PORTRET z HISTORIĄ Ernst Haas

Ernst Haas (2 marca 1921 – 12 września 1986) był austriacko-amerykańskim fotoreporterem i fotografem kolorowym. W trakcie swojej 40-letniej kariery Haas poruszał się na granicy fotoreportażu i fotografii artystycznej. Oprócz relacjonowania wydarzeń na całym świecie po II wojnie światowej był jednym z pionierów fotografii kolorowej. Jego zdjęcia publikowały takie magazyny jak Life i Vogue, a w 1962 roku stał się bohaterem pierwszej w historii Museum of Modern Art w Nowym Jorku indywidualnej wystawy fotografii kolorowej. Pełnił funkcję prezesa spółdzielni fotograficznej Magnum Photos. Jego album zdjęć wulkanów The Creation (1971) pozostaje jedną z najbardziej dochodowych książek fotograficznych wszech czasów – sprzedano ponad 350 000 egzemplarzy.

Haas urodził się 2 marca 1921 roku w Wiedniu w Austrii. Był synem Ernsta Haasa, wysokiego rangą urzędnika państwowego, oraz Frederike Haas-Zipser. Miał starszego brata, Fritza Haasa.

Dorastał w bogatym kulturowo klimacie przedwojennego Wiednia. Jego rodzice, przywiązujący wielką wagę do edukacji i sztuki, od wczesnych lat wspierali jego twórcze zainteresowania. Ojciec interesował się muzyką i fotografią, a matka pisała poezję i marzyła o karierze artystycznej. Nauczyciele Haasa powierzali mu rolę sędziego, a nie uczestnika, w konkursach artystycznych wśród rówieśników. Jako malarz szczególnie interesował się formalnymi cechami dzieła sztuki i rozwinął wyczucie kompozycji oraz perspektywy.

W latach 1935–1938 Haas uczęszczał do prywatnej szkoły LEH Grinzing w Wiedniu, gdzie studiował sztukę, literaturę, poezję, filozofię i nauki ścisłe. Jego formalna edukacja została przerwana w 1938 roku, gdy szkołę zamknięto po inwazji Niemiec na Austrię. Rok później Haas uzyskał dyplom w Rainer Gymnasium.

Haas został wysłany do niemieckiego obozu pracy wojskowej, gdzie pracował sześć godzin dziennie w zamian za dwie godziny zajęć szkolnych. Opuścił służbę w 1940 roku i wrócił do Wiednia, by studiować medycynę. Ukończył jednak tylko jeden rok studiów, gdyż z powodu żydowskiego pochodzenia został z nich usunięty.

Jako dziecko Haas nie interesował się fotografią, choć ojciec próbował go do niej zachęcić. Po śmierci ojca w 1940 roku po raz pierwszy wszedł do ciemni fotograficznej, ucząc się wywoływania starych rodzinnych negatywów. Jego zainteresowanie szybko się pogłębiło i wkrótce zaczął robić własne zdjęcia.

Choć jego formalna edukacja była skomplikowana przez wojnę, Haas był samoukiem i samodzielnie zgłębiał medium fotografii. W 1941 roku, jako „fotograf szkolny” seminarium filmowego Maxa Reinhardta, uczęszczał na zajęcia techniczne i zainteresował się filmem. Korzystał również z bogatej biblioteki rodzinnej, a także z muzeów i bibliotek Wiednia. Studiował filozofię i poezję, które silnie wpłynęły na jego przekonania o twórczym potencjale fotografii.

Publikacja A Poet’s Camera Bryana Holme’a (1946), łącząca poezję z metaforycznymi obrazami artystów takich jak Edward Weston, miała ogromne znaczenie dla jego wczesnego rozwoju. Wiele z jego pierwszych zachowanych fotografii — zbliżenia roślin, wody i form naturalnych — nosi wyraźne ślady tego wpływu.

Niepewny swojej drogi zawodowej, Haas zrozumiał, że fotografia może być jednocześnie źródłem utrzymania i środkiem komunikowania własnych idei. W 1946 roku, w wieku 25 lat, zdobył swój pierwszy aparat fotograficzny, wymieniając 20-funtowy blok margaryny na Rolleiflexa na czarnym rynku w Wiedniu. O tej decyzji powiedział później:

„Nigdy tak naprawdę nie chciałem zostać fotografem. To powoli wyrosło z kompromisu chłopca, który chciał połączyć dwa cele — odkrywcę i malarza. Chciałem podróżować, widzieć i doświadczać. Czy może istnieć lepszy zawód niż fotograf — niemal malarz w pośpiechu, przytłoczony nieustannie zmieniającymi się wrażeniami? Ale wszystkie moje inspiracje pochodziły znacznie bardziej ze sztuk niż z magazynów fotograficznych.”

W 1947 roku Haas zaprezentował swoją pierwszą wystawę w siedzibie Amerykańskiego Czerwonego Krzyża w Wiedniu, gdzie pracował dorywczo jako instruktor fotografii dla żołnierzy. Zabrawszy swoje portfolio do Zurychu, wzbudził zainteresowanie Arnolda Küblera, pierwszego redaktora naczelnego magazynu Du. Po obejrzeniu zdjęć Kübler zapoznał Haasa z fotografiami Wernera Bischoffa dokumentującymi powojenny Berlin. Pod ich wpływem Haas zaczął rozważać, w jaki sposób obraz może jednocześnie opowiadać historię i funkcjonować jako autonomiczne dzieło sztuki. Po powrocie do Wiednia podobnie udokumentował skutki wojny w swoim mieście.

Fotoreportaż Homecoming Prisoners, Vienna, 1947 przyniósł Haasowi zlecenia z takich magazynów jak Heute, często realizowane wspólnie z korespondentką Inge Morath. W 1947 roku, podczas poszukiwania lokalizacji do sesji mody, Haas i Morath byli świadkami przyjazdu pociągu z jeńcami wojennymi i zaczęli dokumentować ich powrót. Zdjęcia Haasa ukazują napięcie i rozpacz ludzi poszukujących zaginionych bliskich wśród ocalałych. Powstały esej fotograficzny „Homecoming” został opublikowany zarówno w Heute, jak i w magazynie Life.

Warren Trabant pokazał zdjęcia „Homecoming” Robertowi Capie jeszcze przed publikacją. Po ich obejrzeniu Capa zaprosił Haasa do Paryża i dołączenia do międzynarodowej spółdzielni fotograficznej Magnum Photos, mającej wówczas dwa lata. Wśród jej członków byli już Henri Cartier-Bresson, George Rodger, David „Chim” Seymour, Werner Bischof i William Vandivert.

Jednocześnie Haas otrzymał propozycję etatu fotografa w Life, lecz odmówił, nie chcąc ograniczać się redakcyjnymi ramami pisma. W liście do redaktora Life, Wilsona Hicksa, napisał: „Chcę pozostać wolny, by realizować własne idee… Nie sądzę, by wielu redaktorów mogło dać mi takie zadania, jakie sam sobie wyznaczam”.

Po realizacji zleceń w Wiedniu i Londynie Haas zaplanował obszerny projekt poświęcony Ameryce. Uzyskanie wizy do USA było trudne, jednak w 1950 roku Robert Capa mianował go wiceprezesem Magnum w Stanach Zjednoczonych. Dzięki temu Haas otrzymał niezbędne dokumenty i w maju tego roku przybył do Nowego Jorku. Jego pierwsze zdjęcia w USA przedstawiały imigrantów przybywających na Ellis Island.

W chwili jego przyjazdu ulice Nowego Jorku były już popularnym tematem fotografów. Podejście Haasa było jednak mniej bezpośrednie i konfrontacyjne niż u takich twórców jak Lisette Model czy William Klein. Krytyk A. D. Coleman pisał: „[Haas] był lirycznym poetą poszukującym fotograficznego odpowiednika rysunku gestem, wykorzystującym miękkość ostrości, selektywną głębię ostrości i prześwietlenia z niezwykłym skutkiem”.

Choć Haas nadal podróżował zawodowo, resztę życia spędził w Nowym Jorku.

W 1952 roku Haas autostopem przemierzył Stany Zjednoczone do Parku Narodowego White Sands w Nowym Meksyku, planując fotografować rdzennych Amerykanów. Pracując z zmiennym światłem i chmurami, fotografował również symbole, detale lokalne i osobliwości turystyczne. Jego esej „Land of Enchantment”, opublikowany w Life na sześciu stronach, został entuzjastycznie przyjęty i skłonił magazyn do zamówienia kolejnego projektu. Według Inge Bondi była to pierwsza duża historia stworzona przez Haasa z własnej inicjatywy i na własne ryzyko finansowe.

Po powrocie do Nowego Jorku Haas zakupił film kolorowy i rozpoczął nowy projekt. Eksperymentował z kolorem już od 1949 roku, lecz był to jego pierwszy poważny kontakt z tym rzadkim i kosztownym medium. Przez dwa miesiące fotografował Nowy Jork, a w 1953 roku Life opublikował jego barwne zdjęcia w 24-stronicowym reportażu „Images of a Magic City”. Krytyk Andy Grundberg stwierdził, że obrazy te „wprowadziły fotografię w obszar ekspresjonizmu abstrakcyjnego”.

Choć Haas często używał filmu czarno-białego, kolor i eksperymenty wizualne stały się integralną częścią jego twórczości. Stosował płytką głębię ostrości, selektywny fokus i rozmycie ruchu, tworząc prace metaforyczne i sugestywne. Jego zdjęcia korridy z rozmyciem ruchu uznano początkowo w laboratorium za wadliwe, lecz Lifeopublikował je w 12-stronicowym materiale. Haas interesował się, jak mówił, „przekształcaniem obiektu z tego, czym jest, w to, czym chcesz, by był”. Poza samym przedstawieniem miejsca czy osoby chciał oddać radość patrzenia i doświadczenia ludzkiego.

Haas utrzymywał swoją niezależną twórczość dzięki komercyjnemu fotoreportażowi, reklamie i fotografii filmowej. Podczas zleceń realizował własne zdjęcia, przenosząc fascynację poezją, muzyką, malarstwem i przygodą w obrazy barwne. Jego reputacja rosła, a on podróżował po USA, Europie, Afryce Południowej i Azji Południowo-Wschodniej.

Pod koniec lat 40. Haas porzucił średnioformatowego Rolleiflexa na rzecz małoobrazkowej Leiki, której używał do końca kariery. Najczęściej fotografował na Kodachrome, znanym z nasyconych barw, a do druku stosował technikę dye-transfer, pozwalającą na pełną kontrolę koloru.

Wraz z rozwojem technologii rosło zainteresowanie fotografią kolorową, choć przez długi czas była ona postrzegana jako medium komercyjne, a nie artystyczne.

Po śmierci Roberta Capy w 1954 roku i Wernera Bischoffa w tym samym roku Haas został członkiem zarządu Magnum i relacjonował wojnę w Indochinach. Po śmierci Davida „Chima” Seymoura w 1959 roku został czwartym prezesem Magnum Photos.

W 1962 roku Museum of Modern Art w Nowym Jorku zaprezentowało retrospektywę Ernst Haas: Color Photography — pierwszą indywidualną wystawę fotografii kolorowej w historii MoMA. Edward Steichen powiedział o nim: „Jest wolnym duchem, nieskrępowanym tradycją i teorią, który odnalazł piękno niespotykane w fotografii”.

Haas był także cenionym fotografem planowym filmów, m.in. The Misfits, Moby Dick, West Side Story i Heaven’s Gate. Dla filmu The Bible: In the Beginning (1966) pracował jako reżyser drugiej ekipy.

Inspiracją Haasa była natura. Jego książka The Creation (1971) zawierała 106 kolorowych fotografii z całego świata i stała się jedną z najlepiej sprzedających się książek fotograficznych w historii.

Opublikował także m.in. In America (1975), In Germany (1977) i Himalayan Pilgrimage (1978). Pośmiertnie ukazały się kolejne albumy jego prac.

W 1962 roku Haas stworzył i poprowadził czterogodzinną serię telewizyjną The Art of Seeing, poświęconą sztuce fotografii. Prowadził również liczne warsztaty fotograficzne. 

“…Spotkałem i fotografowałem Ernest Haas w listopadzie 1983 w Nowym Jorku. Znałem go przez Grupę Magnum i członków skupionych w nowojorskim ICP (International Center of Photography). Używaliśmy takich samych aparatów fotograficznych Leica. Na wystawach spotykałem wszystkich największych fotografów na świecie m.in.: Richard Avedon - https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-richard-avedon  Yoseph Karsh - https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-yousuf-karsh , Cornel Capa - https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-cornell-capa …”, aby wymienić kilku. Dziś takich fotografów już nie ma…” – Czesław Czapliński.

Był dwukrotnie żonaty i miał dwoje dzieci — Alexandra i Victorię. Zmarł 12 września 1986 roku w Nowym Jorku po udarze mózgu.

Jego archiwum, nagrody, publikacje, wystawy i kolekcje muzealne czynią go jedną z kluczowych postaci historii fotografii XX wieku.

PORTRAIT with HISTORY Ernest Haas

Ernst Haas (March 2, 1921 – September 12, 1986) was an Austrian-American photojournalist and color photographer. Over the course of his 40-year career, Haas worked at the intersection of photojournalism and fine-art photography. In addition to documenting events around the world after World War II, he was one of the pioneers of color photography. His photographs were published in magazines such as Life and Vogue, and in 1962 he became the subject of the first solo exhibition of color photography in the history of the Museum of Modern Art in New York. He served as president of the photographic cooperative Magnum Photos. His book of volcano photographs, The Creation (1971), remains one of the most commercially successful photography books of all time, with more than 350,000 copies sold.

Haas was born on March 2, 1921, in Vienna, Austria. He was the son of Ernst Haas, a high-ranking government official, and Frederike Haas-Zipser. He had an older brother, Fritz Haas.

He grew up in the culturally rich atmosphere of prewar Vienna. His parents, who placed great importance on education and the arts, supported his creative interests from an early age. His father was interested in music and photography, and his mother wrote poetry and dreamed of an artistic career. Haas’s teachers often assigned him the role of judge rather than participant in artistic competitions among his peers. As a painter, he was particularly interested in the formal qualities of works of art and developed a strong sense of composition and perspective.

From 1935 to 1938, Haas attended the private LEH Grinzing school in Vienna, where he studied art, literature, poetry, philosophy, and the sciences. His formal education was interrupted in 1938 when the school was closed following Germany’s invasion of Austria. A year later, Haas earned his diploma at the Rainer Gymnasium.

Haas was sent to a German military labor camp, where he worked six hours a day in exchange for two hours of schooling. He left the service in 1940 and returned to Vienna to study medicine. He completed only one year of studies before being expelled because of his Jewish background.

As a child, Haas was not interested in photography, although his father tried to encourage him. After his father’s death in 1940, he entered a photographic darkroom for the first time, learning to develop old family negatives. His interest quickly deepened, and he soon began taking his own photographs.

Although his formal education was complicated by the war, Haas was largely self-taught and explored the medium of photography independently. In 1941, as the “school photographer” for Max Reinhardt’s film seminar, he attended technical classes and became interested in film. He also made use of the family’s extensive library, as well as Vienna’s museums and libraries. He studied philosophy and poetry, which strongly influenced his beliefs about the creative potential of photography.

The publication A Poet’s Camera by Bryan Holme (1946), which combined poetry with metaphorical images by artists such as Edward Weston, was of great importance to his early development. Many of his earliest surviving photographs—close-ups of plants, water, and natural forms—clearly bear the mark of this influence.

Uncertain about his professional path, Haas came to understand that photography could be both a means of earning a living and a way to communicate his own ideas. In 1946, at the age of 25, he acquired his first camera by trading a 20-pound block of margarine for a Rolleiflex on the Vienna black market. He later said of this decision:

“I never really wanted to become a photographer. It slowly grew out of a compromise made by a boy who wanted to combine two goals—the explorer and the painter. I wanted to travel, to see and to experience. Is there a better profession than photography—almost a painter in a hurry, overwhelmed by constantly changing impressions? But all my inspirations came much more from the arts than from photographic magazines.”

In 1947, Haas presented his first exhibition at the headquarters of the American Red Cross in Vienna, where he worked part-time as a photography instructor for soldiers. Taking his portfolio to Zurich, he attracted the interest of Arnold Kübler, the first editor-in-chief of Du magazine. After viewing Haas’s photographs, Kübler introduced him to Werner Bischof’s images documenting postwar Berlin. Influenced by them, Haas began to consider how an image could both tell a story and function as an autonomous work of art. After returning to Vienna, he similarly documented the aftermath of the war in his own city.

The photo essay Homecoming Prisoners, Vienna, 1947 brought Haas commissions from magazines such as Heute, often carried out in collaboration with correspondent Inge Morath. In 1947, while scouting locations for a fashion shoot, Haas and Morath witnessed the arrival of a train carrying prisoners of war and began documenting their return. Haas’s photographs convey the tension and despair of people searching for missing loved ones among the survivors. The resulting essay, “Homecoming,” was published in both Heute and Life magazine.

Warren Trabant showed the “Homecoming” photographs to Robert Capa even before publication. After seeing them, Capa invited Haas to Paris to join the international photographic cooperative Magnum Photos, which was then two years old. Its members already included Henri Cartier-Bresson, George Rodger, David “Chim” Seymour, Werner Bischof, and William Vandivert.

At the same time, Haas was offered a staff photographer position at Life, but he declined, unwilling to limit himself to the magazine’s editorial framework. In a letter to Life editor Wilson Hicks, he wrote: “I want to remain free to realize my own ideas… I don’t think many editors could give me the assignments I set for myself.”

After completing assignments in Vienna and London, Haas planned an extensive project devoted to America. Obtaining a U.S. visa was difficult, but in 1950 Robert Capa appointed him vice president of Magnum in the United States. This enabled Haas to obtain the necessary documents, and in May of that year he arrived in New York. His first photographs in the U.S. depicted immigrants arriving at Ellis Island.

At the time of his arrival, the streets of New York were already a popular subject for photographers. Haas’s approach, however, was less direct and confrontational than that of artists such as Lisette Model or William Klein. Critic A. D. Coleman wrote: “[Haas] was a lyrical poet in search of a photographic equivalent of gesture drawing, using softness of focus, selective depth of field, and overexposure to extraordinary effect.”

Although Haas continued to travel professionally, he spent the rest of his life in New York.

In 1952, Haas hitchhiked across the United States to White Sands National Park in New Mexico, intending to photograph Native Americans. Working with changing light and clouds, he also photographed symbols, local details, and tourist curiosities. His essay “Land of Enchantment,” published in Life over six pages, was enthusiastically received and prompted the magazine to commission another project. According to Inge Bondi, it was the first major story initiated by Haas himself and undertaken at his own financial risk.

After returning to New York, Haas purchased color film and began a new project. He had experimented with color since 1949, but this marked his first serious engagement with the rare and expensive medium. For two months he photographed New York, and in 1953 Life published his color images in a 24-page feature titled “Images of a Magic City.” Critic Andy Grundberg stated that these images “introduced photography into the realm of abstract expressionism.”

Although Haas frequently used black-and-white film, color and visual experimentation became integral to his work. He employed shallow depth of field, selective focus, and motion blur to create metaphorical and evocative images. His motion-blurred photographs of bullfights were initially deemed flawed by the lab, but Life published them in a 12-page spread. Haas was interested, as he put it, in “transforming the object from what it is into what you want it to be.” Beyond merely depicting a place or a person, he sought to convey the joy of seeing and of human experience.

Haas supported his independent artistic work through commercial photojournalism, advertising, and film still photography. While on assignment, he created personal images, translating his fascination with poetry, music, painting, and adventure into color photographs. His reputation grew, and he traveled throughout the United States, Europe, South Africa, and Southeast Asia.

In the late 1940s, Haas abandoned his medium-format Rolleiflex in favor of the 35mm Leica, which he used for the rest of his career. He most often photographed on Kodachrome, known for its saturated colors, and used the dye-transfer process for printing, allowing full control over color.

As technology developed, interest in color photography increased, although for a long time it was regarded as a commercial rather than an artistic medium.

After the deaths of Robert Capa in 1954 and Werner Bischof the same year, Haas became a member of Magnum’s board and covered the war in Indochina. Following the death of David “Chim” Seymour in 1959, he became the fourth president of Magnum Photos.

In 1962, the Museum of Modern Art in New York presented the retrospective Ernst Haas: Color Photography, the first solo exhibition of color photography in MoMA’s history. Edward Steichen said of him: “He is a free spirit, unencumbered by tradition and theory, who has found beauty previously unseen in photography.”

Haas was also a highly regarded still photographer on film sets, including The Misfits, Moby Dick, West Side Story, and Heaven’s Gate. For The Bible: In the Beginning (1966), he worked as second-unit director.

Nature was a major source of inspiration for Haas. His book The Creation (1971) contained 106 color photographs from around the world and became one of the best-selling photography books in history.

He also published, among others, In America (1975), In Germany (1977), and Himalayan Pilgrimage (1978). Additional volumes of his work were published posthumously.

“…I met and photographed Ernst Haas in November 1983 in New York. I knew him through the Magnum Group and the community centered around New York’s ICP (International Center of Photography). We used the same cameras — Leica.

At exhibitions, I met all of the world’s greatest photographers, including: Richard Avedon – https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-richard-avedon; Yousuf Karsh -(https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-yousuf-karsh);Cornell Capa(https://www.czczaplinski.com/post/portret-z-historią-cornell-capa) — to name just a few.

Today, such photographers no longer exist…” – Czesław Czapliński.

  In 1962, Haas created and hosted a four-hour television series titled The Art of Seeing, devoted to the art of photography. He also conducted numerous photography workshops.

He was married twice and had two children, Alexander and Victoria. He died on September 12, 1986, in New York after a stroke.

His archive, awards, publications, exhibitions, and museum collections make him one of the key figures in the history of 20th-century photography.