“…A jak rozróżnić bezbłędnie wśród cywilizowanych ludzi barbarzyńcę od normalnego człowieka? Nienawiścią, jaką zionie do innych narodów, społeczności czy grup ludzkich i gotowością zabijania swych wrogów za to, że inaczej myślą czy odmiennie wyglądają…" – Edmund Jan Osmańczyk.
Edmund Jan Osmańczyk (ur. 10 sierpnia 1913 w Jagielnie, zm. 4 października 1989 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu koło kościoła „Na Górce” w Opolu) – publicysta i politolog, poseł na Sejm PRL, senator.
Mąż dziennikarki i publicystki Jolanty Klimowicz-Osmańczyk (1930-2017) dziennikarki, reportażystki.
Urodził się na Dolnym Śląsku na terenie Cesarstwa Niemieckiego jako syn Ryszarda. Jego matka dbała o zachowanie polskości, m.in. poprzez wieczory polskiej poezji. W szkole redagował gazetkę „Wiadomości Bielańskie”, a po maturze, od 1932 do 1935 „Młodego Polaka w Niemczech”. Był pomysłodawcą nazwy „Rodło” dla określenia symbolu Związku Polaków w Niemczech i współprojektantem jego znaku graficznego. Zajmował się uzupełnianiem i drukowaniem „Leksykonu Polactwa w Niemczech” – publikacji mającej na celu zabezpieczenie polskości w III Rzeszy. Zastępował redaktora naczelnego „Nowin Codziennych” w Opolu, kierował Centralą Prasową ZPwN od 1934, a od 1935 pracując na etacie nadzorował jej prasę.
Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, a także na uniwersytetach w Bprdeaus i Berlinie.
W sierpniu 1939, po dezercji z Wehrmachtu, uciekł przed Gestapo do Polski. We wrześniu został spikerem w Polskim Radio (pod pseud. Jan Gor). W Warszawie mieszkał do wybuchu powstania, posiadając dokumenty na nazwisko Jan Krzemiński. Był członkiem ruchu oporu w ramach Armii Krajowej, poprzez radio powstańcze nadawał codzienną audycję „Dzień walki”. 6 stycznia 1945 ujęty w Krakowie przez funkcjonariuszy gestapo, udało mu się zbiec z transportu do obozu koncentracyjnego.
Na początku 1945 dołączył do Komitetu Obywatelskiego Polaków Śląska Opolskiego działającego na rzecz ustanowienia administracji polskiej na Śląsku Opolskim. W marcu zaciągnął się w roli korespondenta wojennego do 1 Armii Wojska Polskiego.
W latach 1945–1946 relacjonował jako korespondent wojenny prasy „czytelnikowskiej” – m.in. konferencję w Poczdamie oraz proces norymberski.
„…Proces norymberski miał sprawić, by przywódcy III Rzeszy nigdy nie stali się bohaterami narodowymi, by sztandary niemieckie nigdy nie pochyliły się nad pomnikiem historycznych zbrodniarzy. By przyszłe pokolenia Niemców uznały krwawą winę i spłacić mogły – i chciały – straszliwy dług wobec całego świata…” – Edmund Jan Osmańczyk.
Od 1947 przez wiele lat pracował jako korespondent zagraniczny Polskiego Radia. Od grudnia 1948 do listopada 1952 mieszkał w Szczecinie, następnie wyjechał na stałe do Warszawy. Publikował na łamach „Świat”. Od 1969 zajął się działalnością publicystyczną oraz pracą naukową. Autor wielokrotnie nagradzanej publikacji „Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych” (1982), wydanej także w językach hiszpańskim oraz angielskim. W 1974 uzyskał stopień naukowy doktora.
W okresach 1952–1961 i 1969–1985 sprawował mandat posła na Sejm PRL I, II, V, VI i VIII kadencji. W latach 1979–1980 był członkiem Rady Państwa, od 1981 do 1983 zasiadał w prezydium Ogólnopolskiego Komitetu FJN. Był także członkiem rady naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1955 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia. W latach 1983–1988 prezesował Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS.
Jako reprezentant strony solidarnościowo-opozycyjnej był uczestnikiem obrad Okrągłego Stołu w zespole ds. reform politycznych. W 1989 wybrany z ramienia Komitetu Obywatelskiego do Senatu w okręgu opolskim, został przewodniczącym senackiej Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą.
Wielokrotnie odznaczony m.in.: Orderem Budowniczych PL (1972), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1960) oraz Krzyżem Komandorskim (1954) i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952), Złotym Krzyżem Zasługi (1950) oraz Medalem 10-lecia PL (1955). Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (1975) oraz Wrocławskiego.
W 1993 w 80. rocznicę jego urodzin na kamienicy przy placu Zamkowym 8 w Warszawie, w której mieszkał w latach 1969–1989, odsłonięto tablicę pamiątkową. W stolicy jego imieniem nazwano jedną z ulic na Bemowie.
Jest autorem publikacji m.in.: „Sprawy Polaków” (1982–1986), „Dowody prowokacji. Nieznane archiwum Himmlera” (1951), „Młode Niemcy” (1951),„Publicystyka w kraju budującym socjalizm” (1952), „Azja w Genewie” (1955), „Był rok 1945” (1970–1980), “Nasza Europa” (1971), „Rzeczpospolita Polaków” (1977), „Wisła i Kraków to Rodło” (1985), „Śiła kraju i emigracji” (1988), „Niezłomny proboszcz z Zakrzewa, rzecz o patronie Bolesławie Domańskim” (1989), “Encyclopedia of the United Nations and international agreements: Nowy Jork, Londyn: Routledge” (2003).
Edmund Jan Osmańczyk był legendą, znałem jego najważniejsze dzieło „Encyklopedia spraw międzynarodowych i ONZ” (1974), Wydawnictwo Naukowe PWN, ponad 1000 stron. Było to kompendium wiedzy nt. międzynarodowych stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki ONZ. Osobiście poznałem go 24 listopada 1987 r. w gabinecie red. nacz. „Nowego Dziennika” Bolesława Wierzbiańskiego, z którym przez lata współpracowałem, pisząc wiele artykułów i wydałem przez nich swój pierwszy album „Saga rodu Styków”. Zaczęłem robić zdjęcia już w gabinecie, ale pomyślałem sobie, teraz albo nigdy, namówiłem Osmanczyka, abyśmy podjechali pod gmach główny ONZ w Nowym Jorku. Bez problemu się zgodził i jeszcze przez kilka godzin opowiadał mi anegdoty związane z ONZ. A ja powiedziałem mu jak udało mi się zrobić wystawę fotografii w ONZ pt. „The Landscape of Poland”, kilkunastu najwybitniejszych polskich fotografow.
Kiedy powstawała w Nowym Jorku książka Osmańczyka „Śiła kraju i emigracji”, byłem świeżo po pobycie w Polsce, fotografowałem III Pilgrzymkę JPII i miałem, zupełnie sensacyjne zdjęcia. Pokazałem je Osmańczykowi i red. Wierzbiańskiemu. Od raz wspólnie zdecydowali, aby na okładkę ksiazki Osmańczyka dać moje zdjęcie zrobione 11 czerwca 1987 z helikoptera w Gdyni, gdzie nieprzebrane tłumy przyszły na spotkanie z JPII.
Zdjęcia Osmańczyka, które zrobiłem pod ONZ w Nowym Jorku jako odbitki wysłem do Warszawy, otrzymałem list 20 września 1988:
„…Pana sztuka jest magią, ponieważ wychodzi daleko poza wrażliwość pięciu zmysłów. Mówimy więc o jakimś nieokreślonym szóstym zmyśle ludzi utalentowanych. W przypadku jednak sztuki fotografii potrzebny jest jeszcze siódmy zmysł, wyczucie tego ułamka sekundy w ktorym ludzie, zwierzęta, przedmioty, żywioły ukazują swoją niepowtarzalność. To zatrzymanie czasu jest błyskawiczne, niepowtarzalne i niemożliwe do poprawienia, jak w innych rodzajach sztuki. Jest to dokumentacja artystyczna naszych i przyszłych czasów, zrodzona w XIX-ym wieku. To bardzo wzbogaca naszą historię i naszą historyczną wyobraźnię. Jako koronikarz ONZ mam szczególną sympatię dla tej dziedziny sztuki…”
—Edmund Jan Osmańczyk, list 20 XI 1988 r.
W Warszawie odwiedziłem Osmańczyka 6 września 1988 na pl.Zamkowym 8 na Starym Mieście, gdzie poznałem jego żonę i wnuka. Znowu zrobiłem zdjęcia, które są jedyne w swoim rodzaju wnętrzu, wypełnionym książkami, antycznymi meblami. Z żoną Jolanty Klimowicz-Osmańczyk, spotykałem się jeszcze przez kilka lat, przy różnych okazjach w Warszawie. Sam Osmańczyk zmarł w następnym roku. Ale zdjęcia i wspomnienia pozostały, był niezwykłym człowiekiem.
PORTRAIT with HISTORY Edmund Jan Osmańczyk (1913-1989)
“… And how to distinguish faultlessly among civilized people a barbarian from a normal man?
The hatred that he breathes towards other nations, communities or human groups and the readiness to kill his enemies for thinking differently or looking different… "- Edmund Jan Osmańczyk.
Edmund Jan Osmańczyk (born August 10, 1913 in Jagielno, died October 4, 1989 in Warsaw, was buried in the cemetery near the "Na Górce" church in Opole) - journalist and political scientist, member of the Polish People's Republic Parliament, senator.
The husband of the journalist and publicist Jolanta Klimowicz-Osmańczyk (1930-2017), journalist, reporter.
He was born in Lower Silesia in the German Empire as the son of Ryszard. His mother cared for keeping Polish identity, incl. through Polish poetry evenings. At school, he edited the newspaper "Wiadomości Bielańskie", and after graduating from high school, from 1932 to 1935, "Young Pole in Germany". He was the originator of the name "Rodło" to denote the symbol of the Union of Poles in Germany and a co-designer of its graphic symbol. He was involved in supplementing and printing the "Lexicon of Polish Life in Germany" - a publication aimed at securing Polishness in the Third Reich. He acted as the editor-in-chief of "Nowiny Codziennych" in Opole, managed the Press Center of the Union of Poles in Germany from 1934, and from 1935, while working full-time, supervising its press.
He studied at the University of Warsaw, as well as at the universities of Bprdeaus and Berlin.
In August 1939, after desertion from the Wehrmacht, he fled from the Gestapo to Poland. In September, he became an announcer on Polish Radio (under the pseudonym Jan Gor). He lived in Warsaw until the outbreak of the Uprising, having documents in the name of Jan Krzemiński. He was a member of the resistance movement within the Home Army, and on the insurgent radio he broadcast the daily program "Fight Day". On January 6, 1945, captured in Krakow by Gestapo officers, he managed to escape from a transport to a concentration camp.
At the beginning of 1945, he joined the Civic Committee of Poles of Opole Silesia working to establish Polish administration in Opole Silesia. In March, he joined the 1st Polish Army as a war correspondent.
In the years 1945–1946 he reported as a war correspondent of the "reader" press - incl. the Potsdam Conference and the Nuremberg Trial.
“… The Nuremberg Trial was supposed to ensure that the leaders of the Third Reich would never become national heroes, that German banners would never bend over the monument to historical criminals. That future generations of Germans would acknowledge the bloody guilt and pay off - and would like - the terrible debt to the whole world ... ”- Edmund Jan Osmańczyk.
From 1947, he worked for many years as a foreign correspondent for Polish Radio. From December 1948 to November 1952 he lived in Szczecin, then he moved to Warsaw for good. He published in "Świat". From 1969 he took up journalistic and scientific work. Author of the award-winning publication "Encyclopedia of the United Nations and International Relations" (1982), also published in Spanish and English. In 1974 he obtained a doctoral degree.
In the periods 1952-1961 and 1969-1985 he was a member of the Sejm of the People's Republic of Poland in the 1st, 2nd, 5th, 6th and 8th terms. In the years 1979–1980 he was a member of the State Council, and from 1981 to 1983 he was a member of the presidium of the National Committee of FJN. He was also a member of the general council of the Union of Fighters for Freedom and Democracy. In 1955 he was awarded the State Prize of the 2nd degree. In the years 1983–1988, he chaired the ZAiKS Authors' Association.
As a representative of the solidarity and opposition side, he participated in the Round Table talks in the team for political reforms. In 1989, elected on behalf of the Citizens' Committee to the Senate in the Opole district, he became chairman of the Senate Committee on Emigration and Poles Abroad.
He was repeatedly awarded, among others: the Order of Builders of Poland (1972), the Order of the Banner of Labor, 2nd class (1960) and the Commander's Cross (1954) and the Officer's Cross of the Polonia Restituta (1952), the Golden Cross of Merit (1950) and the Medal of the 10th Anniversary of Poland ( 1955). He received honorary doctorates from the University of Silesia (1975) and Wrocław University.
In 1993, on the 80th anniversary of his birth, a commemorative plaque was unveiled in the tenement house at 8 Zamkowy Square in Warsaw, where he lived in 1969–1989. In the capital, one of the streets in Bemowo was named after him.
He is the author of publications such as: "Sprawy Polaków" (1982–1986), "Evidence of provocation. Himmler's Unknown Archive "(1951)," Young Germany "(1951)," Journalism in a Country Building Socialism "(1952)," Asia in Geneva "(1955)," It was 1945 "(1970-1980)," Our Europe "(1971)," Rzeczpospolita Polaków "(1977)," Wisła i Kraków is Rodło "(1985)," Strength of the country and emigration "(1988)," Unbreakable parish priest from Zakrzew, about the patron Bolesław Domański "(1989) “Encyclopedia of the United Nations and international agreements: New York, London: Routledge” (2003).
Edmund Jan Osmańczyk was a legend, I knew his most important work "Encyclopedia of international affairs and the United Nations" (1974), Polish Scientific Publishers PWN, over 1000 pages. It was a compendium of knowledge on international political, economic and cultural relations, with particular emphasis on UN issues. I met him personally on November 24, 1987 in the office of the editor-in-chief. "Nowy Dziennik" by Bolesław Wierzbiański, with whom I worked over the years, writing many articles and published my first album "Saga rodu Styków". I started taking pictures in my office, but I thought, now or never, I persuaded an Osmanczyk to drive up to the UN headquarters in New York. He agreed without any problems and kept telling me anecdotes about the United Nations for several more hours. And I told him how I managed to make a photography exhibition at the United Nations entitled "The Landscape of Poland" by several of the most outstanding Polish photographers.
When the Ottoman's book "The Force of the Country and Emigration" was being written in New York, I was fresh from my stay in Poland, I photographed the 3rd JPII Pilgrimage and had sensational photos. I showed them to Osmańczyk and editor Wierzbiański. For the time being, they decided to put on the cover of the Osmanczyk's book my photo taken on June 11, 1987 from a helicopter in Gdynia, where countless crowds came to meet JPII.
Pictures of the Osmańczyk, which I took at the UN in New York as prints, were sent to Warsaw, I received a letter on September 20, 1988:
“… Your art is magic because it goes far beyond the sensitivity of the five senses. So we're talking about some vague sixth sense of gifted people. In the case of the art of photography, however, a seventh sense is needed, a sense of the fraction of a second in which people, animals, objects, and elements show their uniqueness. This freeze of time is instant, unique and impossible to correct, like in other types of art. It is an artistic documentation of our and future times, born in the 19th century. It greatly enriches our history and our historical imagination. As a UN coroner, I have a special sympathy for this field of art ... " —Edmund Jan Osmańczyk, November 20, 1988
In Warsaw, I visited an Osmanczyk on September 6, 1988 at 8 Zamkowy Square in the Old Town, where I met his wife and grandson. Again, I took pictures that are one of a kind interior, filled with books, antique furniture. I met my wife, Jolanta Klimowicz-Osmańczyk, for several more years, on various occasions in Warsaw. Osmanczyk himself died the following year. But the photos and memories remained, he was an extraordinary man.
