„…O Lwowie mówiło się, że to „wesołe miasto”. I to jest prawda, aż do czasu wojny panowała tam otwartość i wesołość. Ludzie byli życzliwi; cudowne pomieszanie: Polacy, Ukraińcy, Żydzi. To była Europa, tyle że Wschodnia, ale o wiele cieplejsza i bardziej ludzka…” – Bogusław Schaeffer.
Lwów (ukr. Львів, Lviv) – miasto na Ukrainie, ośrodek administracyjny obwodu lwowskiego i rejonu lwowskiego.
Lwów jest położony na pograniczu wschodniego Roztocza (Roztocze Lwowskie) i Wyżyny Podolskiej, nad rzeką Pełtwią. Jest ważnym ośrodkiem przemysłowym, węzłem lotniczym, kolejowym i drogowym. Na początku 2021 roku, z liczbą mieszkańców wynoszącą niemal 718 tys., Lwów zajmował siódme miejsce wśród najludniejszych ukraińskich miast.
Założony ok. 1250 przez władcę Rusi Halicko-Włodzimierskiej Daniela, który nazwał miasto Lwowem na cześć swojego syna Lwa. W latach 1349–1370 w składzie Królestwa Polskiego, 1370–1387 w składzie Królestwa Węgier, od 1387 do 1772 ponownie w składzie Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów (od 1569), od 1434 był stolicą województwa ruskiego Korony. Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla. Lwów uzyskał prawo składu przed 1379 rokiem. Od pierwszego rozbioru (1772) pod władzą Austrii, jako stolica Królestwa Galicji i Lodomerii – kraju koronnego w składzie Austro-Węgier, aż do ich upadku (1918). W okresie zaborów był jednym z najważniejszych ośrodków nauki, oświaty i kultury polskiej oraz centrum politycznym i stolicą Galicji.
„…Lwów – to śliczne miasto. Nie przypuszczałem, aby taki Lwów, który byle jaki Niemczyna nazywa sobie od niechcenia Lembergiem – mógł istnieć u nas. Bez żadnego wątpienia ładniejszy jest niż Kraków, a prawie tak ładny jak Praga. Jest to w całym znaczeniu tego wyrazu miasto europejskie, piękne, czyste, urozmaicone, ciekawe dla zwiedzających i żywotne, jako stolica kraju (w znaczeniu austriackim tego wyrazu) – tylko nie fabryczne…” – Stefan Żeromski (w liście do narzeczonej, 13 kwietnia 1892).
Wielu wybitnych Polaków, których fotografowałem urodziło się we Lwowie, o którym mi opowiadało m.in. Stanisław Ulam (1909-1984) matematyk, którego spotkałem w Nowym Jorku, przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej, współtwórca amerykańskiej bomby termojądrowej, Adam Hanuszkiewicz, Halina Kunicka, Andrzej Żuławski, Stanisław Lem, Wojciech Kilar, Jacek Kuroń, Wojciech Pszoniak, a Adam Zagajewski (1945-2021) napisał Jechać do Lwowa – wiersz dedykowany rodzicom „…Z którego dworca jechać do Lwowa, jeżeli nie we śnie, o świcie…”.
Ale najbardziej oprócz fotografowania niezwykłego miasta, usytuowanego na siedmiu wzgórzach, chciałem odszukać ślady wybitnego malarza Jana Styki, który urodził się 8 kwietnia 1858 roku we Lwowie. Pierwsza moja książka jaka ukazała się w Nowym Jorku w 1988 r. pt. „Saga rodu Styków” dotyczyła Jana Styki i jego dwóch synów, również wybitnych malarzy Tadeusza i Adama.
W lwowskim gimnazjum na utalentowanego chłopaka uwagę zwrócił nauczyciel rysunku, potem studiował malarstwo na wielu uczelniach – w Wiedniu, Rzymie, Paryżu, a w Krakowie pod okiem samego mistrza Jana Matejki. To dzięki jego wpływom obrazy Styki zdają się być tak podobne do wielkich narodowych dzieł wspaniałego nauczyciela i później przyjaciela. Po studiach zamieszkał we Lwowie, gdzie miał pracownię i właśnie tę pracownie odszukałem i stografowałem 3 października 2005, kiedy odwiedziłem Lwów. Jan Styka był autorem 4 panoram (obraz wys. 15 metrów i długości 120 metrów) dla pierwszej „Panoramy Racławickiej” wybudowano specjalny budynek na Powszechną Wystawę Krajową we Lwowie 1894 r. Budynek wzniesiony między innymi pawilonami wystawowymi w parku Stryjskim w kształcie rotundy wg proj. Ludwika Ramułta. Dziś “Panorama Racławicka” Styki jest w specjalnie wziesionym budynku we Wrocławiu. A inna panorami Styki „Golgota” (15x60 metrów) jest w Los Angeles.
W listopadzie 1918 przedmiot zbrojnego sporu terytorialnego odradzającego się państwa polskiego i Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, proklamowanej przez ukraińskich polityków Galicji Wschodniej. Od 23 grudnia 1920 do 16 sierpnia 1945 stolica województwa lwowskiego II Rzeczypospolitej, największe miasto tzw. Małopolski Wschodniej. Jedno z sześciu wielkich miast II Rzeczypospolitej (trzecie co do wielkości w kraju), obok największej z nich Warszawy, Łodzi, Poznania, Krakowa i najmniejszego Wilna.
W okresie II wojny światowej pod okupacją sowiecką, niemiecką i ponownie sowiecką. W konsekwencji decyzji mocarstw wielkiej trójki zapadłych na konferencji jałtańskiej znalazł się w granicach USRR, a ludność polska została wysiedlona przez władze sowieckie. Od 1991 w granicach niepodległej Ukrainy.
Lwów jako miasto wieloetniczne rozwijał się do wybuchu II wojny światowej we współistnieniu wielu różnych narodowości: oprócz dominujących liczebnie Polaków Lwów zamieszkiwali Żydzi, Ukraińcy, Ormianie, Niemcy, Czesi, Rosjanie i in. Obecnie, w wyniku powojennych przesiedleń ludności i zmiany granic państwowych, zdominowany przez ludność ukraińską. Historyczne centrum Lwowa zostało w 1998 wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Współcześnie Lwów stanowi ważny ośrodek nauki i kultury na Ukrainie. Działa tu m.in. Uniwersytet Lwowski (powstały w 1661), Politechnika Lwowska (1844), Lwowska Galeria Sztuki (1897), Teatr Wielki (1900) i Polski Teatr Ludowy (1958). Miasto jest głównym ośrodkiem kultury i życia społecznego mniejszości polskiej na Ukrainie.
Z Jerzym Waldorffem odwiedzałem Powązki a on mówił „Gdy zanika pamięć, mówią kamienie”, dlatego odwiedziłem we Lwowie Cmentarz Łyczakowski (ukr. Личаківський цвинтар) – najstarsza zabytkowa nekropolia Lwowa, położona we wschodniej części miasta na malowniczych wzgórzach wśród specjalnie zaprojektowanego, starego drzewostanu tworzącego szereg alei. Jest miejscem pochówku wielu zasłużonych dla Polski i Ukrainy ludzi kultury, nauki i polityki. Na cmentarzu znajduje się wiele zabytkowych nagrobków o wysokiej wartości artystycznej, przedstawiających alegorycznepostacie i wizerunki zmarłych, a także liczne kaplice, edykuły, kolumny i obeliski, w różnych stylach.
Cmentarz Łyczakowski został założony w 1786. Jest jedną z najstarszych nekropolii istniejących do dziś w Europie (dla porównania: Powązkowski w Warszawie został założony w 1790, Cmentarz na Rossie w Wilnie został oficjalnie otwarty 6 maja 1801 r., Rakowicki w Krakowie i Père-Lachaise w Paryżu w 1803).
W miejscu obecnego cmentarza istniał już w XVI wieku cmentarz dla zmarłych na dżumę, podczas gdy innych zmarłych, aż do czasów cesarza Józefa II, grzebano na cmentarzach przykościelnych. Po I rozbiorze Polski Lwów znalazł się w zaborze austriackim. W 1783 wydano dekret cesarski nakazujący likwidację dotychczasowych cmentarzy i wytyczenie nowych, poza obrębem miast. Każda z dzielnic Lwowa miała swój cmentarz – w ten sposób powstały cmentarze: Łyczakowski, Gródecki, Stryjski i Żółkiewski (po 100 latach trzy ostatnie zlikwidowano, otwierając w ich miejsce największy terytorialnie lwowski Cmentarz Janowski, zajmujący 45 ha). Powiększany wielokrotnie zajmuje ponad 40 ha i podzielony jest na 86 pól grobowych poprzecinanych siecią alejek. Obecny wygląd cmentarz otrzymał w 1855 (proj. Karol Bauer i Tytus Tchórzewski), a od 1885 zaczęto prowadzić dokładne księgi cmentarne, pozwalające ustalić miejsce pochówku. Znajduje się tu ok. 300 tys. mogił, w tym ok. 2 tys. ma formę kamiennych grobowców, natomiast 23 to kaplice grobowe. Na grobach wzniesiono ok. 500 posągów i płaskorzeźb.
“…Między wszystkimi miastami Królestwa najliczniejszymi zasługami względem Rzeczypospolitej, wobec poprzednich królów i wobec nas, niewzruszoną w mnogich niebezpieczeństwach wiernością, wyróżnia się nasze miasto Lwów, który w tylu nieprzyjacielskich oblężeniach przez Kozaków, Moskwę, Tatarów, a teraz świeżo przez Turków podupadł, lecz nie uległ. Z tych to chwil tak krytycznych wyszedł zwycięsko, wstrzymał z podziwienia godnym męstwem i odwagą potęgę otomańską i nie dopuścił, aby ona wdarła się do wnętrza Królestwa. Mieszczaństwo zaś lwowskie oświecone, pełne cnót obywatelskich i form wykwintnych, słynie daleko poza granicami Polski, nie tylko chwałą wojenną, lecz także cywilizacyjną, miasto przeto wykształceniem, męstwem, trwałą wiernością względem Rzeczypospolitej zasłużyło na wiekopomną sławę i szczególniejszą łaskę…” – Jan III Sobieski na sejmie koronacyjnym, 1674.
PORTRAIT with HISTORY
“... Lviv was said to be a" happy city ". And this is true, there was openness and cheerfulness there until the time of the war. People were kind; wonderful confusion: Poles, Ukrainians, Jews. It was Europe, only Eastern Europe, but much warmer and more human… ”- Bogusław Schaeffer.
Lviv (ukr. Львів, Lviv) - a city in Ukraine, the administrative center of the Lviv region and the Lviv region.
Lviv is located on the border of the eastern Roztocze (Roztocze Lwowskie) and the Podolia Upland, on the Pełtwia River. It is an important industrial center, as well as an air, rail and road junction. At the beginning of 2021, with a population of almost 718,000, Lviv was ranked seventh among the most populous Ukrainian cities.
Founded around 1250 by Daniel, the ruler of Halychyna-Włodzimierz Ruthenia, who named the city Lviv in honor of his son Lew. In the years 1349–1370 as part of the Kingdom of Poland, 1370–1387 as part of the Kingdom of Hungary, from 1387 to 1772 again as part of the Kingdom of Poland and the Polish-Lithuanian Commonwealth (from 1569), from 1434 it was the capital of the Ruthenian Voivodeship of the Crown. The city had the right to actively participate in the act of electing the king. Lviv obtained the right of storage before 1379. From the first partition (1772) under the rule of Austria, as the capital of the Kingdom of Galicia and Lodomeria - the crown country of Austria-Hungary, until their fall (1918). During the partitions, it was one of the most important centers of Polish science, education and culture, as well as the political center and the capital of Galicia.
“… Lviv is a beautiful city. I did not think that such a Lviv, which any Niemczyna casually calls himself Lemberg - could exist in our country. Undoubtedly, it is prettier than Krakow, and almost as nice as Prague. It is in the full sense of the word a European city, beautiful, clean, varied, interesting for visitors and lively as the capital of the country (in the Austrian sense of the word) - only not factory ... "- Stefan Żeromski (in a letter to his fiancée, April 13, 1892 ).
Many outstanding Poles whom I photographed were born in Lviv, about whom I was told, among others, by Stanisław Ulam (1909-1984) a mathematician whom I met in New York, a representative of the Lviv school of mathematics, co-founder of the American thermonuclear bomb, Adam Hanuszkiewicz, Halina Kunicka, Andrzej Żuławski, Stanisław Lem, Wojciech Kilar, Jacek Kuroń, Wojciech Pszoniak, and Adam Zagajewski ( 1945-2021) wrote Jechać do Lwów - a poem dedicated to parents "... From which station to go to Lviv, if not in a dream, at dawn ...".
But the most important thing, apart from taking pictures of the unusual city situated on seven hills, was to find the traces of the outstanding painter Jan Styka, who was born on April 8, 1858 in Lviv. My first book that was published in New York in 1988, entitled The "Saga of the Styk family" concerned Jan Styka and his two sons, also outstanding painters Tadeusz and Adam.
In the Lviv gymnasium, a talented boy was noticed by a drawing teacher, then he studied painting at many universities - in Vienna, Rome, Paris, and in Krakow under the supervision of master Jan Matejko. It is thanks to his influence that the paintings of Styka seems to be so similar to the great national works of a wonderful teacher and later friend. After graduation, he moved to Lviv, where he had a studio, and it was this studio that I found and photographed on October 3, 2005, when I visited Lviv. Jan Styka was the author of 4 panoramas (painting 15 meters high and 120 meters long) for the first "Panorama of the Battle of Racławice", a special building was built for the General National Exhibition in Lviv in 1894. The building was erected, among others, with exhibition pavilions in the Stryjski Park in the shape of a rotunda according to the design by Ludwik Ramułt. Today, Styka's Panorama of the Battle of Racławice is located in a specially erected building in Wrocław. Another panorama of Styka, Golgotha (15x60 meters) is in Los Angeles.
In November 1918, the subject of an armed territorial dispute between the reborn Polish state and the West Ukrainian People's Republic, proclaimed by Ukrainian politicians from Eastern Galicia. From December 23, 1920 to August 16, 1945, the capital of the Lviv voivodeship of the Second Polish Republic, the largest city of the so-called Eastern Lesser Poland. One of the six large cities of the Second Polish Republic (the third largest in the country), next to the largest of them Warsaw, Łódź, Poznań, Kraków and the smallest Vilnius.
During World War II, under Soviet, German and again Soviet occupation. As a consequence of the decisions of the Great Three Powers made at the Yalta Conference, it found itself within the borders of the Ukrainian SSR, and the Polish population was displaced by the Soviet authorities. From 1991 within the borders of independent Ukraine.
Lviv as a multi-ethnic city developed until the outbreak of World War II in the coexistence of many different nationalities: apart from the dominant Poles, Lviv was inhabited by Jews, Ukrainians, Armenians, Germans, Czechs, Russians and others. Currently, as a result of the post-war displacement of the population and the change of state borders, it is dominated by the Ukrainian population. The historic center of Lviv was entered on the UNESCO World Heritage List in 1998.
Today Lviv is an important center of science and culture in Ukraine. Works here include Lviv University (established in 1661), Lviv Polytechnic (1844), Lviv Art Gallery (1897), the Grand Theater (1900) and the Polish People's Theater (1958). The city is the main center of culture and social life of the Polish minority in Ukraine.
I visited Powązki with Jerzy Waldorff, and he said, "When memory fades, the stones speak," so I visited the Lychakiv Cemetery in Lviv (ukr. Личаківський цвинтар) - the oldest historic necropolis of Lviv, located in the eastern part of the city on picturesque hills among specially designed, old tree stands. series of avenues. It is the burial place of many people of culture, science and politics of merit for Poland and Ukraine. The cemetery has many historic tombstones of high artistic value, depicting allegorical figures and images of the dead, as well as numerous chapels, edicts, columns and obelisks in various styles.
The Łyczakowski Cemetery was founded in 1786. It is one of the oldest necropolises in Europe to this day (for comparison: Powązki in Warsaw was established in 1790, the Rasos Cemetery in Vilnius was officially opened on May 6, 1801, Rakowicki in Kraków and Père-Lachaise in Paris in 1803).
In the place of the present cemetery, there was already a cemetery for those who died of the plague in the 16th century, while other dead people, until the time of Emperor Joseph II, were buried in church cemeteries. After the First Partition of Poland, Lwów found itself under the Austrian Partition. In 1783 an imperial decree was issued ordering the liquidation of the existing cemeteries and the establishment of new ones, outside the cities. Each of the districts of Lviv had its own cemetery - in this way the following cemeteries were created: Łyczakowski, Gródecki, Stryjski and Żółkiewski (after 100 years, the last three were liquidated, and in their place the largest Janów Cemetery in Lviv, occupying 45 ha) was opened. Enlarged many times, it covers over 40 ha and is divided into 86 funerary fields cut by a network of alleys. The cemetery was given its present appearance in 1855 (designed by Karol Bauer and Tytus Tchórzewski), and in 1885, detailed cemetery books were kept, allowing to establish the place of burial. There are approx. 300 thousand. graves, including approx. 2 thousand. it has the form of stone tombs, while 23 are tomb chapels. About 500 statues and bas-reliefs were erected on the graves.
"... Among all the cities of the Kingdom, the greatest merits to the Commonwealth, to previous kings and to us, unshakable fidelity in many dangers, stands out for our city of Lviv, which in so many hostile sieges by the Cossacks, Moscow, Tatars, and now has fallen into decline by the Turks, but he did not. It was from these critical moments that he emerged victorious, withheld the Ottoman power in admirable bravery and courage, and prevented it from penetrating the interior of the Kingdom. The enlightened bourgeoisie of Lviv, full of civic virtues and exquisite forms, is famous far beyond the borders of Poland, not only for the glory of war, but also for civilization, the city, therefore, through education, bravery, and lasting fidelity to the Republic of Poland deserved immortal fame and special grace ... "- Jan III Sobieski at the coronation Sejm, 1674.
