“…To nie czasu nam brakuje, tylko skupienia…” – Adam Zagajewski.
Adam Zagajewski (ur. 21 czerwca 1945 we Lwowie, zm. 21 marca 2021 w Krakowie) – poeta, eseista, prozaik, tłumacz.
Niesamowity zbieg okoliczności – Adam Zagajewski umarł (21 marca) w Światowy Dzień Poezji i pierwszy dzień kalendarzowej wiosny. Światowy Dzień Poezji, ustanowiony przez UNESCO w 1999 roku. Główne uroczystości tego święta odbywają się w Paryżu. Celem tego dnia jest promocja czytania, pisania, publikowania i nauczania poezji na całym świecie. UNESCO zadeklarowało, że ten dzień ma "dać nowy impuls, aby docenić poezję oraz poprzeć krajowe, regionalne i międzynarodowe ruchy poetyckie".
Adam Zagajewski – dzieciństwo spędził w Gliwicach, a młodość w Krakowie, jest wnukiem Karola Zagajewskiego, nauczyciela i przed 1939 naczelnika wydziału w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, synem prof. Tadeusza Zagajewskiego i mężem aktorki i tłumaczki Mai Wodeckiej. Razem z żoną wrócili na stałe do Polski w 2002 i zamieszkali w Krakowie. Wyemigrował po II wojnie światowej ze Lwowa jego rodzina w 1945 przybyła do Gliwic. Tutaj ukończył V Liceum Ogólnokształcące. Studiował na UJ – psychologię i filozofię. Związany z poetyckim ruchem Nowej Fali w Krakowie. Był wykładowcą filozofii na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Zadebiutował w 1967 r. na łamach "Życia Literackiego". Publikował także w "Odrze" i "Twórczości". Zagajewski wraz z Julianem Kornhauserem stworzyli program ideowo-artystyczny formacji poetyckiej Nowa Fala, którego autorzy apelowali o pokazanie w sztuce "świata nie przedstawionego".
Wywodzi się z programu krakowskiej grupy „Teraz”. Po podpisaniu listu 59 w 1975 był objęty zakazem druku. Od 1981 roku mieszkał w Paryżu, a od 2002 roku na stałe w Krakowie.
W 1981 roku wyjechał do Paryża. W posłowiu do dwujęzycznego wydania antologii Trzej aniolowie pisał: "…W 1983 roku nie byłem już młodym poetą; miałem 38 lat. Mieszkałem w Sevres pod Paryżem i należałem do biednych emigrantów, nie byłem młodym poetą, ale byłem za to biednym poetą, na ogół nie wierzącym we własne siły. Już zaznałem wtedy francuskiej aroganckiej obojętności, już domyślałem się, że Francja będzie dla mnie macochą…".
Członek redakcji Zeszytów Literackich. Laureat nagrody Vilenica w 1996 i Nagrody Adenauera w 2002. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich do sierpnia 2020 roku. Prowadził gościnnie warsztaty poetyckie w Studium Literacko-Artystycznym na UJ w Krakowie. Wykładał w Committee on Social Thought na Uniwersytecie w Chicago oraz jako profesor wizytujący na Univerity of Houston.
Tworzył niemal wyłącznie wiersze białe i wolne. Przy tym definiuje poezję jako sztukę przetwarzania i układania wyrażeń myślowych. Wbrew wiodącemu prym postmodernizmowi uważał, że nie kształtowanie języka, ale sens jest najważniejszą cechą poezji. Dlatego nie ma w poezji Zagajewskiego niemal żadnych asyndetonów, neologizmów czy zniekształceń słownych. W jego poezji bardzo ważną rolę odgrywa tajemnica wpisana w przeżywanie współczesności. Oddalony od tradycji „tłumaczenia muzyki” na słowa, zajmuje się tylko jej sensem bardzo często starając się wyrazić nie sam utwór muzyczny, ale cechę takiego utworu.
„…Wisława Szymborska była mi bliska jako poetka i jako człowiek, z tym że to są dwie różne rzeczy. Wyraźnie byłem pod niesłychanym urokiem jej osoby także, bo to był ktoś niepodobny do żadnej innej osoby. Była taką wielką damą, ale damą nie arystokratyczną, tylko intelektualną. Rzadko się spotyka kogoś, kto jest tak bardzo sobą. Ona w sposób niezmiernie silny była sobą; nie dało się jej pomylić z nikim innym i to było nadzwyczajne…” – Adam Zagajewski (2012).
Pierwszy raz spotkałem Adama Zagajewskiego w marcu 1984 r. w Nowym Jorku w Foreign Press Center, nieopodal Katedry św. Patryka przy Piątej Alei. Wybitny dziennikarz Zdzisław Bau (od 1943 r. był korespondentem wojennym kwatery prasowej Naczelnego Wodza, Polskiej Agencji Telegraficznej i Polskiego Radia w Londynie, po wojnie współpracował z „Kulturą” paryską), przeprowadzał z nim rozmowę dla „GŁOSU AMERYKI”. Po tym wywiadzie, długo rozmawialiśmy o Polsce, gdzie wtedy wiele się działo, a potem zrobiłem mu serię portretów. Spotkaliśmy się potem 1 lutego 1996, też w Nowym Jorku, na pogrzebie Josifa Brodskiego, którego Zagajewski również dobrze znał.
Portrety Zagajewskiego pokazywałem były na wielu prestiżowych wystawach i albumach m.in. ARTYŚCI ostatniego stulecia w Muzeum Narodowym w Warszawie (2007), Artyści Europie – Artist for Europe w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie (2011) i w Unii Europejskiej w Brukseli (2011).
Wielokrotnie nagradzany m.in. 1975 – Nagroda Fundacji im. Kościelskich, Genewa; 1985 – Nagroda im. Kurta Tucholsky'ego, Sztokholm; 1986 – Nagoda im. Andrzeja Kijowskiego, Warszawa; 1987 – Prix de la Liberté, Paryż; 1996 – Nagroda Vilenica; 1999 – finał Nagrody Literackiej Nike za W cudzym pięknie; 2000 – finał Nagrody Literackiej Nike za Pragnienie; 2003 – Krakowska Książka Miesiąca za tomik Powrót; 2004 – Międzynarodowa Nagroda Literacka Naustadt (USA) zwana „Małym Noblem"; 2005 – Nagroda Literacka Spychera; 2006 – nominacja do Śląskiego Wawrzynu Literackiego za Anteny; 2006 – nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Anteny; 2010 – Europejska Nagroda Poetycka, przyznawana przez Fundację Cassamarca z Treviso; 2013 – Chińska Nagroda Literacka Zhongkun (chiński Nobel); 2014 – Nagroda Literacka im. Eichendorffa przyznawana przez Krąg Wangen – „Stowarzyszenie Literatury i Sztuki Wschodu”; 2015 – Nagroda Heinricha Manna (Heinrich-Mann-Preis) przyznawana przez Berlińską Akademię Sztuk, Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego; 2015 – nominacja do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tom Asymetria; 2015 – nominacja do Nagrody Literackiej Nike za tom Asymetria; 2016 – Nagroda im. Jeana Amery'ego (Jean-Amery-Preis) za eseje; 2016 – Griffin Prize (The Griffin Trust For Excellence In Poetry Lifetime Recognition Award) za całokształt twórczości; 2017 – Nagroda Księżnej Austrii w dziedzinie Literatury (Hiszpania); 2018 – nominacja do Nagrody Literackiej Nike za esej Poezja dla początkujących; 2019 – Krakowska Książka Miesiąca za tom Prawdziwe życie i zbiór Substancja nieuporządkowana; 2020 – nominacja do Nagrody Literackiej Nike za zbiór Substancja nieuporządkowana.
Otrzymał ordery i odznaczenie m.in.
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2012 za wybitne osiągnięcia w pracy twórczej oraz działalności publicystycznej i wydawniczej, za zasługi w popularyzowaniu literatury; Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 2007; Brązowy Krzyż Zasługi – 1998; Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – 2005; Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja) – 2016.
Autor zbiorków wierszy m.in. Komunikat, Kraków 1972; Sklepy mięsne, Kraków 1975; List. Oda do wielości, Paryż 1983; Jechać do Lwowa, Londyn 1985; Płótno, Paryż 1990; Ziemia ognista, Poznań 1994; Trzej aniołowie / Three Angels, Kraków 1998; Późne święta, Warszawa 1998; Pragnienie, Kraków 1999; Powrót, Kraków 2003; Anteny, Kraków 2005; Niewidzialna ręka, Kraków 2009; Wiersze wybrane, Kraków 2010, 2014, 2018; Asymetria, Kraków 2014; Lotnisko w Amsterdamie / Airport in Amsterdam, Kraków 2016; Prawdziwe życie, Kraków 2019.
„…Wszyscy zostaliśmy obdarowani tekstami Adama Zagajewskiego. A ci, którzy go znali osobiście, zostali obdarowani podwójnie. On był człowiekiem, który umiał słuchać innych. Słuchał i wnikliwie patrzył. Ciekawili go ludzie, także młodzi. Wiele osób będzie teraz mówić o nim, że był ich przyjacielem…” – Michał Rusinek, pisarz, tłumacz, literaturoznawca, były sekretarz Wisławy Szymborskiej.
Zagajewski jest również autorem powieści, proza i esejów m.in. Świat nie przedstawiony, Kraków 1974; Ciepło, zimno, Warszawa, 1975; Drugi oddech, Kraków 1978; Słuch absolutny, Kraków, 1979; Cienka kreska, Kraków, 1983; Solidarność i samotność, Kraków 1986; Dwa miasta, Paryż-Kraków 1991; W cudzym pięknie, Poznań 1998; Obrona żarliwości, Kraków 2002; Poeta rozmawia z filozofem, Warszawa 2007; Lekka przesada, Kraków 2011; Poezja dla początkujących, Warszawa 2017; Substancja nieuporządkowana, Kraków 2019.
"…Adam Zagajewski, wspaniały poeta... pisze tylko o tym, co jest naprawdę ważne - z wzorową przejrzystością i sceptycyzmem…" – Susan Sontag.
"Mówił o sobie w swoich wierszach 'Poeta'. Kochał Kawafisa.
Studenci uwielbiali go, ponieważ miał szczególny dar do poezji - umiał o niej mówić.
Pojawiał się zawsze dystyngowany, wyciszony, skupiony i długo zastanawiał się w dyskusjach nad odpowiedzią.
Lubiłam jak czytał swoje wiersze: ze specjalną odświętną intonacją, jaka należy się tylko poezji.
Mój ulubiony wiersz Adama nazywa się 'Prestidigitator'.
W dziesięciu wersach oddaje całą istotę poezji i chyba pisania w ogóle.
'Znajduje podziemne połączenia
przedmiotów
Związki które je
niegdyś łączyły
nim pojawiła się nasza
skrupulatna gadatliwość
Ocala je na moment
po czym z bolesnym uśmiechem
człowieka, który przeżył swoich bliskich
patrzy jak znów toną'.
Adamie, żegnaj…" – pożegnała na FB polska noblistka Olga Tokarczuk.
PORTRAIT with HISTORY Adam Zagajewski
"... We are not short of time, but focus ..." - Adam Zagajewski.
Adam Zagajewski (born June 21, 1945 in Lviv, died March 21, 2021 in Krakow) - poet, essayist, prose writer, translator.
An amazing coincidence - Adam Zagajewski died (March 21) on the World Poetry Day and the first day of the calendar spring. World Poetry Day, established by UNESCO in 1999. The main celebrations of this holiday are held in Paris. The goal of this day is to promote reading, writing, publishing and teaching poetry around the world. UNESCO declared that the day was to "give a new impetus to the appreciation of poetry and support national, regional and international poetry movements."
Adam Zagajewski - he spent his childhood in Gliwice, and his youth in Krakow, he is the grandson of Karol Zagajewski, teacher and before 1939 the head of the department at the Board of the Lviv School District, son of prof. Tadeusz Zagajewski and the husband of the actress and translator Maja Wodecka. He and his wife returned to Poland for good in 2002 and settled in Krakow. After World War II, he emigrated from Lviv, his family came to Gliwice in 1945. Here he graduated from the 5th High School. He studied psychology and philosophy at the Jagiellonian University. Associated with the poetic New Wave movement in Krakow. He was a lecturer in philosophy at the AGH University of Science and Technology in Krakow.
He made his debut in 1967 in "Życie Literackie". He also published in "Odra" and "Twórczości". Zagajewski, together with Julian Kornhauser, created an ideological and artistic program of the Nowa Fala poetry formation, the authors of which appealed to show "the unpresented world" in art.
It comes from the program of the Krakow group "Teraz". After signing letter 59 in 1975, it was banned from printing. From 1981 he lived in Paris, and from 2002 permanently in Krakow.
In 1981 he left for Paris. In the afterword to the bilingual edition of the anthology, Three Angels, he wrote: "... In 1983 I was no longer a young poet; I was 38 years old. I lived in Sevres near Paris and belonged to poor emigrants, I was not a young poet, but I was a poor poet, in general. not believing in their own strength. I already experienced French arrogant indifference then, I already guessed that France would be my stepmother ... ".
Member of the editorial office of Zeszyty Literackie. Winner of the Vilenica Prize in 1996 and the Adenauer Prize in 2002. He was a member of the Polish Writers' Association until August 2020. He was a guest conductor of poetry workshops at the Literary and Artistic Study at the Jagiellonian University in Krakow. He has lectured on the Committee on Social Thought at the University of Chicago and as visiting professor at the University of Houston.
He wrote almost exclusively white and free poems. At the same time, he defines poetry as the art of processing and arranging mental expressions. Contrary to the leading postmodernism, he believed that the most important feature of poetry is not shaping language, but meaning. That is why there are almost no asyndetones, neologisms or verbal distortions in Zagajewski's poetry. In his poetry, a very important role is played by the mystery inherent in experiencing the present day. Far from the tradition of "translating music" into words, he only deals with its sense, very often trying to express not just a piece of music, but a feature of such a piece.
“… Wisława Szymborska was close to me as a poet and as a human being, but these are two different things. I was clearly under the enormous charm of her person as well, because he was someone unlike any other person. She was such a great lady, but not an aristocratic lady, but an intellectual one. It is rare to find someone who is so much himself. She was exceedingly strong herself; it could not be mistaken for anyone else and it was extraordinary… ”- Adam Zagajewski (2012).
I met Adam Zagajewski for the first time in March 1984 in New York at the Foreign Press Center, near St. Patrick's Cathedral on Fifth Avenue. An outstanding journalist, Zdzisław Bau (from 1943 he was a war correspondent for the press section of the Commander in Chief, the Polish Telegraphic Agency and Polish Radio in London, after the war he collaborated with the Parisian Kultura), he interviewed him for the "Voice of America". After this interview, we talked for a long time about Poland, where a lot happened then, and then I made a series of portraits of him. Then we met on February 1, 1996, also in New York, at the funeral of Josif Brodski, whom Zagajewski also knew well.
I have shown Zagajewski's portraits at many prestigious exhibitions and albums, incl. ARTISTS of the Last Century at the National Museum in Warsaw (2007), Artists of Europe - Artist for Europe at the Łazienki Królewskie Museum in Warsaw (2011) and in the European Union in Brussels (2011).
Awarded many times, incl. 1975 - Award of the Kościelski, Geneva; 1985 - Award them. Kurt Tucholsky, Stockholm; 1986 - Nagoda im. Andrzej Kijowski, Warsaw; 1987 - Prix de la Liberté, Paris; 1996 - Vilenica Award; 1999 - finals of the Nike Literary Award for In someone's beauty; 2000 - finals of the Nike Literary Award for Desire; 2003 - Krakow Book of the Month for the book Return; 2004 - Naustadt International Literary Award (USA) called "Little Nobel"; 2005 - Spycher Literary Award; 2006 - nomination for the Silesian Literary Laurel for Antennas; 2006 - nomination for the Nike Literary Award for Antennas; 2010 - European Poetry Award, awarded by the Foundation Cassamarca from Treviso; 2013 - Chinese Zhongkun Literary Award (Chinese Nobel Prize); 2014 - Eichendorff Literary Award by the Wangen Circle - "Eastern Literature and Arts Association"; 2015 - Heinrich Mann (Heinrich-Mann-Preis) Award by Berlin Academy of Arts, Jan Parandowski Polish PEN Club Award; 2015 - nomination for the Orpheus Poetry Award for the volume Asymetria; 2015 - nomination for the Nike Literary Award for the volume Asymetria; 2016 - Jean-Amerie Award (Jean-Amer-Preis) for essays; 2016 - Griffin Prize (The Griffin Trust For Excellence In Poetry Lifetime Recognition Award) for lifetime achievement; 2017 - Duchess of Austria Award in the field of e Literature (Spain); 2018 - nomination for the Nike Literary Award for the essay Poetry for Beginners; 2019 - Krakow Book of the Month for the volume Real Life and Collection Disorder Substance; 2020 - nomination for the Nike Literary Award for the collection Substance disorder.
He received orders and distinctions, incl. Commander's Cross of the Order of Polonia Restituta - 2012 for outstanding achievements in creative work, journalistic and publishing activity, for merits in popularizing literature; Officer's Cross of the Order of Polonia Restituta - 2007; Bronze Cross of Merit - 1998; Gold Medal for Merit to Culture - Gloria Artis - 2005; Knight of the Order of the Legion of Honor (France) - 2016.
Author of collections of poems, incl. Communication, Krakow 1972; Meat shops, Krakow 1975; Letter. Ode to multiplicity, Paris 1983; Go to Lviv, London 1985; Canvas, Paris 1990; Land of Fire, Poznań 1994; Trzej aniołowie / Three Angels, Kraków 1998; Późne Święta, Warsaw 1998; Desire, Krakow 1999; Return, Krakow 2003; Anteny, Krakow 2005; Invisible Hand, Krakow 2009; Selected Poems, Kraków 2010, 2014, 2018; Asymetria, Krakow 2014; Airport in Amsterdam / Airport in Amsterdam, Kraków 2016; Real life, Krakow 2019.
“… We were all gifted with texts by Adam Zagajewski. And those who knew him personally were gifted twice. He was a man who knew how to listen to others. He listened and watched intently. He was interested in people, including young people. Many people will now say that he was their friend… ”- Michał Rusinek, writer, translator, literary scholar, former secretary of Wisława Szymborska.
Zagajewski is also the author of novels, prose and essays, incl. The World Not Presented, Krakow 1974; Warm, Cold, Warsaw, 1975; Second breath, Krakow 1978; Absolute Hearing, Kraków, 1979; Thin dash, Krakow, 1983; Solidarity and Solitude, Krakow 1986; Two Cities, Paris-Krakow 1991; In someone's beauty, Poznań 1998; Defense of zeal, Krakow 2002; The Poet Converses with a Philosopher, Warsaw 2007; A slight exaggeration, Krakow 2011; Poetry for Beginners, Warsaw 2017; Disordered substance, Kraków 2019.
"... Adam Zagajewski, a great poet ... writes only about what is really important - with exemplary clarity and skepticism ..." - Susan Sontag.
"He spoke about himself in his poems 'The Poet'. He loved Kawafis.
Students loved him because he had a special gift for poetry - he could talk about it.
He always appeared refined, quiet, focused, and thought for a long time in discussions about the answer.
I liked how he read his poems: with the special festive intonation that is only due to poetry.
Adam's favorite poem is called Prestidigitator.
In ten lines it captures the whole essence of poetry and, probably, writing in general.
'Finds underground connections
items
Relationships that eat
once connected
before ours appeared
meticulous talkativeness
He saves them for a moment
then with a painful smile
a man who outlived his loved ones
watches them drown again. '
Adam, goodbye ... "- said Polish Nobel Prize winner Olga Tokarczuk on Facebook.