„…We mnie jest sporo z inteligenta, ale też kucharki. Lubię słuchać Beethovena, ale często wzruszam się przy disco-polo…” – Marek Koterski.
Marek Koterski (ur. 3 czerwca 1942 w Krakowie) – reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, aktor, poeta, prozaik i drmatopisarz.
Po zakończeniu II wojny światowej wraz z rodzicami i starszym bratem zamieszkał we Wrocławiu, gdzie ukończył liceum i podjął studia na Uniwersytecie Wrocławskim. Studiował tam jednocześnie filologię polską i historię sztuki. Ukończywszy polonistykę, rozważał karierę naukową (był asystentem na uczelni), ale w 1966 roku wyjechał do Warszawy, by studiować przez rok malarstwo na tamtejszej ASP, w pracowni Eugeniusza Eibischa. W 1967 roku podjął studia reżyserskie w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, gdzie ukończył w 1972 r.
Marek Koterski był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną, Iwoną Ciesielską, ma syna Michała Koterskiego. Obecnie związany jest z aktorką Małgorzatą Bogdańską.
Początkowo realizował filmy dokumentalne, jednak uznanie zdobył za sprawą autobiograficznej tragikomedii Dom wariatów (1984). Wprowadził w niej przewijającą się przez całą późniejszą twórczość fabularną postać Adasia Miałczyńskiego, neurologicznego inteligenta zmagającego się z samotnością, licznymi fobiami oraz nałogami, którego pierwowzorem był sam reżyser. Za spełnienie Koterskiego i kwintesencję całej jego kariery uchodzi nagrodzony Złotymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych Dzień świra (2002), w którym w rolę Miauczyńskiego wcielił się Marek Kondrat.
Gdyby nawet Marek Koterski nie zrobił niczego innego poza Dniem świra, to i tak byłby dla mnie wielki. Dialogi są tam takie, że można zwariować: "…Czy panowie muszą tak napierd…. od bladego świtu?! Że nie podbijam karty na zakładzie o siódmej rano, to już w waszym robolskim mniemaniu muszę być nierobem?! Już możecie inteligentowi jeb.. po uszach od brzasku! Żeby se czasem kałamarz nie pospał godzinkę, dłużej kapkę od was, skoro zasnął dopiero nad ranem! I żeby się kompletnie spalił w blokach już na starcie! Grunt, że, kur.., inteligent załatwiony na dzień cały! Wrócicie napierd…. jak siądę do pracy!..." – fragment z Dnia świra Marka Koterskiego.
Spotykaliśmy się w Warszawie przy różnych okazjach: wernisaży wystaw, spotkaniach autorskich, ale na prawdziwe zdjęcia umówiliśmy się 23 lipca 2008 r. w Warszawie na Powiślu. Pamiętam, że zamieniliśmy kilka zdań o zdjęciach. Zapytał mnie, czy mam jakieś wymagania odnośnie ubrania. Powiedziałem, że chciałbym tylko, aby nie odciągało od niezwykle interesującej twarzy. Na co Marek krzywo się uśmiechnął. Zasada jest prosta, jeśli ma się kontakt z osobą portretowaną głębszy, niż tylko powierzchowne uśmiechy, to efekt jest gwarantowany. Tak było właśnie w tym przypadku.
Do innych szczególnie nagradzanych filmów Koterskiego należą Życie wewnętrzne (1986, nagrodzony Srebrnymi Lwami Gdańskimi), Wszyscy jesteśmy Chrystusami (2006, nagroda za reżyserię na FPFF) oraz 7 uczuć (2018, Nagroda Specjalna Jury na FPFF). W tym ostatnim filmie główną rolę Miauczyńskiego odegrał syn Koterskiego, Michał. Miauczyńskiego dwukrotnie ucieleśniał również Cezary Pazura w mniej znanych filmach Nic śmiesznego (1995) oraz Ajlawju (1999). Twórczość Koterskiego stanowi kino osobne, podejmujące rozrachunek z polskim etosem romantycznym oraz ponurym życiem codziennym jednostek odizolowanych od społeczeństwa.
Początkowo specjalizował się w filmach dokumentalnych oraz edukacyjnych. W części z nich – na przykład Naprzód (1976), Teatr – reżyser i tworzywo (1978), Teatr – reżyser i aktor (1978 -poświęcony próbom do Snu srebrnego Salomei prowadzonym przez Adama Hanuszkiewicz). Na to wszystko trzeba popatrzeć z tej drugiej, pogodniejszej strony (1979 portret aktora Romana Kłosowskiego), znalazły się odniesienia do jego twórczości teatralnej w ramach eksperymentalnego Teatru Otwartej Sceny. Oprócz nich reżyser zrealizował między innymi Lekką tkliwość (1975), Dziwny świat Thomasa Puckeya (1977, zapis sztuki angielskiego performera), Szczęście (1980) oraz Przyczyny narkomanii (1982).
Przełomem w karierze reżysera stał się film Dom Wariatów (1984), w którym Koterski zawarł bezpośrednie odniesienia do własnej biografii. W komediodramacie z udziałem Marka Kondrata oraz Tadeusza Łomnickiego, czerpiącym inspirację z teatru absurdu, reżyser stworzył swoje alter ego – Adama Miauczyńskiego, neurotycznego inteligenta mającego pretensje do całego świata.
„…Od początku żywię się sobą przy budowaniu tej postaci. Nie wszystko jednak przeżyłem z tego, co przeżył Adaś [Miauczyński]. I myślę, że coraz bardziej różnimy się z Adasiem. Ale Adaś jest wygodnym medium dla wyrażenia mego bólu, strachu, wstydu…” – Marek Koterski.
W nagrodzonym w Gdyni Życiu wewnętrznym (1986), a także kasowym filmie erotycznym Porno (1989) główny bohater nosi już imię Michał, a głównym poruszanym przez reżysera wątkiem jest nieporadność w obcowaniu z kobietami. W Życiu wewnętrznym w rolę Miauczyńskiego wcielił się Wojciech Wysocki, a główny bohater tym razem uosabiany był przez inteligenta żyjącego w wieżowcu na łódzkim osiedlu z żoną (Joanną Sienkiewicz). Konflikt między zadręczającym siebie małżeństwem miał nie tylko podłoże autobiograficzne, ale również oddawał stan ducha polskiego społeczeństwa. Wyrazem tego była scena, w której Miauczyński podczas nocnego spaceru zostaje wylegitymowany przez patrol milicjantów, a wynikłe stąd upokorzenie odreagowywał agresywnością wobec sąsiada.
Koterski tworzył również dla teatru, a jego sztuka Nienawidzę (1992) została nagrodzona na Festiwalu Małych Form w Szczecinie.
W najgłośniejszym filmie Koterskiego, Dniu świra (2002) na podstawie własnej sztuki (nominowanej do Nagrodu Literackiej „Nike” 2003), Miauczyńskiego zagrał Kondrat. Bohaterem Dnia świra był tym razem sfrustrowany polonista, który pała nienawiścią do sąsiadów, nie znajduje porozumienia z rodziną, jest odgrodzony od świata zewnętrznego i winą za swoje niepowodzenia życiowe obarcza nie tylko własne otoczenie, ale również klasę polityczną. Dniem świra Koterski wzburzył opinię publiczną ze względu na wyjątkowo obrazoburczy charakter samego filmu, w którym reżyser zadrwił z romantycznych i mesjanistycznych symboli tożsamości narodowej: Jana Pawła II, Chopina, Wajdy. Nadał jednak swojemu bohaterowi rys uniwersalny, wskutek czego ze sfrustrowanym nieudacznikiem mógł utożsamić się każdy z odmawiających na co dzień „modlitwę Polaka”. Dzień świra zdobył Grand Prix Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Orła oraz wiele innych wyróżnień na krajowych festiwalach.
Kolejny film Koterskiego, Wszyscy jesteśmy Chrystusami (2006), poświęcony został najtragiczniejszemu obliczu Miauczyńskiego, tym razem krytyka sztuki ze skłonnością do alkoholizmu, który dźwiga krzyż upokorzenia wynikającego ze swego nałogu. Pomimo że w rolę Miauczyńskiego ponownie wcielił się Kondrat, film nie uzyskał takiej popularności jak Dzień świra, choć sam reżyser otrzymał nagrodę na festiwalu w Gdyni. Kolejnym filmem Koterskiego było dzieło Baby są jakieś inne (2011), które realizowało formułę kina drogi, opartą na bezustannym dialogu dwóch mizoginów granych przez Adama Woronowicza i Roberta Więckiewicza podczas jazdy samochodem.
Siedem lat później Marek Koterski powrócił do Adasia Miauczyńskiego (tym razem w tej roli syn reżysera – Michał) w filmie 7 uczuć, ukazując szkolne lata swego bohatera.
Wielokrotnie odznaczany i wyróżniany m.in.: 2003 – doroczna Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie filmu; 2004 – „Wielki FeFe” za całokształt twórczości na Felliniadzie w Warszawie; 2014 – nagroda Mocny Solanin za całokształt twórczości na Festiwalu Filmowym w Nowej Soli; 2014 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”; 2015 – Złoty Glan, nagroda kina „Charlie” w Łodzi; 2016 – „Laur Cisowy” za wybitne osiągnięcia zawodowe na 20. Festiwalu „Lato z Muzami” w Nowogardzie; 2017 – Złoty Anioł za Niepokorność Twórczą na 15. Międzynarowowym Festiwalu Filmowym Tofifest w Toruniu; 2018 – Honorowa Lama za „pokazanie człowieka skazanego na samotność, nad którą czasami czuwa życzliwy uśmiech” na 16. Festiwalu Filmowym „Opolskie Lamy” w Opolu; 2018 – Nagroda Honorowa za artystyczny dorobek życia na III Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Satyrycznych „Pyszadło” w Mogilnie; 2019 – Nagroda Honorowa – statuetka „Jańcia Wodnika” na 26. Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni; 2019 – „Kryształowy Dzik” za wybitne osiągnięcia w sztuce reżyserskiej na 12. Festiwalu Reżyserii Filmowej w Wałbrzychu.
„…Poprzez film chcę się czegoś dowiedzieć. Nie tylko powiedzieć o czymś, co ja dobrze wiem. W związku z tym nie zakładam tezy, a aktorowi mówię: słuchaj, nie wiem, co znaczy twoja postać. Wiem wszystko o niej. O każdym jej kroku. Powiem ci, że wchodzisz do łazienki – co czujesz, jak widzisz przez kogoś niezakręconą tubkę od pasty? Czujesz furię – tyle ci mogę powiedzieć. Ale nie powiem ci, czy on jest w ogóle śmieszny, godny współczucia, czy zły – tego dowiemy się wspólnie od widza…” – Marek Koterski.
PORTRAIT with HISTORY Marek Koterski
“… I am a lot of intellectuals, but also cooks. I like to listen to Beethoven, but I am often moved by disco-polo… ”- Marek Koterski.
Marek Koterski (born June 3, 1942 in Krakow) - film and theater director, screenwriter, actor, poet, prose writer and playwright.
After the end of World War II, he moved to Wrocław with his parents and older brother, where he graduated from high school and started studies at the University of Wrocław. There he studied Polish philology and art history. Having graduated from Polish studies, he considered a scientific career (he was an assistant at the university), but in 1966 he went to Warsaw to study painting for a year at the local Academy of Fine Arts, in the studio of Eugeniusz Eibisch. In 1967, he began studying directing at the State Higher School of Film, Television and Theater in Łódź, where he graduated in 1972.
Marek Koterski was married twice. With his first wife, Iwona Ciesielska, he has a son, Michał Koterski. Currently, he is associated with actress Małgorzata Bogdańska.
Initially, he made documentaries, but he gained recognition thanks to the autobiographical tragicomedy Madhouse (1984). He introduced the character of Adaś Miałczyński, a neurological intellectual struggling with loneliness, numerous phobias and addictions, the prototype of which was the director himself, which ran through all of his later fiction. The day of the freak, awarded with Golden Lions at the Polish Film Festival (2002), in which Marek Kondrat played the role of Miauczyński, is considered to be the fulfillment of Koterski and the quintessence of his entire career.
Even if Marek Koterski had not done anything other than the Day of the Freak, he would have been great for me anyway. The dialogues there are such that you can go crazy: "... Do you have to go so hard ... from the crack of dawn? on the ears from the dawn! So that sometimes the inkstand would not sleep an hour, drip longer than you, since he fell asleep only in the morning! And that he would burn completely in the blocks at the start! drive ... when I get to work! ... "- excerpt from Marek Koterski's Day of the Freak.
We met in Warsaw on various occasions: exhibition openings, meetings with authors, but we arranged for real photos on July 23, 2008 in Warsaw, Powiśle. I remember we exchanged a few sentences about the photos. He asked me if I had any clothing requirements. I said I just wish it didn't distract from an extremely interesting face. At which Marek smiled crookedly. The rule is simple, if you have a deeper contact with the person portrayed than just superficial smiles, the effect is guaranteed. This was the case here.
Koterski's other particularly awarded films include Life Inner (1986, awarded with the Silver Gdańsk Lions), We Are All Christs (2006, award for directing at the Polish Film Festival) and 7 feelings (2018, Special Jury Award at the Polish Film Festival). In the latter film, Miauczyński's son, Michał, played the main role. Miauczyński was also embodied twice by Cezary Pazura in the lesser-known films Nothing Funny (1995) and Ajlawju (1999). Koterski's work is a separate cinema, dealing with the Polish romantic ethos and the gloomy everyday life of individuals isolated from society.
Initially, he specialized in documentary and educational films. In some of them - for example, Forward (1976), Theater - director and material (1978), Theater - director and actor (1978 - devoted to rehearsals for the Silver Dream of Salomea led by Adam Hanuszkiewicz). You have to look at all of this from the other, more cheerful side (1979 portrait of actor Roman Kłosowski), there were references to his theatrical work as part of the experimental Open Stage Theater. Apart from them, the director also made Lekka Tensność (1975), The Strange World of Thomas Puckey (1977, a record of an English performer), Happiness (1980) and Causes of drug addiction (1982). The turning point in the director's career was The House of Madmen (1984), in which Koterski made direct references to his own biography. In a comedy-drama starring Marek Kondrat and Tadeusz Łomnicki, drawing inspiration from the theater of the absurd, the director created his alter ego - Adam Miauczyński, a neurotic intellectual with a grudge against the whole world.
“… From the very beginning I feed on myself while building this character. However, I did not experience everything from what Adaś [Miauczyński] had experienced. And I think that Adam and I are more and more different. But Adaś is a convenient medium for expressing my pain, fear, shame ... ”- Marek Koterski.
In the Inner Life (1986) awarded in Gdynia, as well as the box-office erotic film Porno (1989), the main character already bears the name of Michał, and the main theme raised by the director is helplessness in communing with women. In Życie Internal, the role of Miauczyński was played by Wojciech Wysocki, and the main character this time was personified by an intellectual living in a high-rise building in an estate in Łódź with his wife (Joanna Sienkiewicz). The conflict between the self-tormenting marriage was not only autobiographical, but also reflected the state of mind of Polish society. An expression of this was the scene in which Miauczyński, during a night walk, was identified by a patrol of policemen, and the resulting humiliation reacted with aggression towards his neighbor.
Koterski also worked for the theater, and his play I Hate (1992) was awarded at the Small Forms Festival in Szczecin.
In Koterski's most famous film, The Day of the Freak (2002), Kondrat played Miauczyński based on his own play (nominated for the "Nike" Literary Award in 2003). The protagonist of the Day of the Freak was this time a frustrated Polish philologist, who hated his neighbors, does not come to terms with his family, is fenced off from the outside world and blames not only his own environment, but also his political class for his failures in life. On the day of the freak, Koterski stirred up public opinion due to the exceptionally iconoclastic nature of the film itself, in which the director mocked the romantic and messianic symbols of national identity: John Paul II, Chopin, Wajda. However, he gave his protagonist a universal character, and as a result, each of those who say the "Polish prayer" could identify themselves with the frustrated loser. The Day of the Freak won the Golden Lions Grand Prix at the Polish Film Festival in Gdynia. Orła and many other awards at national festivals.
Koterski's next film, We Are All Christs (2006), was devoted to the most tragic face of Miauczyński, this time an art critic prone to alcoholism, who carries the cross of humiliation resulting from his addiction. Despite the fact that the role of Miauczyński was again played by Kondrat, the film did not gain such popularity as The Day of the Freak, although the director himself received an award at the Gdynia Film Festival. Koterski's next film was Baba's Some Others (2011), which followed the road movie formula, based on the constant dialogue of two misogynists played by Adam Woronowicz and Robert Więckiewicz while driving a car.
Seven years later, Marek Koterski returned to Adam Miauczyński (this time the director's son - Michał) in the film 7 feelings, showing his protagonist's school years.
He has been awarded and distinguished many times, including: 2003 - annual Award of the Minister of Culture for film; 2004 - "Wielki FeFe" for lifetime achievement at Felliniade in Warsaw; 2014 - Mocny Solanin award for lifetime achievement at the Film Festival in Nowa Sól; 2014 - Gold Medal for Merit to Culture - Gloria Artis; 2015 - Złoty Glan, award of the Charlie cinema in Łódź; 2016 - "Cisowy Laurel" for outstanding professional achievements at the 20th Festival "Lato z Muzami" in Nowogard; 2017 - Golden Angel for Creative Insolence at the 15th Tofifest International Film Festival in Toruń; 2018 - Honorary Lama for "showing a man doomed to loneliness, which is sometimes watched over by a friendly smile" at the 16th Film Festival "Opole Lamy" in Opole; 2018 - Honorary Award for the artistic achievements of life at the 3rd National Festival of Satirical Films "Pyszadło" in Mogilno; 2019 - Honorary Award - statuette of "Jańcio Wodnik" at the 26th National Film Festival "Prowincjonalia" in Września; 2019 - "Kryształowy Dzik" for outstanding achievements in directing at the 12th Film Directing Festival in Wałbrzych.
“… I want to learn something through the film. I don't just say something that I know well. Therefore, I do not make a thesis, and I tell the actor: listen, I don't know what your character means. I know everything about her. About every step she takes. Let me tell you, you are walking into the bathroom - what do you feel when you see an unscrewed tube of toothpaste through someone? You feel fury - this is all I can tell you. But I will not tell you whether he is at all funny, worthy of sympathy, or angry - we will find out together from the viewer ... ”- Marek Koterski.
Comments