Głowacki.
