PORTRET z HISTORIĄ Tomasz Jastrun

„…Nic tak nie łączy ludzi jak miłość do tych samych książek…” – Tomasz Jastrun. 

Tomasz Jastrun, ps. „Witold Charłamp”, „Smecz”, „Te Jot” (ur. 15 września 1950 w Warszawie) – polski poeta, prozaik, eseista, felietonista, krytyk literacki, autor książek dla dzieci, długoletni współpracownik paryskiej „Kultury”, a także dziennikarz radiowy. 

Syn poetów: Mieczysława Jastruna (1903–1983) i Mieczysławy Buczkówny (1924–2015). Studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, absolwentem Wydziału Filologii Polskiej został w 1974. 

Debiutował w 1973 wierszami publikowanymi w miesięczniku „Nowy Wyraz”. Od 1974 do 1978 pracował w „Tygodniku Kulturalnym”. Publikował także m.in. w „Miesięczniku Literackim” (1974, 1980–1981), „Literaturze” (1977–1978) oraz czasopismach dla dzieci „Świerszczyk” (1978–1981), „Płomyczek” (1981) i „Płomyk” (1983). 

W okresie PRL był związany z opozycją demokratyczną. W 1977 w swoim mieszkaniu zorganizował punkt dystrybucji publikacji niezależnych. W sierpniu 1980 uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina (poświęcił temu wydarzeniu reportaż zatytułowany Las Birnam ruszył). Przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Należał do „Solidarności”, redagował gazety I Krajowego Zjazdu Delegatów w Gdańsku, a także „Informator Kulturalny Solidarności” wydawany przez Region Mazowsze związku. 

W 1980 napisał scenariusz serialu telewizyjnego dla dzieci Nasze podwórko, wystąpił także w kilku odcinkach w epizodycznej roli. 

Po wprowadzeniu stanu wojennego ukrywał się od grudnia 1981 do listopada 1982, następnie został internowany na kilka tygodni w Białołęce. Publikował w czasopismach wydawanych poza cenzurą, tj. „Puls” (reportaże z sierpniowych strajków na Wybrzeżu; 1981) i „Zapis” (1981), a także emigracyjnych, do których należały „Przegląd Polski” (Nowy Jork; 1982), „Polska w Europie” (Rzym; 1982), „Wiadomości Polskie” (Sztokholm; 1983), „Wieloczas – Le Temps Pluriel” (Paryż; 1983) oraz paryska „Kultura” Jerzego Giedroycia (w ramach cyklu „Dziennik zewnętrzny”). 

Od 1982 do 1989 redagował w drugim obiegu pismo literackie „Wezwanie”, od 1987 był członkiem redakcji „Res Publiki”. Opublikował w podziemiu m.in. tomik wierszy Biała łąka i reportaże. Kontynuował współpracę z paryską „Kulturą”, gdzie publikował artykuły i felietony pod pseudonimami „Witold Charłamp” i „Smecz”. Na łamach tego pisma pod drugim z nich rozpoczął serię felietonów Z ukosa, którą po 1989 kontynuował w „Rzeczpospolitej” i „Newsweeku”. 

W latach 1990–1994 był dyrektorem Instytutu Polskiego w Sztokholmie oraz attaché kulturalnym w Szwecji. W latach 1994–1995 prowadził telewizyjny program kulturalny Pegaz. W drugiej połowie lat 90. zasiadał w konwencie Ruchu Stu. Współpracował z „Twoim Stylem” (felietony Notatnik erotyczny) oraz „Zwierciadłem” (felietony Czułym okiem). Publikował na łamach „Życia Warszawy” i jego dodatku kulturalnego „Ex Libris”. W latach 2012–2013 był felietonistą tygodnika „Wprost”, następnie podjął współpracę z tygodnikiem „Przegląd”. W 2020 został gospodarzem autorskiego programu na antenie internetowej rozgłośni Halo.Radio, prowadził go do 2021.

„…Pierwszy raz fotografowałem Tomasza Jastruna 16 XI 2021 r. w Wydawnictwie Czytelnik w Warszawie, z którym też jestem związany. Ostatnio, kiedy spotkaliśmy się 6 V 2025 r. przy stoliku Krysi Kofty w Czytelniku, poprosiłem go i wyszliśmy na zewnątrz na ul.Wiejską i zrobiłem mu serię zdjęć w naturalnym dla niego miejscu…” – Czesław Czapliński.

  Jest członkiem warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. 

Odznaczenia i wyróżnienia: w 2008 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. 

W 1980 otrzymał Nagrodę Poetycką Polskiego PEN Clubu im. Roberta Gravesa (za tom poezji Promienie błędnego koła). W 1983 dostał Nagrodę Kulturalną „Solidarności” za lata 1981–1982 (za poezję stanu wojennego). W 1985 otrzymał stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku, a w 1986 Nagrodę Fundacji im. Kościelskich. W 1990 wyróżniony Nagrodą Literacką im. Zygmunta Hertza. Otrzymywał nominację do Nagrody Poetyckiej im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego: w 2022 za tom Przed zmierzchemoraz w 2025 za tom Epoka wymierania. 

„…Czasami kobieta jest jak zimne, ale ładne lustro i podobnie jak lustro potrafi inteligentnie milczec. Ma powodzenie u mężczyzn- widzą w niej siebie, odbija co w każdym najlepsze i najładniejsze. Przychodzi jednak chwila, gdy lustro odwraca się na druga stronę. Wtedy okazuje się, że tam nie ma nic…” – Tomasz Jastrun.  

Twórczość: Bez usprawiedliwienia (poezje; Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978); Promienie błędnego koła (poezje; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980); Na skrzyżowaniu Azji i Europy (poezje; II obieg wydawniczy, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1982; Obserwator Wojenny, Kraków 1983; Warszawska Niezależna Oficyna Poetów i Malarzy – Przedświt, Warszawa 1983); Biała łąka. Dziennik poetycki: 9 listopada – 23 grudnia 1982 roku (poezje; II obieg wydawniczy: Biblioteka Tygodnika Wojennego, Warszawa 1983); Zapiski z błędnego koła (reportaże; red. Czesław Karkowski; Pogląd, Berlin Zachodni 1983; II obieg wydawniczy: Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1983); Czas pamięci i zapomnienia. Wiersze z różnych lat (poezje; II obieg wydawniczy: Warszawska Niezależna Oficyna Poetów i Malarzy – Przedświt, Warszawa 1983; Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1985); Kropla, kropla (poezje; Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985); Życie Anny Walentynowicz (opowieść biograficzna; II obieg wydawniczy: Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1985; Wydawnictwo MTJ, Warszawa 2011; adaptacja teatralna pt. Spektakl o Annie Walentynowicz, Londyn 1981); W złotej klatce. Notatnik amerykański (reportaże; II obieg wydawniczy: Oficyna Pokolenie, Warszawa 1988; Veto Verlag, Berlin 1989); Od prawie dwustu lat / Fast zweihundert Jahre schon (poezje; wydanie polsko-niemieckie; tłum. Wanja Ronge; posłowie: Zbigniew Dominiak; Veto Verlag, Berlin 1988); Węzeł polski. Wiersze stare i nowe (poezje; Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 1988); Obok siebie (poezje; Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1989); 21 wierszy. 21 dikter (poezje; wydanie polsko-szwedzkie; tłum. Anders Bodegård; Brombergs, Sztokholm 1992); Z ukosa (felietony; pod ps. „Smecz”; Instytut Literacki, Paryż 1992); 42 wiersze (Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 1995); Miłość-niemiłość i inne wiersze(Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1999); Tylko czułość idzie do nieba (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2003); Gorący lód. 29 poważnych i niepoważnych opowiadań o miłości niemiłości (Jacek Santorski & Co., Warszawa 2003); Gra wstępna rozpisana na 62 felietony (Jacek Santorski & Co., Warszawa 2003); Rzeka podziemna(powieść; Jacek Santorski & Co, Warszawa 2005); Powitania i pożegnania (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2007); Jakby nigdy nic (poezje; Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 2010); Męskie pół świata (rozmowy; wspólnie z Wojciechem Eichelbergerem; Seria wydawnicza „Psyche”, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2011); Sny, które budzą. Opowieści terapeutyczne (rozmowy; wspólnie z Wojciechem Eichelbergerem; Seria wydawnicza „Psyche”, Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2011); Antoś i jeszcze ktoś(książka dla dzieci; Wydawnictwo Czarna Owieczka, Warszawa 2013); Czułym okiem(wybór felietonów; Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2013); Kolonia karna. Sceny z życia małżeńskiego (powieść; Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2015); Osobisty przewodnik po depresji (Wydawnictwo Zwierciadło, Warszawa 2016); Przed zmierzchem(zbiór wierszy, Wydawnictwo „Literackie M2”, Warszawa 2021); Oddani istnieniu. Wiersze wybrane (zbiór wierszy, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 2025).

„…Umarła miłość pozwala nam odczuć smak śmierci za życia…” – Tomasz Jastrun.

PORTRAIT with HISTORY Tomasz Jastrun

  “…Nothing unites people like the love of the same books…” – Tomasz Jastrun.

Tomasz Jastrun, pseudonym “Witold Charłamp”, “Smecz”, “Te Jot” (born September 15, 1950 in Warsaw) – Polish poet, prose writer, essayist, columnist, literary critic, author of children's books, long-time collaborator of the Parisian “Kultura”, and also a radio journalist.

The son of poets: Mieczysław Jastrun (1903–1983) and Mieczysława Buczkówna (1924–2015). He studied Polish studies at the University of Warsaw, graduating from the Faculty of Polish Philology in 1974.

He made his debut in 1973 with poems published in the monthly “Nowy Wyraz”. From 1974 to 1978 he worked in “Tygodnik Kulturalny”. He also published, among others. in "Miesięcznik Literacki" (1974, 1980–1981), "Literatura" (1977–1978) and children's magazines "Świerszczyk" (1978–1981), "Płomyczek" (1981) and "Płomyk" (1983).

During the Polish People's Republic, he was associated with the democratic opposition. In 1977, he organized a distribution point for independent publications in his apartment. In August 1980, he participated in the strike at the Lenin Shipyard in Gdańsk (he devoted a report to this event entitled The Birnam Forest Has Moved). He joined the appeal to the communist authorities by 64 scientists, writers and publicists to start a dialogue with striking workers. He was a member of "Solidarity", edited the newspapers of the 1st National Congress of Delegates in Gdańsk, as well as the "Informator Kulturalny Solidarności" published by the Mazowsze Region of the union. In 1980, he wrote the script for the children's television series Nasze podwórko, and also appeared in several episodes in a cameo role.

After the introduction of martial law, he was in hiding from December 1981 to November 1982, then he was interned for several weeks in Białołęka. He published in magazines published outside censorship, such as "Puls" (reports from the August strikes on the Coast; 1981) and "Zapis" (1981), as well as in emigration, which included "Przegląd Polski" (New York; 1982), "Polska w Europy" (Rome; 1982), "Wiadomości Polskie" (Stockholm; 1983), "Wieloczas – Le Temps Pluriel" (Paris; 1983) and the Parisian "Kultura" by Jerzy Giedroyc (as part of the "Dziennik outer" series). From 1982 to 1989 he edited the underground literary magazine "Wezwanie", and from 1987 he was a member of the editorial board of "Res Publika". He published in the underground, among others, a volume of poems Biała łąka and reportages. He continued his cooperation with the Parisian "Kultura", where he published articles and columns under the pseudonyms "Witold Charłamp" and "Smecz". In the latter magazine, he began a series of columns Z ukosa, which he continued after 1989 in "Rzeczpospolita" and "Newsweek".

In the years 1990-1994 he was the director of the Polish Institute in Stockholm and a cultural attaché in Sweden. In the years 1994-1995 he hosted the cultural television program Pegaz. In the second half of the 1990s he was a member of the convention of the Movement of One Hundred. He collaborated with "Twój Styl" (columns Notatnik erotyczny) and "Zwierciadło" (columns Czułe okiem). He published in "Życie Warszawy" and its cultural supplement "Ex Libris". In the years 2012-2013 he was a columnist for the weekly "Wprost", then he began cooperating with the weekly "Przegląd". In 2020, he became the host of his own program on the internet radio station Halo.Radio, which he hosted until 2021.

“…I photographed Tomasz Jastrun for the first time on November 16, 2021, at the Czytelnik Publishing House in Warsaw, with which I am also associated. The last time we met on May 6, 2025, at Krysia Kofta's table in Czytelnik, I asked him and we sent him outside to Wiejska Street and I took a series of photos of him in a natural place for him…”– Czesław Czapliński.

He is a member of the Warsaw branch of the Association of Polish Writers.

Decorations and distinctions: in 2008 he was awarded the Knight's Cross of the Order of Polonia Restituta.

In 1980 he received the Robert Graves Poetry Award of the Polish PEN Club (for the volume of poetry Rays of a Vicious Circle). In 1983 he received the Solidarity Cultural Award for the years 1981-1982 (for his poetry during martial law). In 1985 he received a scholarship from the Kościuszko Foundation in New York, and in 1986 the Kościelski Foundation Award. In 1990 he was awarded the Zygmunt Hertz Literary Award. He was nominated for the Konstanty Ildefons Gałczyński Poetry Award: in 2022 for the volume Before Twilight and in 2025 for the volume Epoka wymierania.

"...Sometimes a woman is like a cold but beautiful mirror and like a mirror she can intelligently keep silent. She is popular with men - they see themselves in her, she reflects what is best and most beautiful in everyone. However, there comes a moment when the mirror turns to the other side. Then it turns out that there is nothing there..." - Tomasz Jastrun.

Works: Without Justification (poetry; State Publishing Institute, Warsaw 1978); Rays of a Vicious Circle (poetry; Wydawnictwo Literackie, Cracow 1980); At the Crossroads of Asia and Europe (poetry; second publishing cycle, Independent Publishing House, Warsaw 1982; Obserwator Wojenny, Cracow 1983; Warsaw Independent Publishing House of Poets and Painters – Przedświt, Warsaw 1983); White Meadow. A Poetic Journal: 9 November – 23 December 1982 (poetry; second publishing cycle: Biblioteka Tygodnika Wojennego, Warsaw 1983); Notes from a Vicious Circle (reportages; ed. Czesław Karkowski; Pogląd, West Berlin 1983; second publishing cycle: Wydawnictwo Przedświt, Warsaw 1983); Time of Memory and Forgetting. Poems from different years (poems; 2nd publishing cycle: Warsaw Independent Oficyna Poetów i Painters – Przedświt, Warsaw 1983; Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warsaw 1985); Kropla, kropka (poetry; Wydawnictwo Literackie, Cracow 1985); Życie Anny Walentynowicz (biographical story; II publishing circulation: Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warsaw 1985; MTJ Publishing House, Warsaw 2011; theatrical adaptation titled Spektakl o Annie Walentynowicz, London 1981); W gilded cage. Notatnik Amerykanski (reportages; II publishing circulation: Oficyna Pokolenie, Warsaw 1988; Veto Verlag, Berlin 1989); Od prawie dwustu lat / Fast zweihundert Jahre schon (poetry; Polish-German edition; translated by Wanja Ronge; afterword: Zbigniew Dominiak; Veto Verlag, Berlin 1988); Węzeł Polski. Wiersze stare i nowe (poetry; Społeczny Instytut Wydawniczy “Znak”, Cracow 1988); Obok sobie (poetry; Spółdzielnia Wydawnicza “Czytelnik”, Warsaw 1989); 21 poems. 21 dikter (poetry; Polish-Swedish edition; translated by Anders Bodegård; Brombergs, Stockholm 1992); Z ukosa (columns; under the pseudonym “Smecz”; Instytut Literacki, Paris 1992); 42 poems (Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 1995); Love-Non-Love and Other Poems (Wydawnictwo “Iskry”, Warsaw 1999); Only Tenderness Goes to Heaven (poetry; Wydawnictwo “Iskry”, Warsaw 2003); Hot Ice. 29 Serious and Frivolous Stories about Love and Non-Love (Jacek Santorski & Co., Warsaw 2003); Foreplay Written Out in 62 Feuilletons (Jacek Santorski & Co., Warsaw 2003); Underground River (novel; Jacek Santorski & Co, Warsaw 2005); Greetings and Farewells (poetry; Wydawnictwo “Iskry”, Warsaw 2007); As If Nothing Had Ever Happened (poetry; Wydawnictwo “Iskry”, Warsaw 2010); Male Half of the World (conversations; together with Wojciech Eichelberger; “Psyche” Publishing Series, Wydawnictwo Zwierciadło, Warsaw 2011); Dreams That Awaken. Therapeutic Stories (conversations; together with Wojciech Eichelberger; “Psyche” Publishing Series, Zwierciadło Publishing House, Warsaw 2011); Antoś i jeszcze kto (children's book; Czarna Owieczka Publishing House, Warsaw 2013); Czułym okiem (selection of feuilletons; Zwierciadło Publishing House, Warsaw 2013); Czałem okiem (a selection of feuilletons; Wydawnictwo Zwierciadło, Warsaw 2013); Kolonia penna. Sceny z życia mariego (a novel; Wydawnictwo Czarna Owca, Warsaw 2015); Osobisty Przewodnik po dezdesz (A Personal Guide to Depression; Wydawnictwo Zwierciadło, Warsaw 2016); Przed zmierzchem (a collection of poems; Wydawnictwo “Literackie M2”, Warsaw 2021); Oddanie istwo. Wiersze wybiera (a collection of poems; Spółdzielnia Wydawnicza “Czytelnik”, Warsaw 2025).

“…Dead love allows us to feel the taste of death while still alive…”– Tomasz Jastrun.