„(…) artyści nie mają żadnego obowiązku. Tym artystom, którzy są istotni, nie trzeba mówić i przypominać „buntujcie się”. To są ci, którzy już na pierwszym roku studiów są przeciwko swojemu nauczycielowi, swojemu mistrzowi, manifestują zdecydowanie swoją odrębność. Bo w sztuce – w przeciwieństwie do demokracji – to jest najwyższy stopień indywidualności…” – Jerzy Kalina.
„…Towarzyszyłem powstawaniu tego krzyża od samego początku. Kierowałem stroną plastyczną ceremonii pogrzebowej księdza Jerzego, zajmowałem się przez kilka lat wystrojem wnętrza i otoczenia kościoła św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu, wreszcie w 1989 roku otrzymałem propozycję zaprojektowania krzyża, który miał stanąć w miejscu, gdzie ciało księdza wrzucono do rzeki. Początkowo pomysł wydawał się nie do zrealizowania. W czasach komunistycznych tama była miejscem, którym władze specjalnie się „opiekowały”: nie wolno było tu zatrzymać samochodu, nie mówiąc o robieniu zdjęć. Kwiaty składane u stóp tamy szybko znikały. Zmienił się jednak rząd, prace nad projektem postępowały i 19 października dokonano odsłonięcia krzyża…” – Jerzy Kalina (Pomnik ks. Jerzego Popiełuszki we Włocławku).
Jerzy Kalina (ur. 15 kwietnia 1944 w Garwolinie) – rzeźbiarz, scenograf, twórca witraży, filmów animowanych i dokumentalnych oraz instalacji, performer.
Ukończył warszawską Akademię Sztuk Pięknych, otrzymując w 1971 dyplom na wydziale malarstwa u Stefana Gierowskiego.
Oprócz licznych ulotnych instalacji i performance’ów, które prezentował w latach 70., wykonał projekty m.in. nagrobka ks. Jerzego Popiełuszki na warszawskim Żoliborzu, pomnika Katyńskiego w Podkowie Leśnej, Krzyża Pomnika ks. Jerzego Popiełuszki we Włocławku przy tamie, cokołu pomnika marszałka Józefa Piłsudskiego (rzeźba Alfonsa Karnego) w warszawskiej AWF, Pomnika Ofiar Tragedii Smoleńskiej na placu Piłsudskiego w Warszawie, Pomnika Antoniego Przechodnia we Wrocławiu, który amerykański magazyn „Budget Travel” uznał „za jedno z najbardziej niezwykłych miejsc na świecie”.
Jest też scenografem, m.in. twórcą oprawy papieskich mszy podczas pielgrzymek Jana Pawła II do Polski. Tworzył scenografie teatralne, współpracował m.in. z Janem Peszkiem i Kazimierzem Kutzem w warszawskich teatrach Małym, Studio, Narodowym oraz krakowskim Starym. Wystawił również kilka własnych spektakli teatralnych. Jako reżyser i scenarzysta zaistniał w filmie pt. Tama 1984–1991 o księdzu Jerzym Popiełuszce i jego męczeństwie.
Jerzego Kalinę spotkałem i fotografowałem 17 września 2019 r., tym razem podjął temat agresji Niemiec i ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 r. Zaczął od instalacji "Szlaban. Przejścia graniczne" odsłoniętej na Dziedzińcu Wielkim Zamku Królewskiego w Warszawie. Wydawało mi się, że już wszystko na ten temat powiedziano, a jednak nie. Szczególnie ważne jest miejsce, gdzie Kalina zaprezentował swój projekt, przed odbudowanym Zamkiem Królewskim, oryginalnie wysadzonym przez Niemców 27 listopada 1944 r.
Po otwarciu na Zamku Królewskim, poprosiłem Kalinę do znajdującej się nieopodal na Krakowskim Przedmieściu Kordegardy Galerii Narodowego Centrum Kultury, gdzie instalacja „W niebo stąpanie” składa się z 14 naturalnej wielkości figur, trzymających w rękach wypieczone z chleba symbole religijne i uosabiające ofiary II wojny światowej. Kalina umieszcza też w przestrzeni, choć osobno, rzeźbę chłopca otoczoną ziemniakami. To powidok zdjęć i opowieści gehenny dziecka w czasie II wojny światowej. Chłopca niosącego pod koszulą ziemniaki, zatrzymanego w drodze do domu. Postacie symbolicznie reprezentują ofiary II wojny światowej. To cywile – dzieci, kobiety, osoby starsze, które zostały brutalnie pozbawione życia. Niczym dybuki cały czas są obecne w przestrzeni świata realnego. W dłoniach dzierżą wypieczone z ciasta chlebowego macewy, krzyże prawosławne, grekokatolickie, katolickie, symbole łemkowskie. Los zamordowanych jest wspólny bez względu na wyznawana wiarę. Liczą na zbawienie. Na sprawiedliwość. Na pamięć. Chleb nawiązują do bogatej symboliki łamania się chlebem. Gestu solidarności, wspólnoty, bliskości.
Jerzy Kalina jako autor niezliczonych akcji i instalacji, których kilka wymieniam poniżej, w czasie sesji zdjęciowej, wszedł w sposób naturalny w bliski kontakt ze swoimi rzeźbami, powstały unikalne portrety, których nie dałoby się wymyśleć bez ich autora.
Kalina jest autorem niezliczonych akcji i instalacji z których wymienię tylko kilkanaście, które mnie zainteresowały m.in.: 1971 Dyplom anonima – determinaż, Warszawa, dziedziniec ASP; 1972
Dzień żurawia – akcja rytualna (przeprowadzona wspólnie z Małgorzatą Maliszewską), wieś Hołowienki, gdzie znajdowała się eksperymentalna galeria Andrzeja Ekwińskiego; 1973 Rezerwat – instalacja, Galeria Teatru Studio, Warszawa; 1974 „Pokaz plastyczny: Edward Dwurnik – Jerzy Kalina”; 1975 Szeptany kwadrat Malewicza – akcja, Warszawa, pasaż Ściany Wschodniej, współdziałanie z Małgorzatą Maliszewską; 1977 jeans – akcja rytualna, Warszawa, muzyka Jacek Malicki Krokodyl, Galeria Teatru Studio; 1978 Brama Triumfalna – instalacja, Białystok, pl. Zwycięstwa; 1981 Czarna procesja – Akcja interwencyjna – czwarty zawał Kultury i Sztuki – Warszawa; 1983 Ostatnia Wieczerza – instalacja, wystawa „Znak Krzyża”, Warszawa, kościół Miłosierdzia Bożego ul. Żytnia; 1984 Oprawa plastyczna pogrzebu księdza Jerzego Popiełuszki – kościół św. Stanisława Kostki w Warszawie; 1985 Krzyżowanie – instalacja, kościół św. Stanisława Kostki, Warszawa; 1988 Odloty – Sen Emigranta – instalacja, 27. Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych, Wrocław; 1989 Jezioro Genezaret II – instalacja meteorologiczna, 4m x 5 m, listopad wystawa „Lochy Manhattanu”, Łódź; 1990 Brama Raju; Apel; Aleja Zasłużonych – instalacje pokazane na wystawie „Raj utracony – sztuka 1949–1989”, Centrum Sztuki Współczesnej, Zamek Ujazdowski, Warszawa; 1991 Kanibale sztuki; Ukamienowanie; Mokre opowiadanie – akcje, współpraca aktorów Teatru Studio z aktorami Teatru Narodowego z Tajpej, Centrum Kultury im. Czang Kaj-szeka, Tajpej, Tajwan; 1992 Przejście przez Morze Czerwone – upadek Gigantów – instalacja, Warszawa, Kordegarda; 1993 Obchód – wystawa Repassage, Zachęta, Warszawa; 1994 Ogień krzepnie blask ciemnieje – zdarzenie artystyczne, Warszawa, Królikarnia; 1995
spotkanie „Europa między Bizancjum a Disneylandem”, dziedziniec Zamku Królewskiego, Warszawa; 1996 Na progu – przestrzeń dedykowana Krzysztofowi Kieślowskiemu, Galeria Pokaz, Warszawa; 1997 Błękitna rapsodia. Fatamorgana miejska 3 – akcja, Królikarnia, Park i Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego, Warszawa; 1998 Wataha Morska – instalacja, plaża w Międzyzdrojach, IV Festiwal Gwiazd w Międzyzdrojach; 2000
Biały schron – dedykacja na 80. rocznicę urodzin Ojca Świętego Jana Pawła II, działania obrzędowe, Muzeum Narodowe we Wrocławiu;
2001 Na ćmy pokuszenie – instalacja, metal, woda, oliwa z oliwek i sznur świetlny, wystawa „Światło”, Galeria Studio, Warszawa.
Nagradzany i wyróżniany m.in.: 1977 Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida za Przejście, 1984 Nagroda „Solidarności” za oprawę plastyczną pogrzebu ks. Jerzego Popiełuszki, 1986 Nagroda im. Brata Alberta za organizację i uczestnictwo w Ruchu Kultury Niezależnej, 1990 Nagroda Ministra Kultury i Sztuki „Najciekawsze Wydarzenie Muzealne Roku” za instalację Czas Niepokornych,
2004 Statuetka „Przasnyski Koryfeusz”, 2005 Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, 2013 Nagroda im. Lecha Kaczyńskiego;
2017 Nagroda “Totus Tuus”, 2019 Medal Stanisława Ostoi-Kotkowskiego w kategorii „Twórca Uznany”.
Odznaczenia m.in.: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2007), Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008), Medal Stulecia Odzyskania Niepodległości (2019).
„…Sukces ten łączy się z cechami osobowymi Kaliny. Poza dynamizmem i odwagą urzeka on naturalnością, prostotą, dowcipem, pogodą ducha, życzliwością. Mimo sukcesów zagranicznych Kalina trwale identyfikuje się z ojczyzną. To integralna część pojęcia Polska…” – Mariusz Hermansdorfer.
PORTRAIT with HISTORY Jerzy Kalina
“(…) Artists have no obligation. For those artists who are important, there is no need to be told or reminded "rebel". These are the people who, already in the first year of studies, are against their teacher, their master, who manifest their distinctness. Because in art - as opposed to democracy - this is the highest degree of individuality ...” – Jerzy Kalina.
“… I accompanied the creation of this cross from the very beginning. I was in charge of the artistic side of Father Jerzy's funeral ceremony, and for several years I dealt with the interior and surroundings of St. Stanisław Kostka in Warsaw's Żoliborz, finally, in 1989, I received a proposal to design a cross, which was to stand in the place where the priest's body was thrown into the river. At first, the idea seemed impossible to implement. In the communist era, the dam was a place that the authorities took special care of: you were not allowed to stop your car here, let alone take pictures. The flowers that were placed at the foot of the dam quickly disappeared. However, the government changed, work on the project progressed and on October 19 the cross was unveiled ...”- Jerzy Kalina (Monument to Father Jerzy Popiełuszko in Włocławek).
Jerzy Kalina (born April 15, 1944 in Garwolin) - sculptor, stage designer, creator of stained glass, animated and documentary films as well as installations, performer.
He graduated from the Academy of Fine Arts in Warsaw, receiving a diploma in painting from Stefan Gierowski in 1971.
In addition to numerous fleeting installations and performances, which he presented in the 1970s, he made projects such as tombstone of Fr. Jerzy Popiełuszko in Warsaw's Żoliborz, the Katyn Monument in Podkowa Leśna, the Monument Cross of Fr. Jerzy Popiełuszko in Włocławek by the dam, plinth of the monument to Marshal Józef Piłsudski (sculpture of Alfons Karny) in the AWF in Warsaw, the Monument to the Victims of the Smolensk Tragedy in Piłsudski Square in Warsaw, the Monument to Antoni Przechodnia in Wrocław, which the American magazine "Budget Travel" recognized as "one of the most important unusual places in the world ". He is also a set designer, incl. the creator of the setting for papal masses during the pilgrimages of John Paul II to Poland. He created theatrical scenery, collaborated with, among others with Jan Peszek and Kazimierz Kutz in the Maly, Studio, Narodowy and Krakow's Stary theaters in Warsaw. He also staged several of his own theater productions. As a director and screenwriter, he appeared in the film Dam 1984–1991 about priest Jerzy Popiełuszko and his martyrdom.
I met and photographed Jerzy Kalina on September 17, 2019, this time he took up the topic of the aggression of Germany and the USSR against Poland in September 1939. He began with the installation "Barrier. Border Crossings", unveiled in the Grand Courtyard of the Royal Castle in Warsaw. It seemed to me that everything had been said about it, but not. The place where Kalina presented his project is especially important, in front of the rebuilt Royal Castle, originally blown up by the Germans on November 27, 1944.
After opening at the Royal Castle, I asked Kalina to the Kordegarda Gallery of the National Cultural Center, located nearby on Krakowskie Przedmieście, where the installation "To the sky treading" consists of 14 life-size figures, holding religious symbols baked with bread in their hands and personifying the victims of World War II . Kalina also places in space, though separately, a sculpture of a boy surrounded by potatoes. It is an afterimage of photos and stories of a child's ordeal during World War II. A boy carrying potatoes under his shirt, stopped on his way home. The figures symbolically represent the victims of World War II. They are civilians - children, women, the elderly who have been brutally killed. Like dybbukes, they are still present in the real world. In their hands they hold matzevot baked from bread dough, Orthodox, Greek Catholic and Catholic crosses, and Lemko symbols. The fate of the murdered is common, regardless of faith. They are counting on salvation. For justice. By heart. Bread refers to the rich symbolism of breaking with bread. A gesture of solidarity, community and closeness.
Jerzy Kalina, as the author of countless actions and installations, a few of which are listed below, naturally came into close contact with his sculptures during the photo session, creating unique portraits that could not have been imagined without their author.
Kalina is the author of countless actions and installations, of which I will mention only a dozen that interested me, among others: 1971 Anonymous diploma - determinage, Warsaw, courtyard of the Academy of Fine Arts; 1972 Crane Day - ritual action (carried out together with Małgorzata Maliszewska), the village of Hołowienki, where the experimental gallery of Andrzej Ekwiński was located; 1973 Reserve - installation, Studio Theater Gallery, Warsaw; 1974 "Art show: Edward Dwurnik - Jerzy Kalina"; 1975 Malewicz's Whispered Square - action, Warsaw, Eastern Wall passage, collaboration with Małgorzata Maliszewska; 1977 jeans - ritual action, Warsaw, music by Jacek Malicki Krokodyl, Studio Theater Gallery; 1978 Triumphal Gate - installation, Białystok, pl. Wins; 1981 The Black Procession - Intervention - the fourth attack of Culture and Art - Warsaw; 1983 The Last Supper - installation, exhibition "Sign of the Cross", Warsaw, Church of the Divine Mercy ul. Rye; 1984 Artwork for the funeral of Father Jerzy Popiełuszko - St. Stanisław Kostka in Warsaw; 1985 Crucifixion - installation, St. Stanisław Kostka, Warsaw; 1988 Odloty - Emigranta's Dream - installation, 27th Festival of Polish Contemporary Arts, Wrocław; 1989 Lake Gennesaret II - meteorological installation, 4 m x 5 m, November "Dungeons of Manhattan" exhibition, Łódź; 1990 The Gate of Paradise; Appeal; Aleja Zasłużonych - installations shown at the exhibition "Paradise Lost - Art 1949–1989", Center for Contemporary Art, Ujazdowski Castle, Warsaw; 1991 Cannibals of Art; Stoning; Wet storytelling - actions, cooperation between the actors of the Studio Theater and the actors of the Taipei National Theater, Centrum Kultury im. Chiang Kai-shek, Taipei, Taiwan; 1992 Crossing the Red Sea - the Fall of the Giants - installation, Warsaw, Kordegarda; 1993 Obchód - exhibition Repassage, Zachęta, Warsaw; 1994 The fire solidifies, the glow darkens - an artistic event, Warsaw, Królikarnia; 1995 meeting "Europe between Byzantium and Disneyland", courtyard of the Royal Castle, Warsaw; 1996 On the Doorstep - space dedicated to Krzysztof Kieślowski, Show Gallery, Warsaw; 1997 Rhapsody in Blue. City Fatamorgana 3 - action, Królikarnia, Park and Muzeum im. Xawery Dunikowski, Warsaw; 1998 Wataha Morska - installation, beach in Międzyzdroje, 4th Festival of Stars in Międzyzdroje; 2000 White Shelter - dedication to the 80th birthday of Pope John Paul II, ritual activities, National Museum in Wrocław; 2001 For moths temptation - installation, metal, water, olive oil and string of lights, exhibition "Light", Studio Gallery, Warsaw.
Awarded and distinguished, among others: 1977 Cyprian Kamil Norwid for Przejście, 1984 "Solidarity" Award for the artistic setting of the funeral of Fr. Jerzy Popiełuszko, 1986 Brother Albert for the organization and participation in the Independent Culture Movement, 1990 Award of the Minister of Culture and Art "The Most Interesting Museum Event of the Year" for the installation Czas Niepokornych, 2004 Statuette "Przasnyski Koryfeusz", 2005 Gold Medal of the Guardian of National Memorials, 2013 Lech Kaczyński;
2017 "Totus Tuus" Award, 2019 Stanisław Ostoja-Kotkowski Medal in the "Recognized Artist" category.
Decorations, among others: Officer's Cross of the Order of Polonia Restituta (2007), Silver Medal for Merit to Culture Gloria Artis (2008), Medal of the Centenary of Regaining Independence (2019).
“… This success is connected with Kalina's personal qualities. Apart from dynamism and courage, it captivates with its naturalness, simplicity, wit, cheerfulness and kindness. Despite foreign successes, Kalina permanently identifies with her homeland. It is an integral part of the concept of Poland…”- Mariusz Hermansdorfer.
