„…Fotografować trzeba sercem, podchodzić z sympatią do ludzi, tak, żeby czuli, że się fotografowi podobają”. Czy jestem bardziej dokumentalistką, czy artystką? Trudno to rozdzielić, nikt takiego pytania nie zadaje np. uznanym reporterom. Jestem dokumentalistką i fotografką. Wszystko zależy od estetyki obrazu i tego decydującego momentu, o którym mówił Cartier-Bresson...” – Krystyna Łyczywek.
Dziś (22 kwietnia 2021) w wieku 100 lat, zmarła Krystyna Łyczywek, którą znałem od początku lat 80-tych. Poznaliśmy się przy organizowaniu jakiejś międzynarodowej wystawy. Potem 5 sierpnia 1991 r. Krystyna przyjechała na wernisaż mojej wystawy w Galerii Narodowej Zachęta w Warszawie pt. „NEW YORK od realizmu do abstrakcji” na której zresztą było wielu wybitnych fotografów m.in. Aleksander Jałosiński, Paweł Pierściński, Wiktor Wołkow.
6 sierpnia 2007 r. w czasie mego pobytu w Sopocie, spotkaliśmy się i zrobiłem Krystynie Łyczywek serię portretów, z których jeden znalazł się na mojej wystawie i katalogu pt. TWARZĄ w TWARZ (Wieża Ciśnień, Kalisz, 2019) –1839-2019 180 lat od wynalezienia fotografii – gdzie znalazło się kilkudziesięciu najwybitniejszych światowych fotografów, których fotografowałem m.in. Richard Avedon, David Hockney, Yousuf Karsh… w tym kilkunastu polskich m.in. Benedykt Jerzy Dorys, Edward Hartwig, Paweł Pierściński…i Krystyna Łyczywek.
Ostatnią wystawą Krystyny Łyczywek była „ECCE HOMO” w Filharmonii Szczecińskiej im. M. Karłowicza w sierpniu-wrześniu 2020, kiedy miała już skończone 100 lat!
Krystyna Łyczywek (z domu Wiza) (ur. 24 sierpnia 1920 w Poznaniu, zm. 22 kwietnia 2021) – romanistka, tłumaczka literatury francuskiej, dziennikarka, fotografka członek honorowy ZPAF, Fotoklubu RP, Szczecińskiego Towarzystwa Fotograficznego (STF), Fotoklubu Katalonii, Polish American Photographic Club w Nowym Jorku.
Urodziła się w Poznaniu, w patriotycznej rodzinie powstańców wielkopolskich. Ojciec, Władysław Wiza, nie pozwalał swoim dwóm córkom uczyć się języka niemieckiego (w trosce o czystość ich polszczyzny) – bardzo wcześnie poznały język francuski i łacinę. Krystyna Wiza uczęszczała do szkoły Urszulanek. Od 14 roku życia (od śmierci ojca) zarabiała na życie korepetycjami. Działała w harcerstwie, kolejno jako zastępowa, przyboczna i drużynowa 17. Drużyny im. Wandy Malczewskiej. Zdała maturę w roku 1938 i rozpoczęła studia filologii romańskiej na Uniwersytecie Adama Mickiewicz w Poznaniu (1938–1939).
W czasie II wojny światowej działała w Szarych Szeregach (Akademickie Koło Harcerskie). W roku 1943, ze względu na falę aresztowań, otrzymała rozkaz ewakuowania się do Warszawy z fałszywymi dokumentami, według których była trochę starsza. W Warszawie złożyła przysięgę w Armii Krajowej i została łączniczką kontrwywiadu. W latach 1943–1944 kontynuowała studia romanistyki na Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich. Pracowała też w Szpitalu Maltańskim jako pielęgniarka. W powstaniu warszawskim uczestniczyła jako współredaktorka pisma „W walce” i łączniczka w batalionie „Łukasiński”.
W lipcu 1945 roku Roman Łyczywek (mąż) wyjechał z Poznania do Szczecina, wraz z ekipą pierwszego polskiego prezydenta miasta, Piotra Zaremby. Jego żona dołączyła do niego w październiku, wioząc w koszyku na bieliznę ich trzyipółmiesięcznego synka. W tym mieście zamieszkała na stałe. Skończyła studia na Uniwersytecie w Poznaniu (1945–1946), wykonując pracę dyplomową na temat Maupassanta pt. La vie de Maupassant à travers ses contes. Do roku 1946 pracowała jako lektor języka francuskiego w szczecińskiej Wyższej Szkole Inżynierskiej, a w następnych latach podejmowała wiele różnych rodzajów działalności na rzecz upowszechnienia w Polsce kultury francuskiej i zacieśnienia kontaktów francusko-polskich. Zajęła się też fotografiką, początkowo amatorsko, robiąc zdjęcia swojego synka. Wkrótce stała się ona jej życiową pasją.
Z okazji przyznania Krystynie Łyczywek tytułu Honorowego Obywatela Miasta Szczecin (2013) napisano m.in.: „…Gdyby na liście konkurencji olimpijskich pojawiła się dyscyplina „aktywność życiowa”, Krystyna Łyczywek pobiłaby wszystkie rekordy i zdobyła złoty medal.
Była m.in. założycielką Szczecińskiego Towarzystwa Fotograficznego (w latach 1963–1975 wiceprezesem i prezesem towarzystwa). W 1964 roku została członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików. W latach 1970–2008 reprezentowała Polskę na kongresach Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej (FIAP), na których pracowała w komisji audiowizualnej, statutowej i jubileuszowej, była referentem prasowym Światowej Komisji ds. młodzieży w dziedzinie fotografii, organizatorką pięciu Sympozjonów poświęconych historii fotografii polskiej, siedemnastu Dialogów interdyscyplinarnych oraz seminariów międzynarodowych w Polsce, członkiem lub przewodniczącą jury w 132 konkursach i wystawach fotograficznych w kraju i zagranicą. W latach 1977–2002 pełniła funkcję prezesa oddziału szczecińskiego ZPAF.
Tematem jej prac fotograficznych jest przede wszystkim człowiek (Ludzie na ulicach miast, Dzień powszedni Francji, Podróże, Dzieci tego świata, Niepełnosprawni) oraz krajobraz (Szczecińskie fascynacje, Chińskie impresje, Maroko, Bretania wczoraj i dziś, Krajobrazy morskie, Szczecin i Paryż inaczej, Dziennik prywatny 2004, Jeden dzień w Warszawie).
„…’Ludzie na ulicach’ – te zdjęcia mają w sobie coś przemijającego, ulotnego – zdjęcia z wielu krajów od Stanów Zjednoczonych po Związek Radziecki… Najbardziej podoba mi się to zrozumienie przeróżnych ludzkich problemów, zwłaszcza ludzi z marginesu, ale i humor w wielu zauważonych scenach…” – Neueste Nachrichten (1988).
W latach 1948–2009 wzięła udział w ok. 150 wystawach zbiorowych w Polsce i w innych krajach, gdzie otrzymała nagrody i wyróżnienia. W latach 1957–2009 jej prace były eksponowane na ok. 160 wystawach indywidualnych w Polsce, Finlandii, Francji, Grecji, Holandii, Japonii, Niemczech, Rumunii, Stanach Zjednoczonych i we Włoszech. Około 1700 zdjęć Krystyny Łyczywek zostało opublikowanych w folderach turystycznych, czasopismach, książkach i albumach.
“…Artystyczna biografia Krystyny Łyczywek jest splotem sukcesów i motywujących te sukcesy wydarzeń… jest ona po prostu osobą dysponującą gruntownym humanistycznym wykształceniem… w rytmie polskiego życia artystycznego zajmuje pozycję bardzo istotną a zarazem znamienną. Myślę, że jej prawdziwą naturą jest natura menadżera życia artystycznego…Pisze i recenzuje, a jej pióro przyniosło krajowej fotografii nie mało pożytku, zwłaszcza na łamach prasy międzynarodowej…” – Jerzy Busza (1980).
Jej prace znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Paryżu, Muzeum Ludwig w Kolonii, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie i w Musée français de la photographie w Bievres, w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie i w zbiorach prywatnych w Polsce i zagranicą.
Opublikowała około 1400 artykułów w prasie polskiej i zagranicznej (czeskiej, francuskiej, bułgarskiej, hiszpańskiej, holenderskiej, niemieckiej, szwajcarskiej, węgierskiej, włoskiej). Wydała książki autorskie, m.in. Diaporama, Od kropli wody do oceanu, Rozmowy o fotografii (3 tomy). Przetłumaczyła na język polski 5 książek swojego ulubionego autora, Maupassanta, w tym m.in. Prawdziwa Miłość (zbiór nowel, 1949), Topielec (i inne opowiadania) (1993), W Bretanii (1996), Kroniki (które uważa za najciekawsze, wyd. 2004), Sycylia (2008).
Biogram Krystyny Łyczywek zamieszczono w Międzynarodowej Encyklopedii Fotografów od r. 1839 do czasów dzisiejszych (wyd. Auer-Auer, Szwajcaria) oraz w Antologii fotografii polskiej 1839–1989 (wyd. Lucrum; Polscy fotografowie).
Wielokrotnie wyróżnienia i odznaczana m.in. laureatka orderu Honneur et Reconnaissance Instytutu France-Pologne oraz tytułów: Artiste FIAP (AFIAP), Excellence FIAP for Services Rendered (ESFIAP), Honorary Excellence FIAP (HonEFIAP), za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fotografii została uhonorowana nagrodą I-stopnia Ministra Kultury i Sztuki, Medalem im. Jana Bułhaka (odznaczenie przyznawane przez Federację Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych w Polsce oraz Złotym Medalem „Zasłużony dla Fotografii Polskiej”, otrzymała Złoty Medal „Zasłużony Kutlturze Gloria Artis” (2010), została odznaczona Krzyżem Oficerskim orderu Legii Honorowej (2013)oraz otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Szczecina.
Zawarła małżeństwo w czasie powstania warszawskiego z Romanem Łyczywkiem (poznanym wcześniej w Poznaniu), później pierwszym powojennym szczecińskim prawnikiem – obrońcą w procesach członków NSZZ „Solidarność”. Mąż zmarł niedługo po 50. rocznicy ślubu. Syn Włodzimierz (ur. 1945) i dwoje wnuków zostali prawnikami. Fotografią zajmuje się dwoje młodszych dzieci Krystyny i Romana Łyczywków: syn Lech (ur. 1948) – amatorsko, a córka Ewa – profesjonalnie (jest od roku 1983 członkiem ZPAF).
„…Fotografia, którą uprawia Krystyna Łyczywek, bliska jest temu, co Francuzi określają mianem humanistycznego reportażu… Wiązanie tego faktu z jej studiami romanistycznymi, byłoby zbytnim uproszczeniem. Ta bliskość ideowa i artystyczna ma przyczyny głębsze… Humanistyczny reportaż narodził się we Francji, na przełomie lat 40. i 50., a więc w latach przezwyciężania materialnych i duchowych konsekwencji okrutnej wojny. Stąd leżąca u jego podstaw wielka potrzeba odbudowania wiary w wartości elementarne, w humanizm, stąd zachwyt dla fenomenu zwykłej, powszechnej egzystencji. Postawa ta wspólna dla wszystkich twórców nurtu humanistycznego reportażu, ludzi mających ze sobą doświadczenia wojny, musiała być także bliska Krystynie Łyczywek … Człowieka obserwuje w jego naturalnym otoczeniu, czy będzie to środowisko wiejskie jak w cyklu „Ludzie z Istebnej”, czy ulice i zaułki wielkich miast Paryża, Rzymu czy Nowego Jorku. Patrzy na niego z życzliwością, uważnie, lecz zarazem z taktem i dyskrecją, podpatruje go, ale nie podgląda...” - Barbara Kosińska (historyk sztuki).
PORTRAIT with HISTORY Krystyna Łyczywek
"... You have to take photos with your heart, approach people with sympathy, so that they feel that the photographer likes them." Am I more of a documentary filmmaker or an artist? It is difficult to separate it, no one asks such a question to, for example, recognized reporters. I am a documentary filmmaker and photographer. It all depends on the aesthetics of the image and the decisive moment Cartier-Bresson talked about ... ”- Krystyna Łyczywek.
Today (April 22, 2021) at the age of 100, Krystyna Łyczywek, whom I have known since the beginning of the 1980s, has passed away. We met while organizing some international exhibition. Then, on August 5, 1991, Krystyna came to the opening of my exhibition at the Zachęta National Gallery in Warsaw, entitled "NEW YORK from realism to abstraction" on which, moreover, there were many outstanding photographers, incl. Aleksander Jałosiński, Paweł Pierściński, Wiktor Wołkow.
On August 6, 2007, during my stay in Sopot, we met and I made a series of portraits for Krystyna Łyczywek, one of which was included in my exhibition and catalog entitled FACE to FACE (Water Tower, Kalisz, 2019) -1839-2019 180 years since the invention of photography - where dozens of the world's most outstanding photographers have found their place. Richard Avedon, David Hockney, Yousuf Karsh ... including a dozen Polish, incl. Benedykt Jerzy Dorys, Edward Hartwig, Paweł Pierściński ... and Krystyna Łyczywek.
The last exhibition of Krystyna Łyczywek was "ECCE HOMO" at the Szczecin Philharmonic M. Karłowicz in August-September 2020, when she was 100 years old!
Krystyna Łyczywek (née Wiza) (born August 24, 1920 in Poznań, died April 22, 2021) - Romanist, translator of French literature, journalist, photographer, honorary member of ZPAF, Polish Photo Club, Szczecin Photographic Society (STF), Catalonia Photoclub, Polish American Photographic Club in New York.
She was born in Poznań, in a patriotic family of Greater Poland insurgents. The father, Władysław Wiza, did not allow his two daughters to learn German (for the sake of the purity of their Polish) - they learned French and Latin very early. Krystyna Wiza attended the Ursuline school. From the age of 14 (since her father's death) she earned her living by tutoring. She was active in the scouting, successively as a companion, bodyguard and teammate of 17. Teams of them. Wanda Malczewska. She passed her secondary school-leaving examination in 1938 and began studying Romance philology at the Adam Mickiewicz University in Poznań (1938–1939).
During World War II, she was active in Szare Szeregi (Academic Scouting Circle). In 1943, due to the wave of arrests, she was ordered to evacuate to Warsaw with false documents, according to which she was a bit older. In Warsaw, she swore in the Home Army and became a liaison officer for counterintelligence. In the years 1943–1944 she continued her studies in Romance studies at the Secret University of the Western Lands. She also worked at the Malta Hospital as a nurse. She participated in the Warsaw Uprising as a co-editor of the "W Combat" magazine and a liaison officer in the "Łukasiński" battalion.
In July 1945, Roman Łyczywek (husband) left Poznań for Szczecin, together with the team of the first Polish president of the city, Piotr Zaremba. His wife joined him in October carrying their three-and-a-half-month-old son in a linen basket. She settled permanently in this city. She graduated from the University of Poznań (1945–1946), doing her diploma thesis on Maupassant entitled La vie de Maupassant à travers ses contes. Until 1946, she worked as a French teacher at the Szczecin Higher School of Engineering, and in the following years she undertook many different activities to popularize French culture in Poland and strengthen French-Polish contacts. She also took up photography, initially as an amateur, taking pictures of her son. It soon became her life passion.
On the occasion of awarding Krystyna Łyczywek the title of Honorary Citizen of the City of Szczecin (2013), the following was written: "... If the discipline" life activity "appeared on the list of Olympic competitions, Krystyna Łyczywek would break all records and win the gold medal.
She was, inter alia, the founder of the Szczecin Photographic Society (in the years 1963–1975 vice-president and president of the society). In 1964, she became a member of the Association of Polish Art Photographers. In the years 1970–2008, she represented Poland at the congresses of the International Federation of Photographic Arts (FIAP), where she worked in the audiovisual, statutory and jubilee committees, was a press reporter for the World Youth Commission in the field of photography, organizer of five Symposiums devoted to the history of Polish photography, seventeen Dialogues interdisciplinary and international seminars in Poland, member or chairman of the jury in 132 competitions and photo exhibitions in Poland and abroad. In the years 1977–2002 she was the president of the Szczecin branch of ZPAF.
The subject of her photographic works is, first and foremost, people (People on city streets, French weekdays, Travels, Children of this world, Disabled people) and landscape (Szczecin fascinations, Chinese impressions, Morocco, Brittany yesterday and today, Sea landscapes, Szczecin and Paris differently, Private journal 2004, One day in Warsaw).
"... 'People on the streets' - these photos have something transitory, fleeting about them - photos from many countries, from the United States to the Soviet Union ... What I like the most is the understanding of various human problems, especially people from the margins, but also the humor in many noticed scenes… ”- Neueste Nachrichten (1988).
In the years 1948–2009 she took part in approximately 150 collective exhibitions in Poland and other countries, where she received awards and distinctions. In the years 1957–2009 her works were exhibited at approximately 160 individual exhibitions in Poland, Finland, France, Greece, the Netherlands, Japan, Germany, Romania, the United States and Italy. About 1,700 photos by Krystyna Łyczywek were published in tourist brochures, magazines, books and albums.
"... The artistic biography of Krystyna Łyczywek is a combination of successes and events that motivate those successes ... she is simply a person with a thorough humanistic education ... in the rhythm of Polish artistic life she occupies a very important and significant position. I think that its true nature is the nature of the manager of artistic life ... She writes and reviews, and her pen brought domestic photography not little use, especially in the international press ... - Jerzy Busza (1980).
Her works are in the collections of the National Library in Paris, the Ludwig Museum in Cologne, the National Museum in Wrocław, the Museum of History of Photography in Kraków and the Musée français de la photographie in Bievres, the Pomeranian Library in Szczecin and in private collections in Poland and abroad.
She has published about 1,400 articles in Polish and foreign press (Czech, French, Bulgarian, Spanish, Dutch, German, Swiss, Hungarian, Italian). She has published her own books, incl. Diaporama, From a drop of water to the ocean, Talks about photography (3 volumes). She translated into Polish 5 books by her favorite author, Maupassant, including True Love (collection of short stories, 1949), Topielec (and other short stories) (1993), In Brittany (1996), Kroniki (which he considers the most interesting, 2004 edition), Sicily (2008).
Krystyna Łyczywek's biography was included in the International Encyclopedia of Photographers from 1839 to the Present (published by Auer-Auer, Switzerland) and in the Anthology of Polish Photography 1839–1989 (published by Lucrum; Polish Photographers).
Many times awards and distinctions, including laureate of the Order of Honneur et Reconnaissance of the France-Pologne Institute and the titles: Artiste FIAP (AFIAP), Excellence FIAP for Services Rendered (ESFIAP), Honorary Excellence FIAP (HonEFIAP), for outstanding achievements in the field of photography, she was awarded the 1st degree award of the Minister of Culture and Art , Medal of them. Jan Bułhak (decoration awarded by the Federation of Amateur Photographic Associations in Poland and the Gold Medal "Merit for Polish Photography", received the Gold Medal "Meritorious Gloria Artis" (2010), was awarded the Officer's Cross of the Order of the Legion of Honor (2013) and received the title of Honorary Citizen Bristles.
She got married during the Warsaw Uprising with Roman Łyczywek (previously met in Poznań), later the first post-war lawyer from Szczecin - defender in trials of members of the Solidarity Trade Union. The husband died shortly after the 50th wedding anniversary. Son Włodzimierz (born 1945) and two grandsons became lawyers. Photographs are taken by two younger children of Krystyna and Roman Łyczywek: son Lech (born 1948) - amateur, and daughter Ewa - professionally (since 1983 a member of ZPAF).
"... The photography that Krystyna Łyczywek does is close to what the French call humanistic reportage ... To link this fact with her studies of Romance studies would be too simplistic. This ideological and artistic closeness has deeper reasons ... The humanistic reportage was born in France at the turn of the 1940s and 1950s, ie in the years of overcoming the material and spiritual consequences of a cruel war. Hence, the underlying great need to rebuild faith in elementary values, in humanism, hence the admiration for the phenomenon of ordinary, universal existence. This attitude, common to all creators of the humanistic reportage trend, people with war experiences, had to be close to Krystyna Łyczywek ... cities of Paris, Rome or New York. She looks at him with kindness, attentiveness, but at the same time with tact and discretion, she observes him, but does not watch ... ”- Barbara Kosińska (art historian).
