„…Jerozolimo! Zaczarowane miasto! Ty śpisz, a żądza płynie w twoich żyłach. Przelewa się niczym wino ze skórzanego bukłaka. Wino, które upaja i upija każdego, kto go tylko zakosztuje…” – Alter Kocyzne (Chore perły i inne opowiadania).
Jerozolima (hebr. יְרוּשָׁלַיִם trl. Yerushalayim trb. Jeruszalajim; arab. القدس, trl. Al-Quds, trb. Al-Kuds oraz اورشليم trl. Ūrushalīm, trb. Uruszalim, także بيت المقدس, trl. Bayt al-Maqdis lub Bayt al-Muqaddas, trb. Bajt al-Makdis lub Bajt al-Mukaddas, łac. Hierosolyma, Aelia Capitolina) – największe miasto Izraela, stolica administracyjna Dystryktu Jerozolimy i stolica państwa Izraela według izraelskiego prawa. Znajduje się tutaj oficjalna siedziba prezydenta, większość urzędów państwowych, Sąd Najwyższy, parlament i inne.
Organizacja Narodów Zjednoczonych i większość państw nie uznają Jerozolimy jako stolicy Izraela, pozostawiając tę kwestię sporną do wyjaśnienia podczas przyszłych negocjacji izraelsko-palestyńskich. Autonomia Palestyńska planuje utworzenie we Wschodniej Jerozolimie stolicy swojego państwa. Większość z państw nie ma ambasady w Jerozolimie; a swoje ambasady posiada w Tel Awiwie.
W grudniu 2017 prezydent Donald Trump oficjalnie uznał Jerozolimę za stolicę Izraela i wydał Departamentowi Stanu polecenie rozpoczęcia procedury przenoszenia amerykańskiej ambasady do tego miasta, na mocy uchwalonej w 1995 ustawy o ambasadzie w Jerozolimie.
Jest to największe miasto w kraju pod względem powierzchni (123 km²) i ludności (970 000 mieszkańców). Leży wśród gór Judei, rozciągających się pomiędzy Morzem Śródziemnym a Morzem Martwym. Miasto posiada długowiekową historię i stanowi centralny punkt dla judaizmu, chrześcijaństwa oraz ważny punkt dla islamu.
Współczesne miasto powstało wokół Starego Miasta. Nowoczesne żydowskie dzielnice rozciągają się w kierunku zachodnim, w stronę aglomeracji Gusz Dan, natomiast dzielnice arabskie rozciągają się po stronie wschodniej (Wschodnia Jerozolima) w kierunku Ramallah i Betlejem.
„…Jerozolima, miasto, które tyle razy umarło i zmartwychwstało w dziejach, dzisiaj znów jest miastem żywym. To miasto jest miastem Zmartwychwstania; ale to miasto jest również miastem Ukrzyżowania i miastem faryzeuszy…” – Sandor Maria Śladami bogów.
Pierwszy raz w życiu odwiedziłem Jerozolimę w lutym 1988 r., gdzie byłem zaproszony przez Jerzego Kosińskiego, a był z nami również Zbigniew Brzeziński. Złożyło się tak, że kilka miesięcy wcześniej będąc w Warszawie załatwiłem w Wydwnictwie Czytelnik wydanie książki Jerzego Kosińskiego „Malowany ptak”. Kiedy przywiozłem mu podpisaną umowę Jurek Kosiński powiedział – muszę najpierw pojechać do Izraela, zanim pojadę na promocję książki do Warszawy, gdyż od mojego wyjazdu z Polski w 1957 r. nie byłem w Izraelu, to by źle wyglądało. Zaprosił mnie na tę wizytę i tak po raz pierwszy zobaczyłem i sfotografowałem Jerozolimę, spacerując z Jerzym Kosińskim i Zbigniewem Brzezińskim po Jerozolimie. Drugi raz byłem w październiku 2005 r. z ks.Wiesławem Niewęgłowskim (wieloletnim duszpasterzem środowisk twórczych w Warszawie) i Krzysztofem Strykierem, mieszkaliśmy w starej Jerozolimie, nieopodal „Drogi Krzyżowej” w Nowym Domu Polskim sióstr Elżbietanek, niebywałe miejsca i przeżycia. W związku z tym, że mieszkaliśmy na terytorium Starego Miasta, mogłem zrobić Drogę Krzyżową, zanim po otwarciu bram do miasta, zaleją ją turyści.
Dokładne pochodzenie hebrajskiej nazwy miasta Jerozolimy pozostaje niejasne, uczeni wysnuwają różne interpretacje. Niektórzy wskazują, że słowo Jeruszalaim składa się z dwóch słów: jerusza (spadek, miasto) i szalom (pokój). Dlatego uważa się, że nazwa miasta oznacza „miasto pokoju”.
Jerozolima jest usytuowana na południowym krańcu płaskowyżu położonego pomiędzy Wzgórzami Jerozolimskimi, które wznoszą się na około 200 metrów ponad miasto. Po stronie wschodniej wznosi się Góra Oliwna, a po stronie północno-wschodniej Góra Skopus.
Jerozolima ma klimat śródziemnomorski, który charakteryzuje się gorącymi i bezdeszczowymi latami oraz chłodnymi i deszczowymi zimami.
Pretensje do Wschodniej Jerozolimy zgłaszają Palestyńczycy, uznający ją za stolicę ich przyszłego niepodległego państwa. Konstytucja Organizacji Wyzwolenia Palestyny z 1968 określiła Jerozolimę jako „siedzibę OWP”. Spór o status Jerozolimy jest jednym z powodów konfliktu izraelsko-palestyńskiego.
Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2007 w mieście żyło 743 tys. mieszkańców, z czego 68% Żydzi, 30% Arabowie (muzułmanie) oraz 2% chrześcijanie (w tym chrześcijańscy Arabowie). W 2005 w Jerozolimie osiedliło się 2850 imigrantów, w większości ze Stanów Zjednoczonych, Francji i krajów byłego ZSRR. Jednak liczba emigrantów wyjeżdżających z miasta przewyższa liczbę napływających imigrantów. W 2005 ponad 10 tys. Żydów osiedliło się w Jerozolimie, podczas gdy ponad 16 tys. wyjechało z miasta.
Jerozolima to miejsce na styku Izraela z Arabią, miejsce, w którym przenikają się kultury Zachodu i Wschodu. Silne arabskie wpływy obecne w części miasta tworzą specyficzną egzotyczną atmosferę. Jerozolima jest znana na świecie przede wszystkim ze względu na swoje religijne znaczenie, jest również siedzibą wielu instytucji kulturalnych.
Doroczne wydarzenia kulturalne Festiwal Poezji (marzec) Targi Książki (kwiecień) Festiwal Sztuki i Rzemiosł Arabskich (maj) Dzień Jerozolimy (maj) – trwa przez trzy dni. Festiwal Izraelski (maj-czerwiec) – odbywa się corocznie od 1961. Występują na nim krajowi i międzynarodowi artyści, muzycy i teatry uliczne. Festiwal Sztuki i Rzemiosł (lipiec-sierpień) Festiwal Teatrów Lalek (sierpień) Tydzień Artystów (sierpień) Festiwal Muzyki Dawnej (wrzesień-październik) Marsz Jerozolimski (październik) Maraton (październik) Międzynarodowy Festiwal Filmowy Festiwal Filmów Żydowskich Edukacja Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie.
Jerozolima odgrywa ważną rolę dla trzech wielkich religii monoteistycznych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu oraz kilku mniejszych grup religijnych. Rocznik statystyczny z 2000 wymienia w mieście: 1204 synagogi, 158 kościołów i 73 meczety. Co jakiś czas dochodzi do różnych tarć i kontrowersji, zwłaszcza wokół Wzgórza Świątynnego.
Jerozolima była świętym miastem Żydów od X wieku p.n.e. To tutaj znajdowała się Świątynia Jerozolimska, o której Biblia wspomina 632 razy. Dzisiaj Zachodni Mur (pozostałości Świątyni) jest świętym miejscem Żydów. Synagogi na całym świecie tradycyjnie skierowane są w kierunku Jerozolimy, również codzienne modlitwy żydowskie odmawiane są w kierunku Jerozolimy. Wielu Żydów zawiesza na ścianach swoich domów obrazki miasta, aby wskazywać kierunek modlitwy. Największymi synagogami Jerozolimy są: Wielka Synagoga chasydów z Bełza oraz Wielka Synagoga.
Chrześcijaństwo szanuje Jerozolimę nie tylko za wielką rolę, jaką odegrało to miasto w Starym Testamencie, lecz także za jego znaczenie w życiu Jezusa Chrystusa. Zgodnie z biblijnymi opisami, Jezus został zaniesiony do Jerozolimy wkrótce po urodzeniu, a późniejsze jego życie bardzo często przeplatało się ze Świątynią Jerozolimską. Przypuszczalne miejsce ostatniej wieczerzy Jezusa znajdowało się na Górze Syjon, w budynku, w którym mieści się grobowiec króla Dawida.
Innym ważnym miejscem dla chrześcijaństwa jest Golgota, miejsce ukrzyżowania Jezusa. Ewangelia Jana przedstawia to miejsce jako znajdujące się poza miastem, jednak niedawne odkrycia archeologiczne wskazują, że Golgota znajdowała się blisko poza obrębem dawnych murów miejskich, a obecnie w obrębie miasta. Szczególnym miejscem jest bazylika Grobu Świętego, do której chrześcijanie pielgrzymują od dwóch tysięcy lat. Jerozolima szczególną rolę pełni także w proroctwach biblijnych.
Jerozolima jest uważana za trzecie święte miasto islamu. Muzułmanie wierzą, że Mahomet odbył Miradż – „nocną podróż” na cudownym wierzchowcu Al-Burāq z Mekki do Najdalszego Meczetu znajdującego się w Jerozolimie (Al-Masğid al-Aqsà). W Jerozolimie Mahomet miał dostąpić wniebowstąpienia w towarzystwie archanioła Dżibrila ze skały, na której dziś znajduje się Kopuła na Skale. Obecnie te dwie budowle wznoszące się na Wzgórzu Świątynnym są szczególnie ważnymi miejscami dla wszystkich muzułmanów na całym świecie.
Turystyka Jerozolima stanowi fascynujące połączenie starego i nowego. Szczególnie wyjątkowa jest Wschodnia Jerozolima, której częścią jest Stare Miasto znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO. Licznie przybywają tutaj pielgrzymki z całego świata. Panorama Jerozolimy widziana ze szczytu Góry Oliwnej we wschodniej części miasta. Na dole zdjęcia rozciąga się stary cmentarz żydowski. Po prawej widoczne są drzewa i krzewy ogrodu Oliwnego. W centrum widoczne jest Wzgórze Świątynne, gdzie kiedyś stała Świątynia Jerozolimska. Obecnie znajdują się tam meczet Al-Aksa, który prawdopodobnie był kiedyś bizantyjską bazyliką (z lewej strony) oraz Kopuła na Skale, z której, według muzułmańskiej tradycji, Mahomet wstąpił do nieba (pozłacana, w samym środku fotografii). Szara kopuła, na zdjęciu widoczna bezpośrednio po lewej stronie Kopuły na Skale, należy do bazyliki Grobu Świętego, w której znajduje się grób Chrystusa oraz Golgota. Ściana Płaczu jest niewidoczna na zdjęciu, ponieważ przylega do Wzgórza Świątynnego od zachodu. Stare miasto otoczone jest osmańskimi murami obronnymi. Pod murami rozciąga się Dolina Cedronu (w części utożsamiana bez głębszej przyczyny z biblijną Doliną Jozafata), oraz Dolinę Gehenny. Poza murami obronnymi po lewej stronie u góry znajduje się Góra Syjon. Widoczna wieża należy do kościoła i klasztoru Zaśnięcia NMP.
Osoby związane z miastem m.in.: Jezus Chrystus Melchizedek – kapłan Boga Najwyższego, król Szalemu (Salemu, obecnej Jerozolimy). Salomon – postać biblijna, król Izraela, syn i następca króla Dawida. Józef Flawiusz – żydowski historyk pochodzący z rodu kapłańskiego, urodzony w Jerozolimie. Cyryl Jerozolimski – biskup, doktor Kościoła, urodzony w Jerozolimie. Izaak Luria – żydowski uczony i mistyk, urodzony w Jerozolimie. Jest uważany za twórcę nowożytnej Kabały. Papież Teodor I – był Grekiem z Jerozolimy, synem biskupa Teodora. Duńska królowa Bodil, żona Eryka I, która zmarła na Górze Oliwnej w Jerozolimie w 1103 podczas pielgrzymki do Ziemi Świętej, i została tutaj pochowana. Wilhelm z Tyru – średniowieczny kronikarz urodzony w Jerozolimie, autor dzieła, w którym opisywał dzieje I krucjaty oraz Królestwa Jerozolimskiego. Al-Hadżdż Muhammad Amin al-Husajni – wielki mufti Jerozolimy, arabski działacz i publicysta nacjonalistyczny i antyżydowski, emigrant polityczny.
Miasta partnerskie Jerozolimy m.in.: Maroko – Fez, Maroko; Francja -Marsylia, Francja; Stany Zjednoczone - Nowy Jork, Stany Zjednoczone; Czechy - Praga, Czechy; Polska - Oświęcim, Polska.
„…Dziesięć części piękna zstąpiło na świat. Jerozolima otrzymała dziewięć, a jedną otrzymała reszta świata…” – przysłowie żydowskie.
PORTRAIT with HISTORY Jerusalem
“…Jerusalem! Enchanted city! You sleep and lust flows in your veins. It flows like wine from a leather bottle. Wine that intoxicates and intoxicates everyone who tastes it…” – Alter Kocyzne (Sick pearls and other stories).
Jerusalem (Hebrew: יְרוּשָׁלַיִם trl. Yerushalayim trb. Yerushalayim; Arabic: القدس, trl. Al-Quds, trl. Al-Quds and اورشليم trl. Ūrushalīm, trb. Urushalim, also بيت المقدس, trl. Bayt al-Maqdis or Bayt al-Muqaddas, trb. Bayt al-Makdis or Bayt al-Muqaddas, Latin: Hierosolyma, Aelia Capitolina) - the largest city of Israel, the administrative capital of the District of Jerusalem and the capital of the State of Israel according to Israeli law. The official residence of the president, most state offices, the Supreme Court, parliament and others are located here.
The United Nations and most countries do not recognize Jerusalem as Israel's capital, leaving the issue to be resolved in future Israeli-Palestinian negotiations. The Palestinian Authority plans to establish the capital of its state in East Jerusalem. Most countries do not have an embassy in Jerusalem; and has its embassy in Tel Aviv.
In December 2017, President Donald Trump officially recognized Jerusalem as the capital of Israel and ordered the Department of State to begin the procedure of moving the American embassy to this city under the Jerusalem Embassy Act passed in 1995.
It is the largest city in the country in terms of area (123 km²) and population (970,000 inhabitants). It is situated among the mountains of Judea, stretching between the Mediterranean Sea and the Dead Sea. The city has a long history and is a central point for Judaism, Christianity and an important point for Islam.
The modern city was built around the Old Town. The modern Jewish neighborhoods extend westward towards the Gush Dan metropolitan area, while the Arab neighborhoods extend on the eastern side (East Jerusalem) towards Ramallah and Bethlehem.
“…Jerusalem, a city that has died and risen so many times in history, today is a living city again. This city is the city of the Resurrection; but this city is also the city of the Crucifixion and the city of the Pharisees…” – Sándor Márai, In the Footsteps of the Gods.
I visited Jerusalem for the first time in my life in February 1988, where I was invited by Jerzy Kosiński, and Zbigniew Brzeziński was also with us. It so happened that a few months earlier, while in Warsaw, I arranged for the publication of Jerzy Kosiński's book "The Painted Ptak" at Czytelnik Publishing House. When I brought him the signed contract, Jurek Kosiński said - I have to go to Israel first, before I go to Warsaw to promote the book, because I haven't been to Israel since I left Poland in 1957, it would look bad. He invited me to this visit, and that's how I saw and photographed Jerusalem for the first time, walking with Jerzy Kosiński and Zbigniew Brzeziński around Jerusalem. The second time I was in October 2005 with Father Wiesław Niewęgłowski (a long-time pastor of creative circles in Warsaw) and Krzysztof Strykier, we lived in old Jerusalem, near the "Stations of the Cross" in the New Polish House of the Sisters of St. Elizabeth, incredible places and experiences. Since we lived in the Old Town, I was able to do the Stations of the Cross before it was flooded with tourists after opening the gates to the city.
The exact origin of the Hebrew name for the city of Jerusalem remains unclear, with scholars offering various interpretations. Some point out that the word Yerushalayim consists of two words: jerusha (inheritance, city) and shalom (peace). Therefore, it is believed that the city's name means "city of peace".
Jerusalem is situated at the southern end of a plateau nestled between the Jerusalem Hills, which rise approximately 200 meters above the city. On the eastern side is the Mount of Olives, and on the northeastern side is Mount Scopus.
Jerusalem has a Mediterranean climate, characterized by hot and rainless summers and cool and rainy winters.
The Palestinians claim East Jerusalem as the capital of their future independent state. The 1968 Constitution of the Palestine Liberation Organization designated Jerusalem as the "headquarters of the PLO." The dispute over the status of Jerusalem is one of the causes of the Israeli-Palestinian conflict.
According to data from the Israel Statistical Data Center, 743,000 people lived in the city in 2007. inhabitants, of whom 68% are Jews, 30% Arabs (Muslims) and 2% Christians (including Christian Arabs). In 2005, 2,850 immigrants settled in Jerusalem, most of them from the United States, France and the former USSR countries. However, the number of emigrants leaving the city exceeds the number of immigrants arriving. In 2005, over 10 thousand Jews settled in Jerusalem, while over 16,000 left town.
Jerusalem is the place where Israel and Arabia meet, a place where the cultures of the West and the East intertwine. Strong Arabic influences present in parts of the city create a specific, exotic atmosphere. Jerusalem is known around the world primarily for its religious significance, and is also the seat of many cultural institutions.
Annual cultural events Poetry Festival (March) Book Fair (April) Arabic Arts and Crafts Festival (May) Jerusalem Day (May) – lasts for three days. Israel Festival (May-June) - has been held annually since 1961. National and international artists, musicians and street theaters perform there. Arts and Crafts Festival (July-August) Puppet Theater Festival (August) Artists' Week (August) Early Music Festival (September-October) Jerusalem March (October) Marathon (October) International Film Festival Jewish Film Festival Education Hebrew University of Jerusalem.
Jerusalem plays an important role for the three great monotheistic religions: Judaism, Christianity and Islam, as well as several smaller religious groups. The statistical yearbook from 2000 lists in the city: 1,204 synagogues, 158 churches and 73 mosques. Various frictions and controversies arise from time to time, especially around the Temple Mount.
Jerusalem was the holy city of the Jews since the 10th century B.C. This is where the Jerusalem Temple was located, which is mentioned in the Bible 632 times. Today, the Western Wall (the remains of the Temple) is a Jewish holy place. Synagogues around the world traditionally face Jerusalem, and daily Jewish prayers are recited facing Jerusalem. Many Jews hang pictures of the city on the walls of their homes to indicate the direction of prayer. The largest synagogues in Jerusalem are the Great Synagogue of Hasidim from Bełz and the Great Synagogue.
Christianity respects Jerusalem not only for the great role the city played in the Old Testament, but also for its importance in the life of Jesus Christ. According to the biblical descriptions, Jesus was carried to Jerusalem shortly after birth, and his later life was often intertwined with the Jerusalem Temple. The presumed place of Jesus' Last Supper was on Mount Zion, in the building that houses the tomb of King David.
Another important site for Christianity is Golgotha, the site of Jesus' crucifixion. The Gospel of John presents this location as being outside the city, but recent archaeological discoveries indicate that Golgotha was located just outside the ancient city walls and is now within the city. A special place is the Basilica of the Holy Sepulchre, to which Christians have been making pilgrimages for two thousand years. Jerusalem also plays a special role in biblical prophecy.
Jerusalem is considered the third holy city of Islam. Muslims believe that Muhammad undertook a Miraj - a "night journey" on the miraculous Al-Burāq steed from Mecca to the Farthest Mosque in Jerusalem (Al-Masğid al-Aqsà). In Jerusalem, Muhammad was said to have ascended into heaven accompanied by the archangel Jibril from the rock where the Dome of the Rock stands today. Today, these two structures on the Temple Mount are particularly important places for all Muslims around the world.
Tourism Jerusalem is a fascinating combination of old and new. East Jerusalem is particularly unique, with its Old City included on the UNESCO World Heritage List. Pilgrimages from all over the world come here in large numbers. Panorama of Jerusalem seen from the top of the Mount of Olives in the eastern part of the city. At the bottom of the photo there is an old Jewish cemetery. On the right you can see the trees and bushes of the Olive Garden. In the center you can see the Temple Mount, where the Jerusalem Temple once stood. Currently, there are the Al-Aqsa Mosque, which was probably once a Byzantine basilica (left), and the Dome of the Rock, from which, according to Muslim tradition, Muhammad ascended to heaven (gilded, in the center of the photo). The gray dome, visible directly to the left of the Dome of the Rock in the photo, belongs to the Basilica of the Holy Sepulchre, which houses the tomb of Christ and Golgotha. The Wailing Wall is not visible in the photo because it adjoins the Temple Mount to the west. The old city is surrounded by Ottoman defensive walls. Under the walls stretches the Kidron Valley (partly identified without any deeper reason with the biblical Valley of Josaphat) and the Valley of Gehenna. Outside the defensive walls, on the upper left side there is Mount Zion. The visible tower belongs to the church and monastery of the Assumption of the Blessed Virgin Mary.
People associated with the city include: Jesus Christ Melchizedek - priest of the Most High God, king of Salem (Salem, today's Jerusalem). Solomon - a biblical figure, king of Israel, son and successor of King David. Josephus - Jewish historian from a priestly family, born in Jerusalem. Cyril of Jerusalem – bishop, doctor of the Church, born in Jerusalem. Isaac Luria – Jewish scholar and mystic, born in Jerusalem. He is considered the founder of modern Kabbalah. Pope Theodore I – was a Greek from Jerusalem, son of Bishop Theodore. The Danish Queen Bodil, wife of Eric I, who died on the Mount of Olives in Jerusalem in 1103 while on a pilgrimage to the Holy Land, and was buried here. William of Tire - a medieval chronicler born in Jerusalem, author of a work in which he described the history of the First Crusade and the Kingdom of Jerusalem. Al-Hajj Muhammad Amin al-Husajni - Grand Mufti of Jerusalem, Arab nationalist and anti-Jewish activist and publicist, political emigrant.
Jerusalem's partner cities include: Morocco - Fes, Morocco; France -Marseille, France; United States - New York, United States; Czech Republic - Prague, Czech Republic; Poland - Oświęcim, Poland.
“…Ten parts of beauty descended into the world. Jerusalem received nine, and the rest of the world received one…” – Jewish proverb.
