W Nowym Jorku zmarła w czwartek 2 kwietnia 2020 osobista sekretarka premiera i Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego – Walentyna Janta-Połczyńska (1913-2020) – miała 107 lat. Mówcie co chcecie, ale to piękny wiek, a co ważniejsze do końca była aktywna.
Walentynę Jantę-Połczyńską odwiedziłem po raz pierwszy i fotografowałem, czterdzieści lat temu, w listopadzie 1980 r., mam jeszcze w notesie stary jej adres: 88-28 43rd. Ave., Elmhurst na Queens w Nowym Jorku. Zdałem sobie dziś sprawę, że to naprawdę było dawno temu, negatyw z jej zdjęciami ma numer 88, a przecież do końca tradycyjnej fotografii, było ich tysiące.
Pamiętam, że zanim zaczęłem robić zdjęcia, prowadziliśmy długą rozmowę na temat starodruków, białych kruków…, którymi bylyśmy otoczeni w jej mieszkaniu, gdyż przez lata prowadziła antykwariat. Po pewnym czasie zapominałem się, że jestem w Nowym Jorku, a nie w Warszawie. Jej portret, który wówczas zrobiłem, był pokazany wśród 100 innych wybitnych postaci na mojej pierwszej indywidualnej wystawie w maju 1981 r. w Nowym Jorku. Namawiała mnie na katalog z wystawy, był to mój początek w Nowym Jorku, nie miałem pieniędzy, po napadzie na mnie, na 42nd Street i kradzieży mi sprzętu fotograficznego. Mówiła zdecydowanie, trzeba zrobić publikację, aby coś pozostało, oprócz indywidualnych wspomnień ludzi, które wcześniej czy później się kończą. Oczywiście miała racje, katalog wyszedł i jest tam jej zdjęcie.
Janta-Połczyńska urodziła się w roku 1913 roku we Lwowie w pochodzącej z Anglii rodzinie inżyniera i przemysłowca naftowego Williama Stockera. W roku 1938 wyjechała na studia do Londynu. Po wybuchu II wojny światowej i utworzeniu Rządu RP na uchodźstwie pełniła funkcję osobistej sekretarki generała Sikorskiego, z którym współpracowała aż do jego śmierci w latach 1940-1943 roku. Była ostatnim z żyjących pracowników polskiego rządu emigracyjnego.
Do jej zadań należało m.in. spisywanie raportów emisariusza władz Polskiego Państwa Podziemnego Jana Karskiego. Była też spikerką rozgłośni radiowej Świt nadającej z Anglii programy do okupowanej Polski.
Po wojnie wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, gdzie poślubiła w roku 1949 pisarza, dziennikarza i podróżnika Aleksandra Jantę-Połczyńskiego. Po przybyciu do Nowego Jorku prowadzili razem popularny antykwariat unikalnych starodruków.
Ich dom w dzielnicy Elmhurst był ostoją polskości i miejscem spotkań elit emigracyjnych. Gościli w nim m.in. Czesław Miłosz, Jerzy Giedroyć, Jan Karski, Witold Gombrowicz i Marek Hłasko, aby wymienić kilku.
Muszę powiedzieć, że dużo rozmawialiśmy o już nieżyjącym jej mężu Aleksandrze Stanisławie Janta-Połczyńskim (ur. 11 grudnia 1908 w Poznaniu ) wybitnym prozaiku, poecie, dziennikarzu, publicyście, tłumaczu, kolekcjonerze, bibliofilu, można by dalej wymieniać.
Pochodził z rodziny ziemiańskiej, właścicieli pałacu w Małej Komorzy pod Tucholą.
Studiował polonistykę i ekonomię na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie był członkiem poznańskiej grup literackich „Loża” i „Klub Szyderców”. Współpracował z pismami: „Kurier Warszawski”, „Gazeta Polska”. Jeszcze przed II wojną światową objechał dwa razy glob, w czasie, których przeprowadził wywiady m.in. z Mahatmą Ghandim, Charliem Chaplinem, Rooseveltem…. Wybuch II wojny światowej zastał go w Paryżu.
Po wybuchu II wojny światowej pracował początkowo jako korespondent wojenny.
W 1944 został skierowany do pracy w Polish Information Center w Nowym Jorku odbył podróże po USA, informując o polskim czynie zbrojnym. W tym samym roku rozpoczął służbę w 1 Dywizji Pancernej, był korespondentem wojennym, walczył w Belgii i Holandii. Współpracował z czasopismem „Polska Walcząca”.
Po II wojnie światowej przebywał na emigracji w 1945 osiedlił się w Nowym Jorku. Współpracował z paryską „Kulturą” Jerzego Giedroycia i „Tygodnikiem Polskim”. W lipcu 1948 na dwa miesiące przyjechał do Polski, swoją relację z wizyty opublikował częściowo na łamach „Kultury” pod tytułem „Wracam z Polski”. Pozytywny obraz odbudowy kraju po II wojnie światowej i pominięcie w reportażu totalitarnego charakteru państwa komunistycznego spotkało się z gwałtowną krytyką kół emigracyjnych, o zdradę oskarżyli go Jan Lechoń.
Debiutował w 1928 wspomnieniami myśliwskimi O świcie, rozgłos przyniosły mu reportaże opublikowane w prasie oraz w tomach Patrzę na Moskwę (1933), W głąb ZSRR (1933), Made in Japan (1935), Odkrycie Ameryki (1935), w 1949 wydał głośny tom reportaży Wracam z Polski. Warszawa-Wrocław-Kraków-Poznań-Szczecin-Życie-Polityka-Gospodarka-Sztuka-Ludzie i Zagadnienia, Nowe odkrycie Ameryki (1973), szkice i reportaże Księga podróży, przygód i wspomnień (1967) oraz Pamiętnik indyjski (1970), eseje Przyjemnie zapoznać (1972). W sumie pozostawił po sobie ponad 60 książek i ponad tysiąc artykułów.
W 1966 otrzymał prestiżową Nagrodę Fundacji Jurzykowskiego. Zmarł 19 sierpnia 1974 na Long Island w USA, w 1975 jego prochy sprowadzono z USA i pochowano na Cmentarzu Powąskowskim w Warszawie.
Walentyna Janta-Połczyńska właściwie do końca życia się udzielała publicznie, obserwowałem to przez lata. W szkole dokształcającej im. Aleksandra Janty-Połczyńskiego w Lakewood, w stanie New Jersey, ustanowiła stypendium imienia swojego męża. Szkoła wybrała ją w roku 2017 honorowym Marszałkiem Parady Pułaskiego.
Zbiory z antykwariatu, w tym mapy, rękopisy, dokumenty historyczne, starodruki, Janta-Połczyńska przekazała po śmierci męża do Biblioteki Narodowej w Warszawie. To bardzo dobry ruch dla polskiej kultury, że cenne rzeczy nie przepadają.
W 2011 roku otrzymała medal Zasłużony dla Kultury Polskiej - Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a w 2016 została jej przyznana pierwsza Nagroda Specjalna Orła Jana Karskiego.
Walentyna Janta-Połczyńska była ostatnim z żyjących pracowników Rządu RP na Wychodźstwie. W latach 1940-1943 pełniła funkcję osobistej sekretarki premiera i Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego. W czasie drugiej wojny światowej pracowała również jako spikerka tajnej radiostacji Świt, która swoją siedzibę miała pod Londynem, a program nadawała na teren okupowanej Polski. Naczelny Wódz powierzył jej także spisywanie raportów Jana Karskiego i przygotowywanie ich maszynopisów.
Po wojnie wyjechała do Stanów Zjednoczonych, gdzie w 1949 roku, w miejscowości Warsaw koło Buffalo, zawarła związek małżeński ze znanym pisarzem, poetą, dziennikarzem i działaczem Aleksandrem Jantą-Połczyńskim. Kilka lat później kupili dom na nowojorskim Elmhurst, który wyremontowali własnymi rękami. Był on ostoją polskości. Odwiedzali go pisarze, ludzie związani z polską kulturą i sztuką oraz znane osobistości m.in.: Czesław Miłosz, Jerzy Giedroyc, Jan Karski, Witold Gombrowicz i Marek Hłasko. Znajomymi i gośćmi Walentyny i Aleksandra Jantów-Połczyńskich byli też m.in.: Mahatma Gandhi, Vladimir Nabokov, Charlie Chaplin i Karol Szymanowski.
Walentyna Janta-Połczyńska wraz z mężem prowadziła również antykwariat słowiański, którego cenne zbiory, między innymi dawne mapy Polski, rękopisy, dokumenty historyczne, starodruki, przekazała po jego śmierci do Biblioteki Narodowej w Warszawie. Pracowała również w misji irackiej przy ONZ.
W 2011 roku została odznaczona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego medalem Zasłużony dla Kultury Polskiej, a w 2016 roku otrzymała Nagrodę Orła Jana Karskiego.
PORTRAIT with HISTORY Walentyna Janta-Połczyńska (1913-2020)
In New York, on Thursday, April 2, 2020, the personal secretary of the Prime Minister and Commander-in-Chief, General Władysław Sikorski - Walentyna Janta-Połczyńska (1913-2020) - was 107 years old. Say what you want, but it's a beautiful age, and more importantly she was active until the end.
I visited Valentine Janta-Połczyńska for the first time and photographed forty years ago, in November 1980, I still have her old address in my notebook: 88-28 43rd. Ave., Elmhurst, Queens, New York. I realized today that it really was a long time ago, the negative of her photos is number 88, and by the end of traditional photography, there were thousands of them.
I remember that before I started taking pictures, we had a long conversation about antique prints, white crows ... with which we were surrounded in her apartment, because for years she ran an antique shop. After some time, I forgot that I was in New York, not Warsaw. Her portrait, which I made then, was shown among 100 other outstanding figures at my first solo exhibition in May 1981 in New York. She urged me for a catalog from the exhibition, it was my beginning in New York, I had no money after a robbery on 42nd Street and theft of photographic equipment. She said definitely, you need to make a publication so that something remains, in addition to individual memories of people who end sooner or later. Of course she was right, the catalog came out and her picture is there.
Janta-Połczyńska was born in 1913 in Lviv in the family of England's oil engineer and industrialist William Stocker. In 1938 she went to study in London. After the outbreak of World War II and the creation of the Polish Government-in-Exile, she was the secretary of General Sikorski, with whom she collaborated until his death in 1940-1943. She was the last of the living employees of the Polish government in exile.
Her tasks included writing reports of the emissary of the authorities of the Polish Underground State Jan Karski. She was also an announcer of the Świt radio station broadcasting programs from England to occupied Poland. After the war, she emigrated to the United States, where she married in 1949 the writer, journalist and traveler Aleksander Janta-Połczyński. After arriving in New York, they ran a popular antique book store with unique antique prints. Their home in the Elmhurst district was a mainstay of Polishness and a meeting place for emigre elites. They hosted in it, among others Czesław Miłosz, Jerzy Giedroyć, Jan Karski, Witold Gombrowicz and Marek Hłasko, to name a few. I must say that we talked a lot about her late husband, Alexander Stanisław Janta-Połczyński (born on December 11, 1908 in Poznań), an outstanding prose writer, poet, journalist, journalist, translator, collector, and bibliophile, one could further mention. He came from a landed family, the owners of the palace in Mała Komora near Tuchola. He studied Polish studies and economics at the University of Poznań, where he was a member of the Poznań literary groups "Loża" and "Szyderców Club". He collaborated with the magazines: Kurier Warszawski and Gazeta Polska. Even before World War II, he toured the globe twice, during which he interviewed with Mahatma Ghandi, Charlie Chaplin, Roosevelt ... The outbreak of World War II found him in Paris. After the outbreak of World War II, he initially worked as a war correspondent. In 1944 he was directed to work at the Polish Information Center in New York. He traveled around the USA informing about the Polish military action. In the same year, he began serving in the 1st Armored Division, was a war correspondent, fought in Belgium and the Netherlands. He collaborated with the Polish Fighting Poland magazine.
After the Second World War, he lived abroad in 1945 and settled in New York. He collaborated with Jerzy Giedroyc's Paris 'Culture' and 'Polish Weekly'. In July 1948 he came to Poland for two months, he partly published his account of the visit in "Kultura" under the title "I am coming back from Poland". The positive image of the reconstruction of the country after World War II and the omission in the reportage of the totalitarian character of the communist state met with violent criticism of emigration circles, accused of treason by Jan Lechoń. He made his debut in 1928 with hunting memories At dawn, he got notoriety for his reports published in the press and in the volumes I Look at Moscow (1933), Into the USSR (1933), Made in Japan (1935), Discovery of America (1935), in 1949 he published a loud volume I'm coming back from Poland. Warsaw-Wrocław-Kraków-Poznań-Szczecin-Życie-Politics-Economy-Art-People and Issues, New Discovery of America (1973), sketches and reportages Book of travels, adventures and memories (1967) and Indian Diary (1970), essays Pleasant read (1972). In total, he left over 60 books and over a thousand articles. In 1966 he received the prestigious Jurzykowski Foundation Award. He died on August 19, 1974 on Long Island, USA, in 1975 his ashes were brought from the USA and buried at the Powąski Cemetery in Warsaw.
Walentyna Janta-Połczyńska had been publicly active until the end of her life, I had been observing this for years. In the additional school Aleksander Janty-Połczyński in Lakewood, New Jersey, set up her husband's scholarship. The school chose her in 2017 as the honorary marshal of the Pulaski Parade.
Janta-Połczyńska donated collections from the antique shop, including maps, manuscripts, historical documents, antique prints, to the National Library in Warsaw after her husband's death. It is a very good move for Polish culture that valuable things are not lost.
In 2011 she received the Medal of Merit for Polish Culture - the Ministry of Culture and National Heritage, and in 2016 she was awarded the first Special Award of the Eagle of Jan Karski.
Walentyna Janta-Połczyńska was the last of the living employees of the Polish Government in Exile. In the years 1940-1943 she served as the personal secretary of the prime minister and commander-in-chief, general Władysław Sikorski. During World War II, she also worked as an announcer for the secret Świt radio station, which had its headquarters near London, and broadcasted the program to occupied Poland. The commander-in-chief also entrusted her with writing Jan Karski's reports and preparing their typescripts.
After the war, she left for the United States, where in 1949, in Warsaw near Buffalo, she married a well-known writer, poet, journalist and activist Aleksander Janta-Połczyński. A few years later they bought a house on New York Elmhurst, which they renovated with their own hands. He was a mainstay of Polishness. He was visited by writers, people associated with Polish culture and art, and well-known personalities, including Czesław Miłosz, Jerzy Giedroyc, Jan Karski, Witold Gombrowicz and Marek Hłasko. Friends and guests of Walentyna and Aleksander Janty-Połczyński were also: Mahatma Gandhi, Vladimir Nabokov, Charlie Chaplin and Karol Szymanowski.
Walentyna Janta-Połczyńska and her husband also ran a Slav antiquarian bookshop, whose valuable collections, including old maps of Poland, manuscripts, historical documents and antique prints, were transferred to the National Library in Warsaw after his death. She also worked in the Iraqi mission at the UN.
In 2011, she was awarded the Medal of Merit for Polish Culture by the Ministry of Culture and National Heritage, and in 2016 she received the Jan Karski Eagle Award.
