PORTRET z HISTORIĄ Robert Satanowski

Robert Satanowski (ur. 20 czerwca 1918 w Łodzi, zm. 9 sierpnia 1997 we Wrocławiu) – dyrygent, generał brygady, poseł na Sejm PRL IX kadencji z ramienia PZPR.  

Ukończył łódzkie Gimnazjum Humanistyczne im. ks. Ignacego Skorupki. Studiował 6 semestrów na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Podczas studiów wstąpił do OMS „Życie”. W czasie okupacji pracował początkowo jako nauczyciel, a w 1942 był zatrudniony w punkcie medycznym w Jenórach. Na przełomie 1942/1943 zorganizował Zgrupowanie Partyzanckie „Jeszcze Polska nie zginęła”, podległe dowództwu partyzantki radzieckiej i objął nad nim dowodzenie. Zgrupowanie pozostawało niezależne od innych polskich organizacji podziemnych, działało na Wołyniu, jego stan liczebny wynosił ok. 1000 ludzi. Obok walki z niemieckim okupantem zgrupowanie prowadziło działalność ochronną ludności polskiej przed działalnością ukraińskiego nacjonalistycznego podziemia. 

Nawiązał ścisłą współpracę z Ukraińskim Sztabem Ruchu Partyzanckiego, dzięki czemu poznał Chruszczowa. 13 lutego 1944 otrzymał od Związku Patriotów Polskich stopień pułkownika. W marcu 1944 zreorganizował zgrupowanie w strukturę dwóch brygad i objął bezpośrednie dowodzenie nad drugą z nich. Po zajęciu Wołynia przez Armię Czerwoną zgrupowanie rozwiązano, część partyzantów wcielono do ludowego Wojska Polskiego, inni przeszli na Lubelszczyznę i weszli w skład oddziałów podległych Polskiemu Sztabowi Partyzanckiemu. Satanowski został dowódcą 4 brygady nowego ugrupowania. W tym czasie stoczył 12 potyczek i dwa całodniowe boje. Następnie pełnił różne funkcje w Wojsku Polskim.

  Po wojnie ukończył kurs w Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego w Moskwie. Został dowódcą 49 pp, po czym zajmował inne stanowiska służbowe do komendanta Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej włącznie. Na własną prośbę został zwolniony z wojska 11 listopada 1949 w stopniu komandora.  Poświęcił się karierze artystycznej, zaczynając od posady kierownika muzycznego Polskiego Radia w Gdańsku. W 1951 ukończył Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Łodzi i został dyrygentem Państwowej Filharmonii w Lublinie (1951–1954), następnie został kierownikiem artystycznym Państwowej Filharmonii w Bydgoszczy (1954–1958). Nie zaniedbując wykonywania klasycznych arcydzieł światowej literatury muzycznej, wprowadzał szereg cennych i interesujących pozycji repertuarowych.  W latach 1958–1960 kształcił się w studium reżyserii Waltera Felsensteina i w studium dyrygentury Herberta von Karajana. Był dyrektorem Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, Opery Krakowskiej, Opery Wrocławskiej, w 1970 był też stałym dyrygentem gościnnym Opery w Zurychu. W okresie od 1 lutego 1982 do 15 stycznia 1991 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Wielkiego w Warszawie. 15 września 1988 został mianowany generałem brygady. 

W ostatnim okresie życia przeniósł się na Dolny Śląsk, do Radochowa i współpracował z Filharmonią w Jeleniej Górze. Ostatnie swoje koncerty poprowadził 24 i 25 maja 1997 podczas „Gali Operowej”, wieńczącej obchody 40-lecia sceny muzycznej w Bydgoszczy.

„…Roberta Satanowskiego spotkałem i fotografowałem 1 września 1989 r. w Teatrze Wielkim w Warszawie. W 50. rocznicę wybuchu II wojny światowej, zorganizował w Teatrze Wielkim uroczysty koncert transmitowany przez europejskie telewizje; uczestniczyli w nim tak sławni artyści, jak aktorka Liv Ullmann, a dyrygował (jedyny raz w Polsce) Leonard Bernstein - https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-leonard-bernstein. Satanowski, prowadzący na tym koncercie hymn Jeszcze Polska nie zginęła, figurował obok Bernsteina na plakacie…” – Czesław Czapliński.

W latach 1985–1989 był posłem na Sejm PRL. W latach 1985–1990 był członkiem Rady Naczelnej ZBoWiD. W 1983 został wybrany w skład Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W latach 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego. 11 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70 rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę, którego przewodnictwo objął I sekretarz KC PZPR gen. armii Wojciech Jaruzelski. 

Posiadał liczne odznaczenia bojowe i wojskowe, w tym Order Krzyża Grunwaldu III kl., Krzyż Walecznych Krzyż Partyzancki, Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk, Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”, Medal Partyzancki I stopnia, a także odznaczenia cywilne – Order Sztandaru Pracy I klasy (1964), Krzyż Komandorski z Gwiazdą (1980) i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal 40-lecia Polski Ludowej, Order Czerwonego Sztandaru, Krzyż Wielki Orderu Zasługi RFN i odznaczenia czechosłowackie. 

Był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Zofia Dróżdż-Satanowska – pisarka i dziennikarka, drugą – Danuta Balicka – aktorka bydgoskiego teatru oraz teatrów Poznania i Wrocławia, zaś trzecią chórzystka Grażyna Ikowska. Jego syn z pierwszego małżeństwa, Jerzy Satanowski, jest kompozytorem muzyki teatralnej i rozrywkowej.

PORTRAIT with HISTORY Robert Satanowski  

Robert Satanowski (born June 20, 1918, in Łódź; died August 9, 1997, in Wrocław) – conductor, brigadier general, and member of the 9th term of the Polish People's Republic Sejm (parliament) representing the Polish United Workers' Party (PZPR). He graduated from the Father Ignacy Skorupka Humanities High School in Łódź. He studied for six semesters at the Faculty of Mechanical Engineering at the Warsaw University of Technology. During his studies, he joined the OMS "Życie" (Life) movement. During the occupation, he initially worked as a teacher, and in 1942, he was employed at a medical facility in Jenóry. At the turn of 1942/43, he organized the Guerrilla Group "Jeszcze Polska nie zginęła" (Poland Is Not Yet Lost), subordinate to Soviet partisan command, and assumed command of it. The group remained independent of other Polish underground organizations and operated in Volhynia, with approximately 1,000 men. In addition to fighting against the German occupiers, the group carried out activities to protect the Polish population against the activities of the Ukrainian nationalist underground.  

He established close cooperation with the Ukrainian Guerrilla Movement Staff, through which he met Khrushchev. On February 13, 1944, he received the rank of colonel from the Union of Polish Patriots. In March 1944, he reorganized the group into two brigades and took direct command of the second. After the Red Army occupied Volhynia, the group was disbanded, and some partisans were incorporated into the Polish People's Army, while others moved to the Lublin region and became part of units subordinate to the Polish Guerrilla Staff. Satanovsky became commander of the 4th Brigade of the new group. During this time, he fought 12 skirmishes and two all-day battles. He subsequently held various positions in the Polish Army.  

After the war, he completed a course at the Mikhail Frunze Military Academy in Moscow. He became commander of the 49th Infantry Regiment, after which he held other positions, including commandant of the Naval Officers' School. At his own request, he was discharged from the army on November 11, 1949, with the rank of commander. He devoted himself to his artistic career, beginning as music director of Polish Radio in Gdańsk. In 1951, he graduated from the State Higher School of Music in Łódź and became conductor of the State Philharmonic in Lublin (1951–1954), then became artistic director of the State Philharmonic in Bydgoszcz (1954–1958). While not neglecting the performance of classical masterpieces of world music literature, he introduced a number of valuable and interesting repertoire pieces.  

From 1958 to 1960, he studied directing with Walter Felsenstein and conducting with Herbert von Karajan. He was director of the Stanisław Moniuszko Grand Theatre in Poznań, the Kraków Opera, and the Wrocław Opera, and in 1970, he was also a permanent guest conductor at the Zurich Opera. From February 1, 1982, to January 15, 1991, he was the general and artistic director of the Grand Theatre in Warsaw. On September 15, 1988, he was promoted to brigadier general. In the final years of his life, he moved to Lower Silesia, to Radochów, and collaborated with the Jelenia Góra Philharmonic. He conducted his last concerts on May 24 and 25, 1997, during the "Opera Gala," concluding the celebrations of the 40th anniversary of the Bydgoszcz music scene.  

"...I met and photographed Robert Satanowski on September 1, 1989, at the Grand Theatre in Warsaw. On the 50th anniversary of the outbreak of World War II, he organized a gala concert at the Grand Theatre, broadcast on European television. It was attended by such famous artists as actress Liv Ullmann, and conducted (for the only time in Poland) by Leonard Bernstein - https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-leonard-bernstein.

Satanowski, who led the anthem "Poland Is Not Yet Lost" at this concert, appeared alongside Bernstein on a poster..." – Czesław Czapliński.  

From 1985 to 1989, he was a member of the Sejm (lower house of parliament) of the Polish People's Republic. From 1985 to 1990, he was a member of the Supreme Council of the Union of Fighters for Freedom and Democracy (ZBoWiD). In 1983, he was elected to the National Council of the Polish-Soviet Friendship Society. From 1986 to 1989, he was a member of the National Grunwald Committee. On November 11, 1988, he joined the Honorary Committee for the Celebration of the 70th Anniversary of Poland Regaining Independence, chaired by Army General Wojciech Jaruzelski, First Secretary of the Central Committee of the Polish United Workers' Party.         

He received numerous combat and military decorations, including the Order of the Cross of Grunwald, Class III, the Cross of Valor, the Partisan Cross, the Oder-Neisse-Baltic Medal, the Medal "For the Victory over Germany in the Great Patriotic War of 1941–1945," the Partisan Medal, Class I, as well as civilian decorations – the Order of the Banner of Labor, Class I (1964), the Commander's Cross with Star (1980), the Knight's Cross of the Order of Polonia Restituta, the Medal of the 40th Anniversary of the People's Republic of Poland, the Order of the Red Banner, the Grand Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany, and Czechoslovak decorations.  

He was married three times. His first wife was Zofia Dróżdż-Satanowska, a writer and journalist; his second wife was Danuta Balicka, an actress with the Bydgoszcz theater and theaters in Poznań and Wrocław; and his third wife was Grażyna Ikowska, a chorister. His son from his first marriage, Jerzy Satanowski, is a composer of theatre and popular music.