„…W końcu wszystko powstało z wielkiego wybuchu. I to jest właśnie rzeczywistość. Od katastrofy do katastrofy. Najważniejsze to nie ulec lękowi i dokonywać wyborów…” – Tomasz Stańko.
"…Jazz szybko staje się nawykiem. Nic innego w życiu nie robię, granie na trąbce jest moim życiem. Dla mnie najważniejsza w jazzie jest improwizacja, tzn. rola kreatywności w błyskawicznym procesie tworzenia, w procesie równym trwaniu dzieła. Swoiste skojarzenia dźwiękowe, akty wyboru, filozofia błędu. Właściwie tworzę szyfry, które dają mi możliwość improwizacji. To możliwe, bo muzyka jest abstrakcyjna i nawet minimalna zmiana tempa daje całkowicie odmienną frazę. Mam swoje ulubione akordy, które mogę zmieniać tak, by w sekundę przechodziły z liryzmu w furię…" – Tomasz Stańko.
Tomasz Ludwik Stańko (ur. 11 lipca 1942 w Rzeszowie – zm. 29 lipca 2018 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie) – muzyk (trębacz jazzowy), kompozytor, nagrał około czterdziestu albumów autorskich, koncertował na całym świecie, skomponował muzykę do kilkudziesięciu filmów.
Edukację muzyczną rozpoczął w 1949, w podstawowej Krakowskiej Szkole Muzycznej, w klasie skrzypiec. W 1964 rozpoczął studia w Akademii Muzycznej w Krakowie, na Wydziale Instrumentalnym, w klasie trąbki, pod kierunkiem prof. Ludwika Lutaka. W 1969 obronił pracę dyplomową.
Młodzieńcze plany o karierze plastyka (Stańko dużo rysował i malował) uległy zmianie po pierwszych doświadczeniach jazzu na żywo – koncercie Dave’a Brubecka w 1958 w krakowskim klubie Rotunda. Z jazzem spotkał się po raz pierwszy dzięki audycjom w amerykańskim radiu „Voice of America”, uznanym przez władze PRL za wywrotowe.
W latach 1963–1967 Stańko koncertował z Jazz Darings, jednocześnie współpracował m.in.: z Michałem Urbaniakiem, Andrzejem Trzaskowskim, a w 1963 zadebiutował z Krzysztofem Komedą na Jazz Jamboree’63.
Na początku 1968 Komeda wyjechał do Stanów Zjednoczonych, a Stańko działał jako lider zespołu i na Jazz Jamboree ’68 zaprezentował już Tomasz Stańko Quintet, który szybko zdobył sławę w Polsce i na świecie. O którym po latach „Jazz Forum” (2011) pisał: „…Zespół ten do dziś uważany jest za jeden z kamieni milowych rozwoju sztuki i kultury jazzu w Polsce i Europie…”.
W 1971 roku Stańko współpracował z Krzysztofem Pendereckim oraz z fińskim perkusistą Edwardem Vesalą z którym był zaprzyjaźniony przez lata.
W 1985 roku powstał jeden z najbardziej nowatorskich składów Stańki: Freelectronic. Formacja wyprzedzała swoje czasy w wykorzystaniu nowych technologii i elektroakustycznych rozwiązań w swojej twórczości. Koncertowali w Polsce i w Europie. W 1988 roku koncert z Montreaux został wydany na płycie „The Montreux Performance”.
W 1993 roku powstał międzynarodowy kwartet: Stańko, Bobo Stenson, Anders Jormin, Tony Oxley i nagrali album „Bosonossa and Other Ballads”.
W latach 90. Stańko współpracował intensywnie z przedsiębiorstwem ECM. W 1994 roku nagrał album „Matka Joanna”, a w 1997 „Leosia”. Przebojem stała się w 1997 płyta „Litania”.
W 2005 roku kwartet nagrał płytę „Lontano” i odbył pierwszą trasę po Azji i Australii.
Od 1. dekady XXI wieku Stańko był regularnie notowany w ankiecie magazynu „DownBeat”, w pierwszej dziesiątce najlepszych trębaczy na świecie (w 2013 było to miejsce 7).
W 2003 roku został laureatem przyznanej po raz pierwszy Europejskiej Nagrody Jazzowej.
W 2005 roku skomponował i nagrał muzykę dla Muzeum Powstania Warszawskiego (Wolność w sierpniu, 2006).
W jednym z wywiadów Stańko tak mówił o wpływie Nowego Jorku na swoją muzykę: „…Generalnie to moja własna aktywność, wrażliwość tworzy dźwięki. Ale w Nowym Jorku łatwo znaleźć inspirację. Na Ziemi zawsze był jakiś punkt centralny – starożytne Ur, Babilon, Ateny, Rzym czy Aleksandria. Nowy Jork jest punktem centralnym dzisiejszego świata, gdzie Chiny i inne kultury wschodnie spotykają się z afrykańskimi, wszystko się w tym tyglu przewraca. To miasto wibruje, tętni, a człowiek automatycznie czuje w sobie większą energię…”.
W 2010 roku ukazała się w Polsce autobiografia artysty „Desperado”.
W 2011 roku Instytut Smithsoniana wydał sześciopłytową kompilację „Jazz: The Smithsonian Anthology”, odzwierciedlającą historię jazzu. Najstarsze, pierwsze nagranie antologii pochodzi z 1917 roku, ostatnie z 2003 roku. Jest to utwór Stańki „Suspended Night Variation VIII”. Artysta był jednym z niewielu Europejczyków wyróżnionych umieszczeniem w tym wydawnictwie.
Na początku 2000 roku, Stańko zamieszkał na Manhattanie i zaczął mieć regularne koncerty w nowojorskich klubach. Pamiętam, jak spotkaliśmy się w Nowym Jorku już wcześniej i pytał mnie – jak by to było, gdybym mieszkał gdzieś tu, staliśmy przy Times Square na Boadwayu? Powiedziałem mu wówczas – rano zjeżdżasz na śniadanie, już jesteś w atmosferze nowojorskiej, coś zobaczysz wokół siebie, zapiszesz, potem lunch i przygotowanie do występu w klubie… Uśmiechając się do mnie mówił – tak bym właśnie chciał.
Ale na poważną sesję zdjęciową umówiliśmy się na Powiślu w Warszawie, gdzie mieszkał – 8 października 2000 r. Data ta była wybrana z pełną premedytacją, gdyż chcieliśmy, aby w parku nieopodal jego mieszkania, był krajobraz jesienny i powstały zdjęcia, które myślę, że jeszcze nas bardziej do siebie zbliżyły. Od tego czasu już współpracowaliśmy ściślej, jak miałem dużą wystawę zdjęć 11 września 2002 w Muzeum Narodowym w Warszawie pod patronatem Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego w związku z rocznicą WTC September 11, 2001; grał na trąbce wstąsający utwór, do dziś pamiętam, jak dreszcze chodziły mi po plecach. Na tę wystawę, którą otwierał Prezydent Kwaśniewski, przyjechało kilkunastu strażaków i policjantów z Nowego Jorku w mundurach, patrzyłem na nich, też mieli łzy w oczach. Zresztą całe otwarcie transmitowała TVP1.
Drugi raz pamiętam, jak Stańko grał 12 września 2008 r. w Podkowie Leśnej na mojej wystawie, wówczas zrobiłem mu serię zdjęć jak grał. W Muz.Narodowym nie mogłem tego zrobić, gdyż musiałem siedzieć wśród prawie 200 zaproszonych wybitnych gości, wielu ministrów.
Muszę powiedzieć, że brakuje go bardzo i tych rozmów, które tyle dawały nowych pomysłów.
„…Dziewczyny koncertom dodają prestiżu. Zawsze instynktownie wypatruję lasek kręcących się wokół sceny. Miles Davies powiedział, że jeżeli na twoje koncerty nie przychodzą piękne kobiety, to lepiej przestań grać. I coś w tym jest, naprawdę…” – Tomasz Stańko.
PORTRAIT with HISTORY Tomasz Stańko (1942-2018)
"... In the end everything came from a big bang. And this is reality. From disaster to disaster. The most important thing is not to be afraid and make choices ... ”- Tomasz Stańko.
"... Jazz is quickly becoming a habit. I don't do anything else in life, playing the trumpet is my life. For me, improvisation is the most important thing in jazz, i.e. the role of creativity in the rapid creation process, in the process equal to the duration of the work. Specific sound associations, acts choice, philosophy of error. Actually, I create ciphers that give me the opportunity to improvise. It's possible, because the music is abstract and even a minimal change in tempo gives a completely different phrase. I have my favorite chords that I can change so that they go from lyricism to fury in a second ... "- Tomasz Stańko.
Tomasz Ludwik Stańko (born on July 11, 1942 in Rzeszów - died on July 29, 2018 in Warsaw, buried at the Powązki Military Cemetery in Warsaw) - musician (jazz trumpeter), composer, recorded about forty albums, toured around the world, composed music for dozens of films.
He began his musical education in 1949, in the primary Krakow Music School, in the violin class. In 1964 he began studying at the Academy of Music in Krakow, the Instrumental Department, in the trumpet class, under the supervision of prof. Ludwik Lutak. In 1969 he defended his thesis.
Youthful career plans for an artist (Stańko drew and painted a lot) changed after the first live jazz experience - a concert by Dave Brubeck in 1958 at the Krakow club Rotunda. He met jazz for the first time thanks to broadcasts on the American radio "Voice of America", which was considered subversive by the PRL authorities.
In the years 1963–1967 Stańko toured with Jazz Darings, at the same time he collaborated with, among others: Michał Urbaniak, Andrzej Trzaskowski, and in 1963 he debuted with Krzysztof Komeda on Jazz Jamboree'63. At the beginning of 1968, Komeda went to the United States, and Stańko acted as the band's leader, and Tomasz Stańko Quintet presented the Jazz Jamboree '68, who quickly gained fame in Poland and in the world. About which after years of "Jazz Forum" (2011) he wrote: "... This band is still considered one of the milestones in the development of jazz art and culture in Poland and Europe ...". In 1971, Stańko collaborated with Krzysztof Penderecki and the Finnish drummer Edward Vesala with whom he had been friends for years. In 1985, one of Stańko's most innovative compositions was created: Freelectronic. The formation was ahead of its time in the use of new technologies and electroacoustic solutions in their work. They performed in Poland and in Europe. In 1988, the Montreaux concert was released on the album "The Montreux Performance". In 1993, an international quartet was created: Stańko, Bobo Stenson, Anders Jormin, Tony Oxley and recorded the album "Bosonossa and Other Ballads". In the 1990s, Stańko cooperated intensively with the ECM enterprise. In 1994 he recorded the album "Matka Joanna" and in 1997 "Leosia". The hit "Litany" became a hit in 1997. In 2005, the quartet recorded the album "Lontano" and made its first tour in Asia and Australia. From the first decade of the 21st century, Stańko was regularly listed in the survey of DownBeat magazine, in the top ten best trumpet players in the world (in 7th place in 2013). In 2003, he was awarded the European Jazz Award for the first time.
In 2005 he composed and recorded music for the Warsaw Uprising Museum (Freedom in August, 2006).
In one of the interviews, Stańko said about the influence of New York on his music: "... Generally it is my own activity, sensitivity creates sounds. But it's easy to find inspiration in New York. There has always been a focal point on Earth - ancient Ur, Babylon, Athens, Rome and Alexandria. New York is the focal point of today's world, where China and other Eastern cultures meet with African, everything in this crucible falls over. This city vibrates, pulsates, and you automatically feel more energy in you ... ".
In 2010, the autobiography of the artist "Desperado" appeared in Poland.
In 2011, the Smithsonian Institute released the six-disc compilation Jazz: The Smithsonian Anthology, reflecting the history of jazz. The oldest, first anthology recording is from 1917, the last from 2003. This is Stańko's song "Suspended Night Variation VIII". The artist was one of the few Europeans distinguished by placing in this publishing house.
In early 2000, Stanko settled in Manhattan and began to have regular concerts in New York clubs. I remember when we met in New York before and he asked me - how would it be if I lived somewhere here, we stood at Times Square on Boadway? I told him then - in the morning you go down for breakfast, you are already in the New York atmosphere, you will see something around you, write down, then lunch and preparation for the club performance ... Smiling at me - I would like to.
But we made an appointment for a serious photo session in Powiśle in Warsaw, where he lived - October 8, 2000. This date was chosen with full premeditation, because we wanted the autumn park in the park near his apartment and there were photos that I think are still they brought us closer together. Since then, we have already cooperated more closely, as I had a large photo exhibition on September 11, 2002 at the National Museum in Warsaw under the patronage of President Aleksander Kwasniewski in connection with the WTC anniversary September 11, 2001; he was playing a tragic song on the trumpet, I still remember how shivers went down my back. Over a dozen firemen and policemen from New York in uniforms came to this exhibition, opened by President Kwasniewski, I also looked at them, they also had tears in their eyes. Anyway, the whole opening was broadcast by TVP1.
I remember the second time Stańko played on 12 September 2008 in Podkowa Leśna at my exhibition, then I took a series of photos of him as he played. In the National Museum, I couldn't do it because I had to sit among almost 200 prominent guests, many ministers.
I have to say that he lacks much and those conversations that gave so many new ideas.
"... Girls give the concerts prestige. I always instinctively look out for the girls around the stage. Miles Davies said if beautiful women don't come to your concerts, you'd better stop playing. And there is something to it, really ... "- Tomasz Stańko.
Comments