„…Władysław Siła-Nowicki przez Polskę ludową szedł własną drogą – jako członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” (aresztowany przez komunistów i skazany na karę śmierci), obrońca w procesach politycznych oraz członek Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa…” – dr Grzegorz Majchrzak.
Władysław Siła-Nowicki (ur. 22 czerwca 1913 w Warszawie, zm. 25 lutego 1994 tamże, został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim) – adwokat, działacz polityczny, uczestnik wojny obronnej Polski w 1939, żołnierz Armii Krajowej oraz Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, działacz opozycji antykomunistycznej w PRL, współpracownik KOR, sędzia Trybunału Stanu w latach 1992–1993, współtwórca i pierwszy prezes Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy.
W maju 1985 r. w Nowym Jorku, czyli prawie 40 lat temu, dzięki zaprzyjaźnionemu dziennikarzowi Zdzisławowi Bau, miałem możliwość spotkać i fotografować legendę późniejszego Okrągłego Stołu – Władysława Siłę-Nowickiego. Spotkaliśmy się w naszym ulubionym Foreign Press Center w Manhattanie. Rozmowa była niesamowita, muszę powiedzieć, że takich patriotów Polski, już się nie spotyka. Rozmawiali o Polsce, jako o czymś najważniejszym w ich życiu, w sposób naturalny, bez zbędnego patosu. Mimo, że nie był to najlepszy czas dla Polski, kilka lat przed Okrągłym Stołem.
Otarliśmy się kilka lat potem, gdy na dwa dni przed Okrągłym Stołem, na zaproszenie Bronisława Geremka, jako jedyny dziennikarz z zewnątrz, brałem udział w ustalaniu strategii Okrągłego Stołu w Kościele św.Brygidy w Gdańsku, gdzie zjechali wszyscy najważniejsi „gracze” z Wałęsą na czele.
Władysław Siła-Nowicki w 1935 został absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po studiach rozpoczął aplikację adwokacką pracując jednocześnie w Departamencie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1936–1939). 1 stycznia 1938 ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (w stopniu podporucznika kawalerii).
Po agresji III Rzeszy na Polskę walczył jako oficer 6 pułku strzelców konnych. Po rozbiciu pułku 11 września postanowił wycofać się do Warszawy. Zorganizował grupę rozbitków, która brała udział w obronie starego Otwocka. 19 września został ciężko ranny w lewe przedramię.
Ostatecznie udało mu się przedostać do Warszawy, a następnie udał się do Beresteczka na terenie okupacji sowieckiej, gdzie 21 października wziął zaplanowany wcześniej ślub, po czym powrócił do Warszawy. Tutaj został żołnierzem Służby Zwycięstwu Polski, później ZWZ-AK (posługiwał się pseudonimem Stefan). W tym czasie działał w podziemnym Stronnictwie Pracy. W latach 1943–1944 dowodził drużyną Kedywu AK. Walczył także w powstaniu warszawskim.
Swą działalność w AK kontynuował w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość” w Lublinie, gdzie w latach 1945–1946 był także wiceprezesem zarządu wojewódzkiego Stronnictwa Pracy. Został aresztowany wraz z podkomendnymi 16 września 1947 w Nysie podczas próby ucieczki na Zachód. W czasie śledztwa był torturowany. Podczas niejawnej rozprawy 3 listopada 1948 w Wojskowym Sądzie Rejonowym w Warszawie, oprócz Władysława Siły-Nowickiego i mjr. Hieronima Dekutowskiego, na ławie oskarżonych zasiedli ich podkomendni: kpt. Stanisław Łukasik ps. „Ryś”, por. Jerzy Miatkowski ps. „Zawada” – adiutant, por. Roman Groński ps. „Żbik”, por. Edmund Tudruj ps. „Mundek”, por. Tadeusz Pelak ps. „Junak”, por. Arkadiusz Wasilewski ps. „Biały”. Wszystkich oskarżonych, w celu propagandowym i osobistego ich poniżenia, odziano w mundury Wehrmachtu. Zostali skazani na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie.
Trafił do celi dla „kaesowców”, gdzie przebywało wówczas ponad sto osób. Na przełomie stycznia i lutego 1949 podjęli oni próbę ucieczki – postanowili wywiercić dziurę w suficie i przez strych dostać się na dach jednopiętrowych zabudowań gospodarczych, a stamtąd zjechać na powiązanych prześcieradłach i zeskoczyć na chodnik przy ulicy Rakowieckiej. Kiedy do zrealizowania planu zostało ledwie kilkanaście dni, jeden z więźniów kryminalnych uznał, że akcja jest zbyt ryzykowna i wsypał uciekinierów, licząc na złagodzenie wyroku. Władysław Siła-Nowicki i Hieronim Dekutowski trafili na kilka dni do karceru, gdzie siedzieli nago, skuci w kajdany. Bolesław Bierut dzięki wstawiennictwu spowinowaconej z rodziną Nowickich Aldony Dzierżyńskiej, siostry Feliksa Dzierżyńskiego (dwaj bracia Dzierżyńskiego ożenili się z dwiema siostrami ojca Władysława Siły-Nowickiego), zamienił mu wyrok na dożywocie. Na pozostałych współoskarżonych w sprawie wykonano w dniu 7 marca 1949 karę śmierci w warszawskim więzieniu mokotowskim. Wyrok dożywocia odbywał w Warszawie, Rawiczu, Wronkach i Strzelcach Opolskich. Z więzienia wyszedł w wyniku amnestii 1 grudnia 1956. Został zrehabilitowany w 1957.
Po wyjściu z więzienia był obrońcą w procesach rehabilitacyjnych żołnierzy AK i WiN. Od 1961 działał w warszawskim Klubie Inteligencji Katolickiej. Był doradcą prawnym Episkopatu Polski. Był jednym z sygnatariuszy Listu 59.
Był obrońcą w procesach politycznych m.in. KOR, KPN, a także członków „Solidarności” w okresie stanu wojennego (m.in. w procesie 21[2]). Od 1980 był doradcą NSZZ „Solidarność”. Od 1986, ze strony Episkopatu Polski, był członkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Wojciechu Jaruzelskim. Na jej forum domagał się wyjaśnienia okoliczności zbrodni katyńskiej. Wchodził w skład władz Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy (w latach 1989–1992 prezes), które reaktywował w lutym 1989. Jego obie córki: Agnieszka Dąbrowska i Maria Nowicka-Marusczyk także były zaangażowane w działalność opozycyjną w okresie PRL.
Brał udział w obradach Okrągłego Stołu (od 6 lutego do 5 kwietnia 1989) po stronie koalicyjno-rządowej. W trakcie obrad wnioskował o uczczenie minutą ciszy zamordowanych w tym samym roku księży Stefana Niedzielaka i Stanisława Suchowolca (wypowiedź ta została ocenzurowana w relacji TVP). Pracował jako osoba niezależna w Zespole do Spraw Reform Politycznych. Jako kandydat niezależny brał udział w wyborach do Sejmu kontraktowego, przegrywając rywalizację w swoim okręgu z Jackiem Kuroniem. Zgłosił swą kandydaturę w wyborach prezydenckich w 1990, nie udało mu się jednak zebrać wymaganych 100 tys. podpisów. W wyborach parlamentarnych w 1991 bez powodzenia kandydował do Sejmu z listy Chrześcijańskiej Demokracji.
„…Stwierdzam, że projekt wyborów przeprowadzonych w tym czasie i w ten sposób absolutnie podważa nadzieje społeczeństwa na zmianę stosunków politycznych w zakresie pluralizmu politycznego w Polsce…“ – Władysław Siła-Nowicki o wyborach z 1989.
Zarządzeniami prezydenta RP z 11 listopada 1990 na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Pośmiertnie, postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 28 sierpnia 2006 „za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej”, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, który został przekazany 1 września tego samego roku, w czasie uroczystości 26. rocznicy podpisania Porozumień Sierpniowych w Gdańsku.
„…Gdy dziś przypominam sobie moje symboliczne publiczne przewracanie Okrągłego Stołu w 1991 r. przed kamerami TVP – jestem z tego gestu dumny. Ale nie ja byłem pierwszy. Mecenas Władysław Siła-Nowicki, uczestnik Okrągłego Stołu, w jego trakcie określił swoich solidarnościowych kolegów najcięższym polskim zarzutem: targowica…“ – Kornel Morawiecki. PORTRAIT with HISTORY
"... Władysław Siła-Nowicki went his own way through people's Poland - as a member of the" Freedom and Independence "Association (arrested by the communists and sentenced to death), a defender in political trials and a member of the Consultative Council at the Chairman of the Council of State ..." - Dr. Grzegorz Majchrzak.
Władysław Siła-Nowicki (born June 22, 1913 in Warsaw, died February 25, 1994 therein, was buried at the Powązki Cemetery) - attorney, political activist, participant in the Polish defensive war in 1939, soldier of the Home Army and the "Freedom and Independence" Association, activist of the anti-communist opposition in the People's Republic of Poland, associate of KOR, judge of the State Tribunal in 1992–1993, co-founder and first president of the Christian-Democratic Labor Party.
In May 1985 in New York, that is almost 40 years ago, thanks to my friend journalist, Zdzisław Bau, I had the opportunity to meet and photograph the legend of the later Round Table - Władysław Force-Nowicki. We met at our favorite Foreign Press Center in Manhattan. The conversation was amazing, I must say that you don't meet such patriots of Poland anymore. They talked about Poland as the most important thing in their lives, in a natural way, without unnecessary pathos. Although it was not the best time for Poland, a few years before the Round Table.
We wiped out a few years later when, two days before the Round Table, at the invitation of Bronisław Geremek, as the only journalist from outside, I took part in establishing the Round Table strategy at St. Bridget's Church in Gdańsk, where all the most important "players" with Wałęsa came to headed.
Władysław Siła-Nowicki graduated from the Faculty of Law at the University of Warsaw in 1935. After graduation, he started attorney apprenticeship while working at the Department of Religious Denominations and Public Education (1936–1939). On January 1, 1938, he graduated from the Cavalry Reserve Officer Cadet School in Grudziądz (with the rank of a cavalry lieutenant).
After the aggression of the Third Reich against Poland, he fought as an officer of the 6th regiment of mounted shooters. After defeating the regiment on September 11, he decided to withdraw to Warsaw. He organized a group of survivors that took part in the defense of old Otwock. On September 19, he was seriously injured in his left forearm.
Ultimately, he managed to get to Warsaw, and then went to Beresteczek in the Soviet occupation, where on October 21 he took the previously planned wedding, and then returned to Warsaw. Here he became a soldier of the Service for Poland's Victory, later ZWZ-AK (he used the pseudonym Stefan). At that time, he was active in the underground Labor Party. In the years 1943–1944 he commanded the Kedyw team of the Home Army. He also fought in the Warsaw Uprising.
He continued his activity in the Home Army in the "Freedom and Independence" Association in Lublin, where in the years 1945–1946 he was also the vice-president of the board of the provincial Labor Party. He was arrested along with his subordinates on September 16, 1947 in Nysa while trying to escape to the West. He was tortured during the investigation. During a closed hearing on November 3, 1948 in the Military District Court in Warsaw, in addition to Władysław Siła-Nowicki and Maj. Hieronim Dekutowski, their subordinates: Capt. Stanisław Łukasik ps. "Ryś", see Jerzy Miatkowski pseud. "Zawada" - adjutant, Lieutenant Roman Gronski ps. "Żbik", Lt. Edmund Tudruj pseud. "Mundek", Lieutenant Tadeusz Pelak, ps. "Junak", lieutenant Arkadiusz Wasilewski pseud. "White". All the accused were dressed in Wehrmacht uniforms for propaganda and personal humiliation. They were sentenced to death by the Military District Court in Warsaw.
He was sent to a cell for "kaesowców", where there were more than a hundred people at that time. At the turn of January and February 1949, they made an attempt to escape - they decided to drill a hole in the ceiling and through the attic to get to the roof of one-story farm buildings, and from there, go down on the tied sheets and jump down onto the sidewalk at Rakowiecka Street. When there were only a dozen or so days to implement the plan, one of the criminal prisoners decided that the action was too risky and threw in the escapees, hoping for a leniency. Władysław Siła-Nowicki and Hieronim Dekutowski were imprisoned for a few days, where they were sitting naked, handcuffed. Bolesław Bierut, thanks to the intercession of Aldona Dzierżyńska, sister of Feliks Dzerzhinsky, who was related to the Nowicki family (two of Dzerzhinsky's brothers married two sisters of Władysław Siła-Nowicki's father), converted him to life imprisonment. The remaining co-accused in the case were sentenced to death on March 7, 1949 in the Mokotów prison in Warsaw. He served life sentences in Warsaw, Rawicz, Wronki and Strzelce Opolskie. He was released from prison as a result of an amnesty on December 1, 1956. He was rehabilitated in 1957.
After his release from prison, he was a defense attorney in rehabilitation trials of Home Army and WiN soldiers. From 1961 he was active in the Club of Catholic Intelligentsia in Warsaw. He was a legal advisor to the Polish Episcopate. He was one of the signatories of Letter 59.
He was a defender in political trials, incl. KOR, KPN, as well as members of "Solidarity" during the martial law period (including the trial of 21 [2]). From 1980 he was an advisor to the Independent Self-governing Trade Union "Solidarity". From 1986, on the part of the Polish Episcopate, he was a member of the Consultative Council to the Chairman of the State Council of the Polish People's Republic, Wojciech Jaruzelski. On its forum, he demanded an explanation of the circumstances of the Katyn massacre. He was a member of the authorities of the Christian-Democratic Labor Party (in 1989–1992 the president), which he reactivated in February 1989. His two daughters: Agnieszka Dąbrowska and Maria Nowicka-Marusczyk were also involved in opposition activities during the Polish People's Republic.
He took part in the Round Table Talks (from February 6 to April 5, 1989) on the coalition and government side. During the session, he requested that priests Stefan Niedzielak and Stanisław Suchowolec, murdered in the same year, be honored with a minute's silence (the statement was censored in the TVP report). He worked as an independent person in the Political Reform Team. As an independent candidate, he took part in the elections to the Contract Sejm, losing the rivalry in his constituency with Jacek Kuroń. He applied for the presidential election in 1990, but failed to collect the required 100,000. signatures. In the 1991 parliamentary elections, he unsuccessfully ran for the Seym from the Christian Democracy list.
"... I can state that the project of elections held at that time and thus absolutely undermines the hopes of society for a change in political relations in the field of political pluralism in Poland ..." - Władysław Siła-Nowicki on the 1989 elections.
By order of the President of the Republic of Poland of November 11, 1990 in exile Ryszard Kaczorowski was awarded the Commander's Cross of the Order of Polonia Restituta. Posthumously, by the decision of President Lech Kaczyński of August 28, 2006 "for outstanding merits in the activities for democratic changes in Poland, for achievements in professional and social work", he was awarded the Grand Cross of the Order of Polonia Restituta, which was handed over on September 1 of the same year, in during the celebration of the 26th anniversary of signing the August Agreements in Gdańsk.
“... Today when I remember my symbolic public overturning of the Round Table in 1991 in front of TVP cameras - I am proud of this gesture. But I wasn't the first. Attorney Władysław Siła-Nowicki, a participant of the Round Table, described his solidarity colleagues as the worst Polish accusation: targowica… “- Kornel Morawiecki.
Comments